جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بیداری اسلامی در ایران و تاثیر آن بر مصر، لیبی، یمن، بحرین، اردن و دیگر کشورهای خاورمیانه ثمره تحولات معرفتی و مفهومی «اسلام» است. اسلام در مفهوم جدید محصول دوران مدرن و تحت عنوان «اسلام سیاسی» صورت بندی شده است که در مقابل اسلام سنتی قرار می گیرد. اسلام سنتی، دین را به حوزه امور فردی و عبادی محدود می دانست و علی رغم تعریف جامع دنیوی و اخروی از دین عملا در کار سلطان دخالتی نداشت و کار ویژه او توجیه و مشروعیت بخشی دینی به سلطان بود. دین در مدرنیته غرب از امور عرفی و دنیوی منفک شد و اداره جوامع مبتنی بر عقل خود بنیان و مشورتی گردید. اما، در جوامع اسلامی جریان سکولاریستی و کمالیستی متجددین و روشنفکران غرب گرا در فرایندی پارادوکسیکال موجب ظهور اسلام سیاسی شد. اسلام سیاسی از تعامل با غرب تا تقابل با غرب و تشکیل حکومت اسلامی تغییر معنایی داشته است. هر چند اسلام سیاسی در ایران معاصر رنگ و بوی لیبرالی و مارکسیستی هم به خود گرفت. اما، این قرائت «اسلام فقاهتی» به رهبری امام خمینی (ره) بود که توانست در انقلاب اسلامی 1357 ش به آرمان تشکیل حکومت اسلامی دست یابد و دموکراسی دینی را به صورتی الهام بخش به اجرا بگذارد. در این مقاله به بررسی تحولات تاریخی، مفهومی و معرفتی اسلام سیاسی در ایران معاصر خواهیم پرداخت.

موج سوم بیداری اسلامی سراسر جهان اسلام را فرا گرفته است. برخی منتقدین بر این باورند که قرن 21 نه تنها قرن انقلاب ها بلکه قرن انقلاب های اسلامی می باشد. اگرچه الگوی همه این انقلاب ها یکسان نیست اما ریشه های مشترکی در میان آنها یافت می شود که برگرفته از اسلام است. با ظهور انقلاب اسلامی در ایران که مبتنی بر اسلام و شکل گیری حکومت دینی برآمده از مردم است، گفتمان تمدن نوین اسلامی ایرانی به عنوان یک الگو در حال عرض اندام در منطقه و مناسبات بین المللی می باشد و انقلاب اسلامی ایران تبدیل به عینیت و موجودیتی شده که الهام بخش کشورهای مسلمان است. این مهم، نتیجه شکل گیری پدیده تمدنی جدید است که ما نام آن را تمدن نوین اسلامی ایرانی نهاده ایم.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

تا دهه 80 میلادی، نحوه مشارکت مسلمانان ساکن در رژیم صهیونیستی که جمعیت آنان به بیش از یک میلیون نفر می رسد، در چارچوب حضور در احزاب سوسیالیستی و چپ گرا خلاصه شده است و از این تاریخ به بعد است که شاهد ظهور احزاب عربی با رویکرد ناسیونالیستی و قوم محور در اراضی اشغالی هستیم.با تشدید موج اسلام گرایی در منطقه بر اثر پیروزی انقلاب اسلامی ایران، جریان های سیاسی عربی در اسرائیل تحت تاثیر گفتمان اسلام گرایی قرار گرفتند اما با بروز اختلافات درون جناح اسلام گرا در رژیم صهیونیستی، «جنبش اسلامی فلسطین اشغالی»، به دو طیف شمال (اصول گرا) و جنوب (عمل گرا) تقسیم شد. بررسی این جریان اسلامی و چشم اندازان که در نوع خود بدیع است، محور اصلی این پژوهش به شمار می رود.

اسلام سیاسی در جمهوری آذربایجان پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی متعددی همچون: بحران هویت پیچیده، رقابتهای منطقهای و فرامنطقه‌ای ناشی از خلاء حاصله از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، شرایط نامساعد اقتصادی، سرخوردگی از اپوزیسیون در سایه حکومت شبه‌اقتدارگرایانه، نفوذ کشورهای خارجی، سیاست‌های نادرست دولت در زمینه آموزش‌های دینی و هم‌چنین ناکارآمدی دولت در زمینه نهادینه‌سازی در حوزه دیانت، روند رو به گسترشی داشته است. در سایه این تحولات طی دو دهه اخیر شاهد شکل-گیری گروه‌های اسلامی متعددی با رویکردهای تفسیری مختلف از دین اسلام، در جمهوری آذربایجان بوده‌ایم که با سیاسی کردن اسلام به دنبال احیا هویت اسلامی فراموش شده خویش، تحت سال‌ها حکومت الحادی رو‌س‌ها بوده‌اند. پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخی به این پرسش است که کشیده شدن اسلام سیاسی از حاشیه به متن تحولات سیاسی در جمهوری آذربایجان چه رابطه‌ای با ثبات سیاسی این جمهوری داشته است برای پاسخ به این پرسش، از مدل دیوید ساندرز مبنی بر الگوهای بی‌ثباتی سیاسی استفاده شده است. نتایج حاصله از بکارگیری این مدل مبتنی بر این بوده، که برآیند گسترش فزاینده این فرآیند، تشکیل یک اپوزیسیون پرتحرک و تجدیدنظرطلب اسلامی می‌باشد و با توجه به این که در دل گفتمان اسلام سیاسی، نهایتاً امر مفهوم مرکزی حکومت اسلامی نظم یافته است. بنابراین تضاد ماهوی این گفتمان جدید در حال شکل‌گیری با گفتمان رسمی حکومت که مبتنی بر سکولاریسم که همواره تاکید بر جدایی دو حوزه‌ دیانت و سیاست از یکدیگر داشته است، اشکال مختلفی از بی‌ثباتی سیاسی در سطوح مختلف در جمهوری آذربایجان را در پی داشته است.