جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اهل کتاب به‌عنوان یکی از ادیان آسمانی یا خارج از جامعه اسلامی و یا بر اساس ضوابطی در حکومت اسلامی زندگی می‌کنند و با توجه به روابط گریزناپذیر این گروه با مسلمانان و با توجه به تعامل ائمه علیهم‌السلام با آن‌ها می‌توان مبنای چگونگی این روابط را بر اساس سیره معصومین قرارداد. متأسفانه سیره شناسی موضوعی است که به‌ندرت به آن پرداخته‌شده است. به همین خاطر سیره‌ی امام علی(ع) با اهل کتاب را می‌توان به‌عنوان یک امر تأثیرگذار در روابط داخلی و خارجی مسلمانان به کاربرد. اهل کتابی که در حکومت امام علی (ع) زندگی می‌کرد یک شهروند محسوب می‌شد و تمام حقوقی که یک مسلمان در حکومت اسلامی داشت، او نیز از آن برخوردار می‌گردید. امام در نامه و خطبه‌های خود پیوسته رعایت حقوق اهل ذمه را سفارش می‌کرد. هیچ‌گونه تبعیضی بین مسلمان و غیرمسلمان دردادن حقوقشان قائل نبود. نگارنده معتقد است که این برخورد عدالت ورزانه امام علی (ع) به نگاه ایشان به انسان برمی‌گردد. در نگاه امام همه‌ی انسان‌ها از کرامت ذاتی برخوردار هستند. امام(ع) در روابط اجتماعی به مسأله معاشرت بر اساس اصول اسلام، رفق و مدارا و صلح‌طلبی معتقد بود و در اجرای این موارد هیچ‌گاه تسامح و تساهل بیش ‌از حد نداشت. در روابط سیاسی نیز به امنیت و آزادی آن‌ها در حوزه‌های مختلف توجه می‌نمود. با آنان دادوستد داشت و از نقش آنان در توسعه کشاورزی و صنعت غافل نبود، در روابط قضایی به اجرای عدالت بر اساس قوانین اسلام و به استقلال قضایی آن‌ها بر اساس قرارداد پای بند بود. حتی اهل کتابی که به حکومت اسلامی جزیه پرداخت می‌کرد در حکمقضائی با یک مسلمان مساوی می‌دانست.

مشکلات سیاسی و اجتماعی یکی از دغدغه‌های امروز بشریت به شمار می‌رود. از جمله: نحوه حکومت کردن بر مردم ،پذیرش حکومت از طرف مردم، نیازهای اجتماعی انسان و تعامل آنها با همنوعان خود، موضوعاتی است که انسان‌ها برای بهتر زیستن به آنها نیاز دارند.به همین لحاظ است که بشریت نیازمند به منبعی است که آموزه‌های سیاسی و اجتماعی خود را از آن به دست آورده، و مورد استفاده قرار دهد، و قرآن کریم که کلام خدا است، بهترین منبع و مرجع برای استخراج آموزه‌های سیاسی و اجتماعی انسان است.که پاسخ گوی تمام نیازهای انسان می باشد.این پژوهش با استفاده از قرآن کریم آموزه-های سیاسی و اجتماعی آن را استخراج نموده و نظرات مختلف تفسیری را در اختیار علااقه‌مندان به این موضوع قرار داده، و به موارد زیر دست یافته است.1-آموزه‌های سیاسی و اجتماعی قرآن کریم در تعامل با مسلمانان2-آموزه‌های سیاسی و اجتماعی قرآن کریم در تعامل با اهل کتاب3-آموزه‌های سیاسی و اجتماعی قرآن کریم در تعامل با مشرکینکه امیدوار است مورد قبول اساتید و جویندگان معرفت قرار بگیرد، انشاءالله.کلید واژه ها:آموزه، سیاسی، اجتماعی، مشرک، اهل کتاب

