جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر سعی نموده با استناد به برخی آیات قرآنی و روایات معصومین (ع) ، گوشه هایی ازکمالات و زندگی سیده دو عالم را مورد بررسی قرار دهد و بابی را برای مطالعه و بررسی عمیق تر بگشاید. آن چه که در این بررسی بدست آمده موید این است که حضرت زهرا سلام الله علیها علت غائی خلقت بوده در درگاه الهی و در عالم تکوین از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشند و شخصیت والای ایشان، در ابعاد مختلف، تجلی نموده است. از جمله صدیقه کبری در بعد علمی، الگو و اسوه ائمه اطهار بوده و در بُعد سیاسی به عنوان یک بانوی الهی، آگاهی خود را از شرایط اجتماع و نقاط ضعف و قوت مردم به خوبی نمایان می سازند و ضمن حفظ حدود الهی، روحیه ظلم ستیزی و عدالت خواهی خویش را به جهانیان عرضه می نمایند. و بالاخره: شأن ایشان به عنوان مظهر عزت همپای شأن قرآن، و تا حوض کوثر، راهنمایی امت مسلمان می باشد و بالاخره: مهدی عج فرزند برومند ایشان، برافزاینده پرچم توحید و عدالت الهی، منتقم ظلم های روا شده در حق مادر بزرگوارشان و فرزندان معصوم اوست.

هدف از انجاماین تحقیق تبیینی از اصول و شیوه های تربیت اجتماعی در نظام تعلیم و تربیت اسلامی بوده است که بدین منظور با مطالعه اسناد و منابع مختلف تعلیم و تربیت اسلامی، شامل قرآن، احادیث و روایات مختلف و همچنین آثار علمی دانشمندان تعلیم و تربیت اسلامی، پایان نامه ها و مقالات علمی ، و تقسیم بندی آنها به منابع دست اول و دست دوم، اصول و شیوه های تربیت اسلامی ، را استخراج و با عنایت به روش تحلیلی - اسنادی درباره ی مولفه های فوق به بحث پرداخته و سرانجام به منظور اصلاح جامعه و بخصوص نظام آموزش و پرورش و بهره گیری از آموزه های معصومین، استنتاجات و راهبرد های لازم استخراج شده است. همان گونه که ملاحظه خواهید نمود. در فصل اول کلیات و تعاریف موجود از مفهوم تربیت اجتماعی ارائه شد. در فصل دوم ضمن نگاهی به پیشینه نظری و عملی موضوع به طور تفصیلی به مبانی عقلی و نقلی موجود پرداخته شد. در فصل سوم ابعاد تربیت اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت و در فصل چهارم تربیت اجتماعی در دیدگاه اسلام در چندینسرفصل تشریح شد.و بالاخره در فصل پنجم به جمع بندی مطالب و نتیجه گیری پرداختیم و اصول و روش های تربیتی اسلام و اهمیت تربیت و ضرورت آن بیان گردیده است . در این مقاله بر اساس سوالات درجشده ، تبیین می‏کند که دین اسلام، اولاً برای تربیت اجتماعی مواد خام لازم را دارد؛ ثانیاً در صورت تحقق به کارگیری این فرامین، جامعه‏ی اسلامی به صورت سازنده تربیت خواهد شد و به توسعه و پیشرفت خواهد رسید.

در بین آموزه‌های اسلام که مجموعه‌ای از اصول و فروع است یکی از آنها جهاد الهی است، جهاد و پاسداری از ارزشهای والای دینی و کرامتهای انسانی همواره با پرسش درون دینی و نسبتهای برون دینی نظیر اینکه اسلام دین خشونت، جنگ و خونریزی است همراه بوده است، پرسش از اینکه آیا جهاد توصیه شده در متون دینی هموارهو در همه شرایط شامل جهاد ابتدایی و دفاعی است یا تنها جهاد دفاعی را شامل می‌شود، پرسش یاد شده از سوی اندیشمندان اسلامی پاسخی یکسان در پی نداشته است، چنانکه برخی از فقها جهاد ابتدایی را در عصر غیبت مجاز ندانسته‌اند، پژوهش حاضر کوشیده است براساس آموزه‌های دینی پاسخی درست برای این پرسش ارائه نماید، تحلیل درست از جنگ و جهاد و اینکه زیست انسانی به عنوان یک اصل غیرقابل تردید مورد قبول تمامی دانشمندان مسلمان و غیرمسلمان است، کوشش بایسته دیگری است که پژوهش درصدد بیان آن است و برخلاف آنچه مستشرقان و دیگران گفتند دین اسلام دین همزیستی مسالمت‌آمیز است و مجموعه آموزه‌های آن خواه آنها که جنبه تنذیری دارد و خواه آنها که جنبه تبشیری دارد همه در راستای تشکیل یک حیات طیبه است. پژوهش پیش رو در فصل نخست به بیان طرح مسأله و اهمیت جهاد و ویژگی‌های حقوقی دین اسلام پرداخته است و در فصلهای بعدی براساس دیدگاه‌های دانشمندان، مستندات فقهی و تاریخی پاسخهای لازم برای پرسش درون دینی و اتهامات برون دینی ارائه شده است. روش پژوهش، تحلیلی – توصیفی و کتابخانه‌ای است که پس از بررسی متون دینی، بررسی آراء و مستندات هریک از صاحبان اندیشه، نگارنده در حد توان علمی تلاش نموده است نتایجی براساس مستندات ارائه نماید.

