جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«جماعت دعوت و اصلاح ایران» از جریان‌ها و گروه‌‌های ‌‌متأثر از اندیشۀ‌‌ جنبش «اخوان‌المسلمین» است. ‏آنان بر تبعیت از فهم سلف در پیروی از قرآن و سنت تأکید ندارند؛ ولی توسل، استغاثه، بنای بر قبور و برخی ‏از اقسام زیارت قبور را مردود می‌‌دانند. به اعتقاد آنان، مذهب‌ها برداشت‌‌های فقهی از قرآن و سنت هستند و ‏از هیچ تقدسی برخوردار نیستند. آنها پیروی از مجمع‌ها یا شوراهای فقهی را بهتر می‌‌دانند؛ ولی در عصر ‏کنونی به‌خاطر نبودِ چنین اجتماعاتی، پیروی از مذاهب را امری اجتناب‌ناپذیر انگاشته‌اند. باور به دموکراسی، باور به اصل شورا و خرد جمعی و همچنین التزام به آن در کنار دیگرپذیری و تکثرگرایی، از باورها و اعتقادات ‏اساسی «جماعت دعوت» معرفی شده است. به اعتقاد آنان بهار عربی در تکاپوی اعادۀ حقوق شهروندی و ‏حاکمیت قانون است. همچنین اسرائیل غاصب است و مسلمانان و نهادهای بین‌‌المللی نباید در مقابل ‏جنایت‌های آنان ساکت بمانند. جماعت دعوت، دفاع از حقوق و آزادی‌‌های شهروندی اهل‌سنت ایران را از ‏وظایف ذاتی خود دانسته و بر این باور است که هرچند اهل‌سنت ایران آزادی نسبی دارد، ولی از جامعۀ هدف ‏خود دور است.‏

کتاب فتن التکفیریین توسط دکتر بسام الصباغ به رشته تحریر درآمده است. در عصر ما ادعاهای زیادی از کشورهای اسلامی و غیر اسلامی شنیده می شود که ندای اسلام و بازگشت به اسلام را می دهد. بعضی از این ادعاها مردم را به مبارزه با منکر بوسیله سلاح و تکفیر و تفسیق دعوت می کند که این گروه چهره اسلام را نیز خراب کرده چرا که در این زمانه جهانیان میل به اسلام دارند اما با وجود این گروه یاد خوارج می افتند که تکفیر و قتل به وسیله آنها در تاریخ اسلام آغاز شد. نویسنده در این کتاب به بیان بعضی از افکار این جماعت و خطرات آنها برای اسلام و امت اسلامی و راه درمان می پردازد و بیان می کند که اسلوب دعوت به خدا گفتگو و تعاون و نصیحت می باشد. مطالب این کتاب در 8 مبحث تقسیم بندی شده است. نویسنده ابتدا به بیان جماعات تکفیری در کشورهای عربی معاصر و تاریخ تکفیر می پردازد. در ادامه جماعت اخوان المسلمین و تاریخچه تاسیس این جماعت را بیان می کند. مطلب بعدی مورد اشاره نویسنده بیان مشهور ترین جماعات تندرو مسلح می باشد مانند جماعت المسلمین و جماعت جهاد. در انتها نویسنده به افغانستان و موضوع طالبان و القاعده و همچنین سازمان فتح الاسلام و جند الشام و تاریخچه این دو اشاره می کند. در پایان نویسنده نتیجه می گیرد که فقهای اسلام اجماع دارند بر اینکه هر کسی که شهادتین را بگوید خون و مالش محترم می شود و تکفیر وی جایز نیست اما برخی از گروه های تندرو مانند وهابیت برای دعوت به اسلام به جای تفکیر سلاح تکفیر برداشته و حکم به کفر امت اسلامی می کنند.