عقیده‌ی شیعه در مورد حجج الهی بر این است که خداوند هیچ‌گاه زمین را از عالم معصوم که برگزیده و نماینده‌ی اوست و به وسیله‌ی او حجت را بر بندگان تمام می‌کند، خالی نمی‌گذارد. این عالمان معصوم، از یک جهت باعث هدایت نیک‌بختان (سُعَدا) و اتمام حجت خدا بر اشقیا می‌شوند و از جهتی دیگر امان اهل زمین از عذاب و قهر الهی و باعث بقای نسل بشرند.تداوم سلسله‌ی حجت‌های الهی در زمین با وصایت هر حجت به حجت پس از خود، تامین‌ می‌گردد‌. از این قاعده‌ی مهم با عنوان اتصال الوصیه یاد می‌شود و آیات متعدد قرآن و روایات فراوان اهل بیت که از مرز تواتر معنوی می‌گذرد، پشتوانه‌ی آن است.با این حال پیروان عموم مکاتب فکری و دینی، گمان دارند که زمین در برهه‌هایی از زمان، خالی از حجت حی بوده و هست. بی توجهی به این اصل قرآنی و روایی باعث گشته که دیدگاه‌هایی نادرست درباره‌ی تداوم وصایت پیامبر اسلام نیز پدید آید و مسلما در فهم عمومی از حضور همیشگی امام معصوم در زمین اختلال ایجاد شود. این در حالی است که مطابق قرآن و روایات متواتر، زمین هیچ‌گاه از حجت خالی نبوده‌است و نخواهد شد. در این پژوهش سعی شده تا دیدگاه قرآن و روایات رسیده از پیامبر و امامان شیعه در باب ضرورت وجود حجت الهی در هر زمان، بررسی گردد و در نهایت نشان داده شده که این اصل اعتقادی در حداقل بیست آیه‌ی قرآن ریشه دارد و روایات فراوانی نشان دهنده‌ی تواتر معنوی آن هستند. همچنین نصوص و شواهدی از متون اهل کتاب و اهل سنت جمع‌آوری شده که موید و هم‌راستای با عقیده‌ی شیعه در این باب هستند. در پایان عدم تعارض اصل استمرار حجت‌های الهی با دوران‌های فترت نیز نمایانده شده‌است.

مناظره نوعی گفتگو با موضوعی مشخص برای دست یابی به حقیقت است . مناظرهو گفتگو درادیان آسمانی وسیره انبیاء و اوصیای الهی وجود داشته است و قرآن کریم نمونه های متعددی از این گفتگو ها را گزارش کرده است.در دین اسلام نیز مناظرات متعددی بین پیامبر مکرم اسلام و اهل کتاب و مشرکین عرب صورت گرفته است.در سیره امام علی (ع) نیز مناظرات با شیوه و روش های استدلالی و عقلی بین امام و پیرواندیگرادیان ، بر اساس آیات و روایات و سنت نبوی بین امام ومسلمانان (خلفاء،ناکثین ،قاسطین و مارقین )صورت گرفته است.امام برای مناظره با خلفاء به آیات قرآن و احادیث نبوی استدلال نمود.امام در مناظره با اصحاب جملنیز به آیات قرآن و احادیث پیامبر احتجاج کرد. امام علی (ع) در نامه های مکتوب خود در پاسخ به معاویه که در زمره فن مناظره است ،به آیات قرآن و احادیث نبوی استناد نمود.امام همچنین به عبدالله بن عباس دستور داد تا با مارقین بر اساس سنت نبویمناظرهکند.درایننوشتارضمن بررسی مناظرات امام با گروه های یاد شده اهداف و سبک مناظرات ایشان مورد کاوش و تحلیل قرار گرفته است.