خانواده، اصلی ترین نهاد جامعه بزرگ انسانی است که در ایجاد فضای متعالی افراد جامعه و رشد آنان تا نیل به سعادت بشری و قرب الهی نقش مهمی دارد؛ از این رو تلاش برای تعالی نهاد خانواده از طریق زمینه سازی و فراهم نمودن ظرفیت های مناسب ضروری و انکار ناپذیر است. از طرفی، رشد روز افزون آسیب های وارده بر نهاد خانواده در جامعه امروز که منشأ بسیاری از ناهنجاری ها و کج روی ها در این نهاد مقدس گردیده است، اهمیت و ضرورتبحث و بررسی در زمینه رشد و تعالی نظام خانواده را دو چندان می نماید. بنابراین این پرسش مطرح می شود که چه رفتارهایی موجب تعالی خانواده می گردد؟ تحقیق حاضر این پرسش را از نگاه قرآن، روایات و بررسی سیره معصومان به منظور فراهم سازی زمینه تعالی خانواده ها، پاسخ می گوید. گردآوری اطلاعات در این تحقیق به روش فیش برداری و مطالعه کتابخانه ای منابع و تحلیل اطلاعات به صرت تحلیلی ـ توصیفی است؛ بخش مربوط به معنا شناسی به صورت توصیفی و مطالب سایر فصول به روش تحلیلی پردازش گردیده است.یافته های جدیدی که تحقیق حاضر بدان رسیده است این است که دستورالعمل‌های اخلاقی، برای رشد و تعالی زندگی خانوادگی، در جنبه‌های فردی، اجتماعی، مادی و معنوی موثر است و راه رسیدن خانواده به عالی ترین سطح عملکردخویش، آشنایی افراد خانواده با این آموزه ها و تنظیم رفتارهای هر یک از اعضا بر طبق آن هاست.محبت، تکریم، همدلی، گذشت، تواضع و مدارا از جمله مهم ترین رفتارهای اخلاقی همسران است که بر تعالی خانواده تأثیر مستقیم دارد.رفتار مناسب والدین با فرزندان و محبت و احترام و خیرخواهی آنان نسبت به فرزندان سبب می گردد که به علت تأثیر گذاری عمیق آنان بر فرزندان، این رفتارها در عملکر سایر اعضا انعکاس یافته و خانواده در جهت عالی ترین سطح رفتاری که مورد انتظار خداوند است حرکت نماید و به سلامت به مقصد نهایی که کمال و تعالی است، دست یابد.

