جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارتقای مداوم کیفیت علم، دانشگاه و آموزش عالی، مستلزم توسعه درونزای فرهنگ ارزشیابی است که به نوبه خود نیازمند روحیات و رفتارهای خود ارزیابی و خود تنظیمی و التزام درونی به کیفیت در میان یاران و ذی نفعان آموزش عالی است. هدف مقاله حاضر کمک به شناخت بیشتر جایگاه اخلاق دانشگاهی و حرفه ای علمی در توسعه فرهنگ ارزشیابی، در دانشگاهها و مراکز علمی است. مقاله همچنین می کوشد که شناخت بیشتری نسبت به چگونگی و سازوکارهای توسعه اخلاقات حرفه ای علمی فراهم بیاورد. برای این کار روش تحقیق «نظریه برخاسته از دادهها» به کار گرفته شده است. بازی ارزشیابی آموزش عالی ناشی از یک رشته موجبات علی است که اخلاق حرفه ای علمی به عنوان یکی از مهمترین سائقهای رفتاری، از جمله این موجبات علی به شمار می آید. این در حالی است که اخلاق علمی، وضعیت بحث انگیزی در ایران دارد که خود ناشی از مساله آمیز بودن زمینه های موجود فرهنگ دانشگاهی و فرهنگ اجتماع علمی در کشور است. البته این امر، به نوبه خود انعکاسی از ضعف ها و نارسایی های عمومی تر در اخلاق اجتماعی است که آن هم تحت تاثیر عوامل زمینه ای، محیطی، ساختاری و تاریخی شکل می گیرد. بنابراین وضعیت مساله انگیز اخلاق علمی ما، با رویکرهای اراده گرایانه و خطاانگارانه، قابل توضیح نیست بلکه باید اولا منطق محیطی، زمینه ای و ساختاری فهمیده شود و ثانیا بسترهای تعاملی برای دست به کار شدن خود دانشگاهها و انجمنهای علمی و تخصصی و نهادهای حرفه ای فراهم گردد چرا که توسعه اخلاق حرفه ای، نه با پند و اندرزها و نه با فرهنگ سازی های بیرونی (به ویژه از نوع دولتی آن) بلکه از طریق کنشهای ارتباطی خود یاران و ذی نفعان اجتماع علمی و دانشگاهی، و به صورت شیوع و انتشار درونزا، میسر می شود. مقاله، همچنین پیشنهادهایی برای اجماع بر سر منشور اخلاق حرفه ای علمی عرضه کرده است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

نظام آموزش عالی به رغم رشد کمی، کارایی لازم را در حل مشکلات جامعه ندارد. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصمیمات متعددی را مانند طرح بازنگری برنامه درسی اتخاذ کرد و به اجرا گذاشت، ولی هنوز نتیجه لازم را به همراه نداشته است و شاهد موضوعات درسی و روش تدریس به سبک سنتی هستیم. آسیب شناسی شکست طرح ها، تلاش برای فهم مشترک از موضوعات میان رشته ای، اصلاح برداشت ها از برنامه درسی و تدریس و نیز بسترسازی مناسب برای آماده کردن اساتید برای نگاه به رشته های تخصصی، به صورت نظام مند، از راه های اجتناب ناپذیر برای حل مشکلات اجتماعی است. در این پژوهش، مبانی نظری دانش میان رشته ای با تاکید بر رشته علوم تربیتی و نیز ابعاد مختلف آن از دیدگاه صاحب نظران تعلیم و تربیت بررسی شده است.

