جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مهم‌ترین مباحث و زیر بنای فهم در تفسیر رابطه کتاب و سنت و نوع نگرش به منبعیت قرآن و سنت در فهم آیات و معارف دین است. تفاوت در نوع نگرش نسبت به منبعیت قرآن و حدیث، تأثیرهای مختلفی در افکار به جا می‌گذارد؛ در نتیجه مسلک‌ها و فرقه‌های مختلف فقهی و کلامی به وجود می‌آورد. یکی از این نگرش‌ها قرآن بسندگی در دین است که حامیان این نظریه به «قرآنیون» شناخته می‌شوند. قرآنیون، اصالت را با قرآن می‌دانند و برای سنت و احادیث جایگاه و ارزشی در نظر نمی‌گیرند. قرآن همه آن چیزی که در دین بدان نیاز داریم داراست و به صورت کامل بیان کرده است؛ لذا برای فهم دین احتیاجی به سنت نداریم. اصولاً همه آنچه در سنت بیان شده، در قرآن هست. نقدهای زیادی بر این نگرش وارد است؛ چرا که این نگرش و این دیدگاه ضمن اینکه مخالف با برخی آیات قرآن می‌باشد، با حدیث ثقلین نیز تنافی دارد و اساساً قرآن کتابی است که مباحث فقهی در آن به صورت کلی بیان کرده و جزئیات آن را بر عهده پیامبر اکرم(ص) و سنت او نهاده است. در این نوشتار اهم دلایل قرآنیون مطرح شده و به بررسی و نقد آنها پرداخته شده است.

قرآن گرایی جریان فکری نوظهوری است،که از میان اهل سنّت برخاست.و می‌توان ریشه‌های آن را در قرون اولیه و میانی بازکاوی نمود.که متأثر از دیدگاه‌های درون دینی و برون دینی،با قرآن بسندگی و انکار نقش سنّت در شناخت دین،رو به گسترش نهاده است.از آنجا که مبانی این جریان مانند جامعیت تفصیلی حقایق قرآن،نفی وجود ابهام در احکام و آموزه‌های دینی در سایۀ امکان و جواز تدبر و تعقل در قرآن و انکار نقش سنّت در دین به دلایلی مانند وحیانی نبودن،شرک آمیز بودن، ظنّی بودن،مخدوش بودن،تاریخی و زمان‌مند بودن،تفرقه انگیز بودن و قابل احراز نبودن نسبت سنّت به پیامبر(ص)،می‌تواند به گسترش نگاه منفی به سنّت،رأی گروی و تأویل‌گروی در برداشت از مفاهیم و مدالیل آیات قرآن منجر گردد،در نوشتار حاضر تلاش شده تا با روش کتابخانه‌ای و رویکردی توصیفی-تحلیلی،نخست به بستر‌های پیدایش این اندیشه،فرقه-ها،مهمترین شخصیت‌ها و اصول تفسیریش و سپس شبهات وارده این جریان به سنت و نقدشان با تأکید بر منابع اهل سنّت و دیدگاه آنها از احکام نماز،روزه و زکات و نقدشان و همچنین آسیب‌های مبنایی و روشی قرآنیّون در فهم و برداشت آیات قرآن پرداخته شود. و در پایان نتیجه می‌گیرد که قرآن گرایان با انکار حجیّت،احراز و اثبات سنّت محمدی(ص)باب رأی گروی و عقل گروی افراطی را به روی خود گشوده و با نادیده انگاری نقش سنّت و عقل برهانی دست به برداشت‌های ذوقی از آیات قرآن کریم زده و در بسیاری موارد از ظواهر معتبر قرآنی دست کشیده و به تأویل جهت‌دار و توجیه رأی مدارانه و غیر متکی به عقل برهانی روی آورده‌اند.و علی‌رغم آنکه عنوان«اهل قرآن»را بر خود گذاشته‌اند،اما تفکر و عمل آنان بر خلاف نص و مضامین قرآن می‌باشد.