عصر صفوی یکی از درخشان‌ترین و حساس‌ترین عصرهای تمدن اسلامی به شمار می‌رود چراکه علاوه بر ثمرات گوناگون فرهنگی و هنری در میراث تمدن اسلامی، بنیان‌گذاری حکومت شیعه توسط این دولت صورت گرفت. بی‌تردید عصر صفوی فعال‌ترین دور? تاریخی ایران ازنظر رشد و توسعه افکار مذهبی به شمار می‌رود، چراکه از یک‌سو این دولت پایگاهی جهت پرورش اندیشمندان شیعه شد و از سوی دیگر میدان ترویج افکار شیعی و بحث گفتگو و مباحثات در بین آن‌ها فراهم گردید.همچنین با آغاز انقلاب رنسانس اروپا و شکوفایی صنعت کشتی‌سازی در اروپا، بسیاری از تجار اروپا و هیئت‌های تبشیری همراهشان به شرق روانه شدند. این گروه‌ها در ایران با موقعیت ویژه‌ای روبرو شدند چراکه دولت صفوی و عثمانی موجب برقراری آزادی عمل و ایجاد رابط? دوسویه و مسالمت‌آمیز میان دولت ایران با آن‌ها شد که این اقدامات منجر به ایجاد رابطه میان دولت صفوی با اهل کتاب در این دوره گردید. قدرت گیری دولت صفوی که از میانه عصر صفوی به دلیل وجود اندیشمندان نام‌آور شیعه شروع شد، باعث تقابلاتی از سوی دو جناح گردید که تقویت افکار عمومی و رابطه با اهل کتاب را در پی داشت. نتیجه این نبرد فرهنگی- مذهبی به‌صورت یکسری تألیف‌ و ترجمه و برخی گزارش‌های تاریخی برجای‌مانده است.بنابراین این پایان‌نامه در نظر دارد با استفاده از روشی توصیفی – تبینی ضمن واکاوی به بررسی رابطه میان دولت و مردم شیعه با اهل کتاب مشخصاً یهود و زرتشت بپردازد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده در این دوره زرتشتیان و یهودیان درزمینه? مای اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی با شیعیان رابطه داشته‌اند؛ که درنتیجه این تأثیرپذیری یا اقدام به نزدیک نشان دادن آیین خود به آیین اسلام و یا نوشتن کتاب‌هایی در رد اسلام جهت اثبات حقانیت دین خودکرده‌اند که در تاریخ اسلام بیان‌شده است. این اقدامات همچنین منجر به آگاهی برخی از آن‌ها به حقانیت اسلام وپذیرفتن آن شد. ازآنجایی‌که پژوهش‌های زیادی در خصوص مسیحیت صورت گرفته است ازجمله می‌توان کتاب‌های مبلغان مسیحی تألیف ویدا همراز و بحران اقلیت‌ها در ایران از پروفسور رودی متی را نام برد، بنابراین این پایان‌نامه به یهود و زرتشت می‌پردازد.

مروجان پلورالیسم دینی برای دفاع از فرضیة خود به ادلة متعددی از جمله قرآن مجید تمسک کرده‌اند. نویسنده با تدوین و جمع ادلة قرآنی آنان در پنج عنوان: 1. اسلام مطلق تسلیم، 2. تکثر ادیان خواست خدا، 3. استعمال صراط مستقیم به‌صورت نکره، 4.توحید وعمل صالح ملاک هدایت، 5. تمجید اهل کتاب، در قالب بیست آیه، به تحلیل و نقد این رهیافت می‌پردازد.