در این مقاله ابتدا، با اشاره به ضرورت ورود به عرصه علوم میان رشته ای و نیاز به ارایه تبیین دقیق نظری از آن، هدف مقاله در همین راستا ارزیابی می شود. سپس موقعیت مساله ای علوم میان رشته ای، در آموزش عالی ایران و جهان توضیح داده می شود. از آنجا که تبار و پیشینه مباحث تلفیق در برنامه های درسی مقطع پیش از دانشگاه، یعنی حوزه آموزش و پرورش، است، بر ضرورت آشنایی سیاست گذاران آموزش عالی با این پیشینه تاکید شده و در بخش بعد، از طریق باز پردازش این پیشینه، شکل متفاوتی از تیپ شناسی تلفیق (سه وجهی) عرضه شده است. آنگاه منطق های متفاوتی تشریح شده است که در پس استفاده از رویکرد تلفیقی در آموزش پیش از دانشگاه، در مقایسه با آموزش دانشگاهی، وجود دارد و بر این مهم تاکید می شود که منطق تلفیق (و علوم میان رشته ای) در آموزش عالی، علی الاصول، پاسخ گویی به نیازهای معرفتی و اجتماعی نوظهور بشر از طریق خلق و تکوین رشته های جدید است. متعاقبا، در بخشی که می توان آن را مهم ترین بخش این نوشتار دانست، با ارایه بررسی های نمونه ای و اجمالی درباره تکوین علوم میان رشته ای، قواعدی که در جیان تکوین رشته های جدیدی باید به آنها ملتزم بود، توضیح داده شده است. در بخش نتیجه گیری، پیش از بخش پایانی، پنج گزینه سیاستی در توسعه علوم میان رشته ای توضیح داده شده است و بالاخره، در بخش پایانی یک گونه شناسی تلفیق در برنامه درسی آموزش عالی نقد و ارزیابی شده است.

اصطلاح های میان رشته ای، آموزش میان رشته ای، و برنامه های میان رشته ای به طور روزافزون، در حوزه آموزش عالی به کار می رود. این اصطلاح ها اغلب، با مسامحه زیاد به کار می رود و معمولا، همراه با واژه های مشابه، از جمله چند رشته ای و فرا رشته ای، استفاده یا جایگزین آنها می شود. در دهه های پیش، رویکرد میان رشته ای به برنامه درسی، اهمیت خود را از دست داد و به مدت دو دهه، رویکرد رشته محوری مهم قلمداد شد، اما اندیشه تلفیق و برنامه درسی میان رشته ای اندیشه ای جدید نبوده است و تلفیق برنامه درسی در اندیشه ها و عقاید اندیشمندان پیشین ریشه دارد که دغدغه وحدت دانش، تشکیل علم منسجم، دانش عمومی و فراگیر، ترکیب و تلفیق دانش را داشته اند. در این مقاله، ضمن طرح مباحث تاریخی و نظری راجع به میان رشته ای، به بحث درباره برنامه درسی و نگاهی به تاریخچه برنامه درسی میان رشته ای، رشته های علمی، ترکیب های متفاوت رشته های علمی در برنامه درسی، نقد جامعه شناختی برنامه درسی تک رشته ای به عنوان زمینه حمایت از برنامه درسی میان رشته ای، تبیین زیست شناختی برنامه درسی میان رشته ای، الگوها، رویکردها و راهبردهای میان رشته ای، مزایای برنامه درسی بین رشته ای، مسایل و آسیب های برنامه درسی میان رشته ای پرداخته شده است.

تحولات مختلف، از جمله رشد فناوری و افزایش معضلات پیچیده بشری، همکاری های میان رشته ای را در عصر حاضر اجتناب ناپذیر کرده است. از سوی دیگر، تلقی سنتی از رشته های دانشگاهی و تخصص گرایی موجب شده است که آموزش عالی از ایجاد ظرفیت های لازم برای مواجهه با تحولات مذکور باز بماند و با چالش های تازه ای روبرو شود. بر این اساس، یکی از ضرورت های آموزش عالی در حال حاضر، پرورش مهارت های میان رشته ای در هر دو زمینه آموزشی و پژوهشی است. در این مقاله، با مروری بر مفاهیم رشته های تحصیلی و میان رشتگی در آموزش عالی، بر ضرورت پرورش تفکر میان رشته ای به عنوان پیش نیاز هر گونه فعالیت میان رشته ای تاکید شده است. در ادامه، با شرح و توصیف رویکرد «یادگیری مساله محور» این اندیشه مطرح شده است که این رویکرد نوین آموزشی قابلیت فراوانی برای پرورش مهارت های میان رشته ای دارد. در پایان، الگوی خاصی از یادگیری مساله محور با عنوان «الگوی حل مساله میان رشته ای» به عنوان الگویی کاربردی برای رشته ها و مقاطع مختلف تحصیلی به اجمال، معرفی شده است.