در تاريخ حديث اهل سنت، انديشه هايي را مي توان يافت که تحليل آن ها نقش بسزايي در تعامل با سنت و حديث دارد. ازجمله اين انديشه ها، باورهاي قرآنيون است که در دوران اخير رو به گسترش نهاده است. از آنجا که مباني اصحاب قرآنيون مي تواند به التقاط، بنيادستيزي و گسترش نگاه منفي به سنت منتهي گردد، تحليل علمي مباني اين جريان، تلاشي بايسته و خطير است. از همين رو در اين نوشتار کوشش شده است با روش کتابخانه اي و رويکردي تحليلي، مباني نظريه پردازان اين جريان در نفي حجيت، احراز و اثبات سنت روشن گردد. مهمترين مباني قرآنيون که در اين نوشتار بدان دست يافته و در پي نقد آن هستيم از اين قرار است: انحصار وحي الهي در قرآن، تعلق اراده الهي بر حفاظت انحصاري قرآن، انحصار تشريع در قرآن کريم، جامعيت قرآن در شرح و تفصيل همه نيازهاي ديني، انحصار جاودانگي الفاظ و معاني در قرآن، انحصار قداست الفاظ و معاني در قرآن، تفرقه انگيز بودن سنت و نفي اصالت تاريخي روايات پيامبر (ص) از جهت تدوين.

یکی از کسانی که دیدگاه هایش درباره سنت، در جهان اسلام مناقشات زیادی به پا کرده، محمود ابوریه است. او در کتاب اضواء علی السنه المحمدیه، به طرح مباحثی پرداخت که بر حدیث پژوهان اهل سنت گران آمد، و او را به سنت ستیزی متهم کردند. در برابر، دیدگاه های او درباره جوامع حدیثی اهل سنت، در جهان تشیع به ویژه در ایران، به شدت مورد استقبال قرار گرفت.در این نوشتار بر آنیم با بررسی دیدگاه های ابوریه درباره سنت، این واقعیت را نشان دهیم که هر چند ابوریه به طور صریح به رویارویی با سنت نپرداخته و برخی دیدگاه های او در نقد احادیث موجود در جوامع روایی اهل سنت، نشان از حقیقت دارد و از این رو، ما اتهام او به سنت ستیزی را نمی پذیریم، نباید این امتیاز، ما را از توجه به لایه های پنهان دیدگاه های وی و پیامدهای سوء آن ها غافل کند. او در مواردی به گونه ای درباره سنت سخن گفته است که نتیجه ای جز انکار سنت ندارد و پذیرش دیدگاه های او، بنیان سنت را از بن دچار تزلزل می کند، هر چند این سخنان را به هدف نقد منابع حدیثی موجود اهل سنت نه انکار حجیت سنت بیان کرده باشد.  

این رساله در سه فصل سامان یافته است. در فصل اول پس از مفهوم شناسی واژگان پرکاربرد، به پیشینه قرآنیون و آثار آنان پرداخته شده است. در فصل دوم شبهات قرآنیون پیرامون سند حدیث مورد بررسی قرار گرفته شده که شامل: اشکالات بر علم رجال،تاریخ حدیث و جوامع حدیثی شیعه می شود. در فصل سوم شبهات محتوایی حدیث که از سوی قرآنیون طرح شده است در ترازوی نقد قرار گرفته ودر پایان سلامت حدیث شیعه از شبهات قرآنیون نتیجه گرفته شده است.

امروزه گسترش جریان های تندرو مذهبی و بنیادگرا در جهان به عنوان مسئله اساسی دولت های جهان تبدیل شده است. انواع بنیادگرایی در مذاهب و ادیان مختلف وجود دارد که در اینجا بنیاد گرایی اسلامی مدنظر است. در فرهنگ لغات سیاسی آکسفورد، از بنیادگرایی اسلامی برای توصیف هر حرکتی که خواهان اجرای کامل و بی چون و چرای آموزه های قرآن و شریعت باشد استفاده شده که این امر با توجه به وضعیت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای مختلف توامان با تعصبات شدید فرقه ای و حرکت های خشونت آمیز شده است. بدون تردید یکی از متغیرهای موثر در سیاست های امنیتی هر کشور تهدیدها و فرصت های بوجود آمده از ناحیه همسایگان آن کشور است. در این بین فوری ترین تهدیدات و خطرات همواره از ناحیه همسایگان برای کشورها متصور می باشد که بر رفتار سیاسی، استراتژی ها، منافع و اهداف ملی، امنیت ملی، تمامیت ارضی، بقا و موجودیت کشورها اثر می گذارد. که از میان کشور پاکستان در این مقاله بررسی می شود.