با توجه به شکل پذیری رفتار فردی و اجتماعی مردم از اخلاق و تاثیر ملموس و انکار ناپذیر آموزه های اخلاقی اهل بیت بر کم و کیف مصرف بررسی آن از این نگاه دارای اهمیت فراوانی است. در پایان نامه حاضر به این سوال پاسخ داده می شود که چگونه اخلاق از منظر معصومین در اصلاح الگوی مصرف تاثیر گذار خواهد بوددر پاسخ به این سوال الگو های اخلاقی که از جانب ائمه مطرح شده مورد بررسی قرار می گیرد تا با به کار بستن آنها راه اصلاح الگوی مصرف هموار گرددکه عبارتند از:1. الگوهای فردی که شامل اعتدال در تغذیه ، پوشاک وتجمّل، اسراف در لباس، مسکن،وسیله نقلیّه، استعمال بوی خوش و موقعیّت اجتماعی می شود. 2. الگوهای خانوادگی که شامل: تهیه لوازم زندگی، توسعه بر عیال و مهمان داری می شود.3. الگوهای اجتماعی که شامل: تضییع نکردن ثروت عمومی مثل منابع طبیعی،ضایع نساختن اموال شخصی دیگران می شود.در ادامه آسیب های اخلاقی که الگوی مصرف را تهدید می کند- به گونه ای که امامان معصوم هم درباره آنهشدارداده باشند- کنکاش می شود، که عبارتند از: اسراف و تبذیر و در هر کدام علاوه بر مفهوم شناسی ابعاد و مصادیق،عوامل و بالاخره پیامدهای این معیارها مطرح می شود.سپس راه های اخلاقی برای اصلاح الگوی مصرف از منظر معصومین مطرح خواهد شد. راههایی مثل اقتصاد و قناعت که در این بخش نیز در هر کدام یک علاوه بر مفهوم شناسی ابعاد و مصادیق،عوامل و بالاخره پیامدهای این راهها بحث می شود.برای اجرایی نمودن این الگوها و اینکه چه کسانی مسئولیت اصلاح الگوی مصرف را دارند، در آخرین فصل کسانی را که در مورد اصلاح الگوی مصرف مسئولیت دارند ذکر کردیم.

به منظور شناخت نقاط ابهام آمیز سیره عمومی و همچنین کیفیت تعاملات امامان معصوم با نوع انسانی معاصر با آنان بررسی تاریخ تشیع در دوره زمانی هر یک از امامان معصوم به عنوان بخشی از افراد جامعه انسانی ضروری به نظر می‌رسد. سوال کلی بررسی شده در این نوشتار به وضعیت شیعیان در دوران امام جواد(ع) معطوف است و به دنبال بررسی این فرضیه است که آیا وضعیت شیعیان در شرائطی یکدست و یکپارچه بوده است یا اینکه برخلاف تصور رائج اختلافات جدی کلامی در میان جامعه شیعه و امامیه وجود داشته است. این نوشتار در مجموع فرضیه دوم را با واقعیات عینی تاریخی منطبق‌تر می‌داند. در فصلی از نوشتار به بررسی وضعیت کلی در جهان اسلام پرداخته شده و با توجه به همزمانی امامت آن حضرت با حکومت مامون و معتصم، دوران حاکمیت این دو خلیفه عباسی بر سرزمین های اسلامی دوره ای سرشار از جنگ وآشوب داخلی و سرکشی های خارجی از ناحیه مصر و روم توصیف شده است و شورش بابک خرم دین به عنوان چالش اصلی در دورانی به امتداد حدود 23 سال از سال 200 تا 223 ق مورد نظر قرار گرفته است که نقطه‌ی شروع علاقمندی خاندان عباسی به غلامان ترک از همینجا یعنی اقدامات ضدبابکی افشین سردار ترکی شروع میشود. توصیف جامع‌تری از دسته بندیهای شیعیو غیر شیعی بخش دیگر این فصل را به خود اختصاص داده است. ظاهرا فرقه‌های شیعی در این دوره برخلاف دوران امام هشتم‌(ع)البته به جز دوران بحران و تثبیت وضعیت فوق‌العاده یا برجسته‌ای نداشته‌اند. اما در این میان معتزله به عنوان گرایش غالب کلامی در این دوره با حمایت دو خلیفه عباسی مهم‌ترین رویداد قرن سوم یعنی رویداد محنت قرآن را رقم زدند. در بخشی دیگر به بررسی ترکیب جمعیتی و جغرافیای انسانی شیعه در شهرهای مهم جامعه اسلامی آن روز پرداخته شده است. مواضع سیاسی امام جواد(ع)، تشکیلات شیعه، بررسی ابعاد سیاسی سازمان وکالت و هم چنین قیام‌های شیعی از مباحثی است که در فصل دیگر این نوشتار بدان توجه شده است. بررسی دیدگاه‌ها، رویکردها، احادیث، اساتید و شاگردان و نگاه موشکافانه در مورد نمایندگان اندیشه‌های کلامی امامیه در آن دوره و دستیابی به سرنخ‌هایی دقیق‌تر از این اصحاب مباحثی است که تحت عنوان شاگردان امام جواد(ع) مورد بحث و کنکاش قرار گرفته است. شاید مهم‌ترین بخش این نوشتار پیدا کردن نقاط کور پژوهش در همین راستا محسوب شود.