پیامبر اسلام (ص) در طول عمر خویش با رفتارهای شایسته با پیروان ادیان دیگر به خصوص یهودیان و مسیحیان، شیوه‌هایی را در اختیار پیروان خویش قرار داد تا با تأسی از آنها، بتوانند در هر عصری در برخورد با هر شخصی حتی غیر پیروان کتب آسمانی پیش از قرآن، نمونه‌ای از انسانیت و الگوی نیکو راعرضه نمایند.با بررسی آیات قرآن، آشکار شد که اصطلاح اهل‌کتاب محوری‌ین اصطلاحی است که با کمک آن می‌توان چگونگی تعامل پیامبر (ص)با پیروان ادیان دیگر را تبیین نمود. مضاف بر آنکه اصطلاحات دیگری نیز در قرآن یافت شد که از نظر مصداق و مفهوم تا حد زیادی به اصطلاح اهل‌کتاب نزدیک می‌باشند و در برخی موارد در این زمینه با آن برابری دارند و افرادی که این اصطلاحات معرف آن می‌باشند، در تمام دوره نزول قرآن؛ یعنی هم در مکه و هم در مدینه حضور و با جامعه اسلام تعامل داشتند.سیره حضرت محمد (ص)در مواجهه با اهل‌کتاب در طول عمر 23 ساله رسالتش با رعایت ترتیب زمانی نزول آیات و نیز شأن نزول آنها و با استفاده از تاریخ زندگانی آن حضرت (ص) نشان می‌دهد کهاهل‌کتاب در محیط مکه، عکس‌العمل چندانی از خود در برابر رسالت ایشان بروز ندادند و در نتیجه رفتارهای آن حضرت با آنها حالت نرم و تسامح به خود گرفته است. امّا بعد از هجرت پیامبر(ص)به مدینه شیوه‌‌های تعامل براساس رفتارهای خود اهل‌کتاب شکل دیگر به خود گرفت. یعنی اهل‌کتاب در مواجهه با اسلام، به دو دسته تقسیم شدند: گروهی مومن به آن و گروهی کافر به آن، و به این ترتیب بود که پیامبر (ص)متناسب با رفتار آنها با آنان رفتار می‌نمود و تمام رفتارهای ایشان با اهل‌کتاب؛ اعم از گفتگو، مباهله، تذکر به عواقب اعمال، مجادله احسن با آنها و حتی رها کردن آنها به حال خودشان و یا عدم دوستی با آنها، ناشی از اعمال و کردار آنها بوده است و در واقع شیوه‌های تعامل حضرت رسول(ص)با آنها، واکنشی است به رفتارهای آنها.

در شماره 16 بهار 1387 مجله پژوهش دينی، مقاله مذکور به قلم برادر فاضل، دکتر جعفر نکونام چاپ گرديده و حاصل مقاله ايشان اين است که مراد از فتنه عذاب اخروی و آيات متشابه منحصر به آيات قيامت و تاويل اين آيات تحقق خارجی آن هاست. و راسخان در علم عبارت از مومنان به کتاب آسمانی و زائغان عبارت از مشرکان مکه است. نوشته حاضر حاصل بررسی اين است که مراد از فتنه، عذاب آخرت و متشابه منحصر در آيات قيامت و تاويل، تحقق خارجی آنها نيست و زائغان هم مشرکان مکه نيستند بلکه منافقان و برخی از اهل کتاب و دانشمندان سوء و خلفا جور می باشند.

طبق قاعده‌ای نانوشته برخی مفسران معاصر بر این باورند که پیامبر(ص) در دوران مکه ارتباطی با اهل کتاب نداشته است و بنابر این، آیات دال بر این ارتباط یا مدنی‌اندـ اگرچه در سور‌ه‌های مکی واقع شده‌اندـ یا مخاطبی غیر از اهل کتاب داشته‌اند. تتبع در آرای مفسران متقدم، ریشه‌های این باور را نشان داده است و تأمل در تحقیقات مستشرقان و دیدگاه آنان مبنی بر علم‌آموزی پیامبر(ص) از اهل کتاب در محیط مکه، زمینه‌های پذیرش این پیش‌فرض را در تفاسیر معاصر آشکار می‌کند. اما این دیدگاه مورد پذیرش همۀ مفسران نیست. وجود آیات متعدد مکی که از فعالیت مجدّانۀ اهل کتاب در مکه خبر می‌دهد، روایات شأن نزول که بر ملاقات یهودیان با پیامبر(ص) دلالت دارد و گزارش‌های متنوع و معتبر تاریخی از حضور یهودیان و مسیحیان مقیم و مسافر در کنار خانۀ خدا، مؤید تعامل پیامبر(ص) با اهل کتاب در مکه است.