بنی امیه در میان مسلمانان به دلیل دشمنی با اهل بیت (علیهم السلام) و به انحراف بردن تاریخ اسلام و حوادث ناگواری که به وجود آورده اند جایگاه مطلوبی ندارند. اما وهابیت به دفاع از آنان پرداخته، سعی در تبرئه آنها داشته اند. معاویه را پادشاهی عادل و قدرتمند و سیاست مدار و صاحب فتوحات غرب جهان اسلام دانسته اند و علاوه بر اینکه از معاویه به بزرگی و قداست یاد می کنند دامن یزید بن معاویه را نیز از کشتن امام حسین (علیه السلام) پاک می دانند. اخوان المسلمین اما در نگاهی منصفانه به تاریخ اسلام به انتقاد از معاویه و یزید پرداخته، با پذیرش جنایات منتسب به آنها، حکومت آنها را مبدأ انحراف از سیره خلفا و ریشه مشکلات سیاسی جهان اسلام به حساب آورده اند. اختلاف نظر میان وهابیت و اخوان در مسائلی همچون مشروعیت حکومت بنی امیه، شخصیت و اعمال معاویه، و حوادثی چون جنگ صفین، صلح امام حسن (علیه السلام)، و شهادت امام حسین (علیه السلام) و حجر بن عدی به وضوح مشاهده می شود.

در اختیار گرفتن قدرت توسط اخوان‌المسلمین پس از انقلاب در مصر و داشتن نقشی مؤثر در تصویب قانون اساسی 2012 مصر موجب گردید موضوع اندیشه دولت اسلامی اخوان‌المسلمین مورد توجه محافل مختلف رسانه‌ای و علمی قرار گیرد. همین مسئله، انجام پژوهشی درباره این موضوع را ایجاب کرد. پرسش پژوهش حاضر این است که نظریه دولت اسلامی در اندیشه سیاسی اخوان‌المسلمین چیست و از آغاز تأسیس جنبش تا سال‌های نزدیک به انقلاب و پس از آن چه تحولاتی یافته است؟ بدین ترتیب دولت اسلامی مطلوب اخوان‌المسلمین در زمان حاضر، شناسایی و معرفی می‌شود تا بر اساس آن بتوان در خصوص عملکرد اخوان به‌ویژه در حوزه تدوین قانون اساسی به تحلیلی درست و مبتنی بر واقعیت در حوزه عمل در دوره پس از انقلاب پرداخت که به نوعی عرصه تبدیل شعارها به واقعیت‌ها است. بر اساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان بیان کرد که به دنبال تحولات ایدئولوژیکی اخوان در طول حیات خود، همراه با تغییر نگاه به مفهوم دولت، چگونگی اجرای شریعت و اسلامی نمودن قوانین در جامعه نیز در اندیشه اخوان دچار تحول شده است. از این رو، با اهمیت یافتن نقش و جایگاه اصول دموکراتیک در مفهوم دولت اسلامی در اندیشه اخوان‌المسلمین، مسئله اسلامی نمودن قوانین در جامعه و تعیین نهادی حاکمیتی مبتنی بر قانون اساسی برای تطابق مصوبات مجالس با شریعت اسلامی، ذیل رعایت اصول دولت دموکراتیک مدنی و دفاع از استقلال نظام حقوقی سکولار قرار می‌گیرد.