یکی از نکات بسیار مهم و اساسی که هویّت فرهنگی و اصالت شیعه را تشکیل می¬دهد، داشتن رهبرانی والا مقام و بزرگوار چون چهارده معصوم(ع) است. بحث و گفتگو درباره ی شخصیّت الهی و زندگی آن¬ها شیرین¬ترین بحث¬ها و آموزنده-ترین گفتگوها است. اعتقاد ما بر این است که سیره ی عملی رسول¬الله و اهل بیت(ع) در تمام زمینه¬ها بهترین تابلو و الگو برای ساختن مدینه ی فاضله و جامعه ی پاکیزه است.یکی از اندیشههای اساسی و محوری شعر شاعران در گذشته، اندیشههای دینی و مذهبی، توجّه آنها به اولیای دین و سیما و سیره¬ی معصومین(ع) میباشد. در این پایاننامه، نگارنده یافتههای پژوهشی خود را جهت تبیین سیمای معصومین(ع) در سرودههای هفت تن از شعرای برجسته ی قرن هشتم (حسن دهلوی، اوحدی مراغه ای، ابن¬یمین فریومدی، خواجوی کرمانی، سلمان ساوجی، ناصر بخارایی و حسن کاشی) ارائه نموده است. از میان معصومین، پیامبر(ص)، امام علی(ع)، امام حسین(ع)، امام رضا(ع) و فاطمه(س) به دلیل بارز بودن برخی حوادث زندگی¬شان بیشتر مورد توجّه شاعران مذکور قرار گرفتهاند. حوادثی چون بعثت، معراج و رفتن به سدره المنتهی در زندگی پیامبر(ص)، امامت، ولایت، وصایت، شجاعت و جنگاوری علی(ع)، دخت نبی، همسر علی(ع) و مادر یازده معصوم بودن فاطمه(س)، مظلومیّت و حضور شجاعانهی حسین(ع) در حماسه¬ی بزرگ عاشورا، شفاعت و ثواب زیارت رضا(ع)، ظهور و انتظار امام زمان(ع) برجستگی بیشتری داشتند.در میان شاعران مورد بحث، دهلوی، اوحدی، خواجوی کرمانی، ساوجی و بخارایی در مدح پیامبر(ص) و ابن-یمین و کاشی در منقبت امام علی(ع) بیشترین شعر را داشتهاند.

یکی از علل گسترش اسلام در عصر نبوی که تأثیر زیادی هم در جامعه آن عصر داشته است سیره ‏تربیتی خود حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) بود، ایشان با روش‌های تربیتی خود توانست به عنوان الگو در جامعه ‏مسلمان قرار بگیرد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در آغاز دعوت خود با سخنان و خطبه‌ها، عواطف و احساسات ‏خود و در مرحله بعدی با رفتار خود، توانست جامع? جاهلی آن روز را تربیت دینی کند و همین امر باعث ‏گسترش و پیشرفت اسلام در جامعه آن روز و حتّی بعد از آن شد. هر چند عوامل چندی در پا گرفتن و ‏گسترش دین مبین اسلام دخیل بوده‌اند اما سیره حضرت را می‌توان مهم‌ترین عامل برای این گسترش دانست ‏و در رأس آن شخصیت وجودی خود حضرت اصلی‌ترین عامل جذب مردم به ایشان و در نتیجه گسترش سریع ‏اسلام در آن عصر به شمار آورد. ما در این تحقیق بعد از تعریف کلیات و مفاهیم، در فصل دوم به این موضوع ‏پرداختیم که سیره شناختی حضرت پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) در گسترش اسلام چه نقشی داشته است و بعد ‏از تعریف مسئله شناخت نمونه‌های از این سیره را ذکر کردیم. در فصل سوم به بحث تأثیر سیره عاطفی ‏حضرت در گسترش اسلام اشاره کردیم و به رابطه بین شناخت و عاطفه در این فصل پرداختیم، چرا که برای ‏عملی شدن شناخت باید انگیزش باشد و عاطفه یک انگیزش بسیار مهم هست که حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) ‏در سیره خود عاطفه را بسیار پر رنگ کردند. در فصل چهارم به تأثیر سیره حضرت در گسترش اسلام ‏پرداختیم و در مقدمه‌ای به رابط بین شناخت و عاطفه و رفتار اشاره کردیم، رفتار در حقیقت نتیجه شناخت و ‏عاطفه هست چرا که وقتی عاطفه و انگیزش باعث انگیزه در شناخت و هدایت شناخت می‌شود، این شناخت و ‏معرفت در رفتار متجلّی می‌شود. در این فصل به نمونه‌های رفتاری حضرت هم اشاره کرده‌ایم.‏