در تحقیق حاضر ما ضمن بررسی افکار یکی از مصلحان و دردمندان جامعه اسلامی یعنی سید قطب و ذکر نقاط قوت و ضعف وی، دلایل تفاوت بین اهل سنت و شیعه را بیان کرده‌ایم و گفته‌ایم که اگر در اجتماع شیعه انقلابی موفق می‌شود از چه روستو چرا چنین اتفاقی تا حال حاضر در اجتماع اهل سنت به وقوع نپیوسته است . به هر حال ما در این رساله ضمن ذکر یک مقدمه، در فصل دوم خود زندگانی سیدقطب را قبل و بعد از عضویت وی در اخوان المسلمین بیان کردیم و ضمن ذکر تالیفات وی، گفتیم که وی از عباس محمود عقاد و ابوالاعلی مودودی متاثر بوده است . در پایان فصل دوم، نقش سیدقطبرا در تشکیل گروههای متشکل بعد از خود وی را بیان داشتیم. فصل سوم، به بررسی آیین اسلامی از دیدگاه سیدقطب ، اختصاص داشت در این فصل ما ویژگیهای آئین اسلامی یعنی ربانی بودن، ثابت بودن، مثبت بودن، عملگرا بودن، جهان شمول بودن، یکتاگرابودن و واقعگرا بودن را از دیدگاه سیدقطب بیان داشتیم و نمود این ویژگیها را در زندگانی انسانها توضیح دادیم. آنگاه دیدگاه سید پیرامون کلیسا و کمونیسم بیان شد چرا که در زمان سید افکار کمونیستی و اشاعه آنها به اوج خود رسیده بود. در نهایت این فصل اشاره‌ای گذرا به نظر سید پیرامون فلسفه و جدابودن آن از روح تعالیم اسلامی شد. در فصل چهارم، عدالت اجتماعی از دیدگاه سید بیان شد و بعد از ذکر یک مقدمه، طبیعت عدالت اجتماعی در اسلام، وسایل عدالت اجتماعی در اسلام و پایه‌های عدالت اجتماعی در اسلام مورد تحقیق قرار گرفت . آنگاه اصول توازن اجتماعی در جامعه اسلامی بیان شد و گفته شد که اگر این اصول بنیادین مانند زکات و قانون مصالح مرسله و سد ذرایع در جامعه اسلامی پیاده شود آن روز است که اقتصاد اسلام و توازن در اجتماع محقق می‌گردد. فصل پنجم به دیدگاههای سیاسی سید اختصاص داشت ، در این فصل بعد از طرح ضرورت حکومت اسلامی از دیدگاه سیدقطب ، سیر تاریخی حکومت در ایلام در زمان پیامبر و خلفای راشدین و بنی امیه و بنی عباس توضیح داده شد و گفته شد که چرا و چگونه اسلام و حکومت اسلامی از مسیر راستین خود منحرف شد. البته در این قسمت دیدگاههای سید دچار ایرادات اساسی بود که با توجه به منابع اهل سنت و تشییع بدان پاسخ داده شد. سپس پایه‌های حکومت در اسلام بیان شد و در آن از 3 پایه: عدالت فرمانروایان، فرمانبرداری افراد و مشاوره بین فرمانروایان و مردم سخن به میان آمد آنگاه تحت عنوان بودجه اقتصادی حکومت اسلامی، مالکیت فردی و دولتی را توضیح دادیم و گفتیم که تنها مالکیتی در اسلام مشروع است که حاصل کار و عمل باشد و دولت اسلامی برای اداره حکومت علاوه بر گرفتن مقداری از سود مردم می‌تواند از اصل سرمایه آنها نیز استفاده نماید و گفتیم که حتی سید به جایی می‌رسد که می‌گوید:"دولت اسلامی می‌تواند تمام املاک و اموال را ضبط کند و مجددا براساس جدیدی تقسیم کند اگرچه مالکیت‌های اولیه بر پایه‌های صحیح و وسایل صحیحی که مورد تصدیق اسلام است بوده باشد. در نهایت بحث تحت عنوان جنگ و صلح در حکومت اسلامی به مجوزات جنگ در اسلام، اهداف جنگ در اسلام، جنگهای مشروع و غیرمشروع در اسلام و صلح و جایگاه آن در اندیشه سیدقطب اشاره کردیم. بدیهی است که با تمام تلاش‌هایی که در کامل بودن این تحقیق شده است ، این تحقیق دارای کاستی‌های بسیاری است ، امید است که تحقیق‌های مشابه دیگر بتواند این نقص‌ها را جبران کند و این تحقیق بتواند پاره‌ای از مشکلات تئوریکی جامعه‌اسلامی را برطرف کند.

با عنایت به اینکه اخوان المسلمین به عنوان جنبشی تأثیرگذار و پرطرفدار، در بیش از هفتاد کشور فعالیت فکری، فرهنگی و سیاسی داشته و دارد، شناخت مبانی فکری و از جمله مبانی انسان شناختی آنها اهمیت فراوانی دارد. انسان در تفکر اخوان المسلمین آفریده خداوند، موجودی دوبعدیِ مرکب از جسم و روح، دارای توانمندی های عظیم و برخوردار از کرامت ذاتی است. از این رو متفکران اخوانی به برخورداری انسان ها از حقوقی همچون تساوی و برابری، آزادی و احترام متقابل باور دارند. به تبع این باور، پیشگامی در تقریب مذاهب و اجتناب از تکفیر سایر فرق اسلامی از دستاوردهای اخوان المسلمین است که پایه گذار این جریان، حسن البنا، از مؤسسان «دارالتقریب بین المذاهب» بود. نوشتار حاضر با بررسی منابع کتابخانه ای و گردآوری داده های مرتبط با موضوع و تحلیل آنها به روش توصیفی تحلیلی مبانی انسان شناختی این جنبش و نقش آن در دستاورد مسئله «تقریب» را بررسی کرده است.