قرآن آخرین کتاب آسمانی خداوند است که برخاتم انبیاء حضرت محمد صلی الله علیه و آله نازل شده است،‌ که به عنوان موثق تر و کامل و سالم ترین سند اسلام برای مسلمانان محسوب می شود؛ این کتاب برخلاف کتب انبیاء پیشین، مصون از هرگونه تحریف باقی مانده است، امّا عده ای از مسلمانانِ اخباری از هر دو مذهب تشیع و اهل سنت با توجه به عده ای از روایات قایل به تحریف قرآن شده اند،‌ لذااز آن جائی که قرآن نزد مسلمانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است،‌ در مقابل این ادعاها زمین ننشسته و در ردّ ادعای تحریف قرآن توسط مدعیان تحریفبه پا خواسته و ادعاهای آن ها را پاسخ داده اند، از آن جا که مدعیان تحریف عدهْ زیادی از دلایل خویش را بر اساس روایات بیان نموده اند، لذا عالمان اسلامی به بررسیاین روایات مطرح شده از سوی مدعیان پرداخته و تعدادی از آن ها را به علت ضعف سند ردّ‌ کرده و تعداد باقی مانده را به«تحریف معنوی(تفسیری) قرآن»،‌ توجیه و تأویل نموده اند،‌ تا بدین وسیله بتوانند انگشت اتهام تحریف قرآن را از سوی ائمّه علیهم السلام برگردانده و مدعیان را متوجه اشتباه خویش در برداشت نادرست از روایات متوجه سازند.دراین تحقیق با بررسی لغوی واصطلاحی تحریف و بررسی محتوای روایات مشتمل بر لفظ تحریف و نیز روایاتی که درمباحثِ: نام معصومین(علیهم السلام) در روایات تفسیری – شأن نزول، نام ائمّه(علیهم السلام) در کتب آسمانی پیشین و نیامدن آن ها در قرآن،‌ حدیث أحرف سبعه، ‌اختلاف قرائت ‌و نیز مبحث جمع و تدوین قرآن که از آن ها امرتحریف قرآن استنباط می شود و سایر مباحث،‌ به این نتیجه رسیده است که: معنای تحریف در این روایات،‌ به منزله تحریف مورد نظر ِ مدعیان در مصحف کنونی نبوده،‌ بلکه به معنای تحریف«وحی بیانی قرآن کریم»؛ یعنی تفسیر و‌تأویل آیات است، ‌که توسط خَصم در زمان بعد از حضرت رسول الله صلی الله علیه و آله از قرآن کم شده است،‌ که با وجود این امر نصّ ‌الفاظ قرآن محفوظ مانده است و روایات متعدد بر این امر تصریح دارند.

این پژوهش به‌منظور بررسی چالش‌های والدین در تربیت دینی فرزندانشان در مسیر تحقق تربیت اسلامی، با تأکید بر آیات قرآن، احادیث معصومین (ع) و سیره‌ی تربیتی ایشان انجام گرفته است. روش تحقیقی که برای این پژوهش مورد استفاده قرار گرفته از نوع تحلیلی- استنتاجی می‌باشد که از رویکردهای پژوهش کیفی محسوب می‌شود. به روش کتابخانه‌ای اطلاعات جمع‌آوری و با تحلیل آنها، اهداف پژوهش استنتاج شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که والدین نقش بسیار مهمی در تربیت دینی فرزندانشان دارند، اما در مسیر ایفای این نقش موانعی وجود دارد که برای به انجام رساندن این هدف لازم است این موانع شناسایی و از مسیر تربیت برداشته شوند. از جمله موانعی که در این پژوهش به آن پرداخته شد شامل: سهل‌انگاری والدین در امر تربیت دینی، بی‌توجهی به نقش الگویی خود، شکاف نسلی و اهمیت ندادن به تحصیل روزی حلال، استفاده از روش‌های غلط برای تربیت از جمله اکراه و اجبار و سختگیری‌های بیجا، و همچنین موانع بیرون از خانواده مانند شرایط نامساعد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جامعه، رواج و گسترش روز افزون رسانه‌های غیردینی و حتی ضد دین، دوستان ناباب و تهاجم فرهنگی می‌شود؛ و در ادامه راهکارهایی برای مقابله با این موانع در مسیر تربیت دینی و در نتیجه تحقق اهداف آن ارائه شد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که اگرچه امروزه این موانع بیشتر و گسترده‌تر از گذشته شده است و راه تربیت را سخت‌تر کرده است اما اکنون نیز با اجرای راهکارهای درست تربیتی می‌توان به اهداف متعالی تربیت دینی دست‌یافت.