حدود دو دهه است که روند افزایش ورود دختران به دانشگاه سیر صعودی داشته است. محققان و صاحب نظران در علل این فزونی و نیز پیامدهای مثبت و یا منفی آن دیدگاه های متفاوت و گاه متضادی را بیان کرده اند. در مقاله حاضر با موضوع چرایی فزونی نسبی ورود دختران به دانشگاه، علل این افزایش در یک مطالعه موردی بررسی شده است. پرسش اصلی این است که در برابر علل فزونی ورود دختران به دانشگاه با توجه به گفتمان توسعه دانایی محور، رویکرد برگزیده، نقادانه و عملیاتی چیست و چگونه می توان این فزونی را تحلیل کرد؟ برای بررسی این پرسش هفت فرضیه مطرح گردید. یافته های میدانی پژوهش که با استفاده از طیف لیکرت در یک نمونه 364 نفری از دانشجویان دختر دانشگاه اهواز در سال تحصیلی 86- 1385 با روش پیمایشی به ثمر رسیده است، تمامی هفت فرضیه پژوهش را تایید کرد و نشان داد که عوامل فزونی ورود دختران به دانشگاه را باید با رویکردی تلفیقی از مجموعه ای از علل چندگانه جست وجو کرد. این عوامل چندگانه که در واقع صورت بندی فرضیات پژوهش را نیز تشکیل می دهد، عبارتند از: تغییر نگرش جامعه نسبت به مشارکت زنان، افزایش آگاهی زنان نسبت به حقوقشان، دستیابی به شغل، کسب منزلت اجتماعی، گسترش دامنه انتخاب همسر، جاذبه های دانشگاه، افزایش توقعات زنان.

در سال های اخیر تحولات جنسیتی گسترده ای در حوزه آموزش عالی و تحصیلات دانشگاهی به وقوع پیوسته است که نمی توان آنها را محدود و منحصر به تحولات کمی و افزایش چشمگیر نسبت دانشجویان دختر دانست، به همین اعتبار دیدگاه های جدیدتر بر ابعاد کیفی این تحول تاکید داشته و آن را در عرصه وسیع تری از پیامدهای تحصیلی دنبال کرده اند که بدون شک بخش عمده ای از این بررسی ها معطوف به توضیح افزایش انگیزش و دلبستگی تحصیلی دختران و نیز پیشرفت تحصیلی بیشترآنها در مقایسه با دانشجویان پسر بوده است.در تحقیق حاضر تلاش شده است که پس از مروری نظری بر وجوه عمده تفاوت های جنسیتی در توانایی های شناختی، عملکرد تحصیلی و تبیین آن با استناد به برخی دیدگاه ها، به این مهم پرداخته شود.

مقدمه: هدف این مطالعه رواسازی نسخه ایرانی پرسش نامه ارزیابی دانشجویان از کیفیت تدریس و آزمون مقدماتی الگوی مارش در ارزشیابی کیفیت تدریس بود.روش: در کل 339 دانشجوی دانشگاه سمنان در این مطالعه شرکت داشتند. شرکت کنندگان پرسش نامه ارزیابی دانشجویان از کیفیت تدریس را تکمیل نمودند و نمرات امتحان پایان ترم آنها جمع آوری شد. تحلیل عاملی اکتشافی، همبستگی سوال- نمره کل و تحلیل اعتبار برای بررسی ویژگی های روان سنجی ابزار اجرا شد. تحلیل عاملی تاییدی، به منظور فراهم آوردن شواهد روایی اجرا شد.یافته ها: تحلیل عاملی اکتشافی، مدلی 6 عاملی را آشکار کرد. درحالی که مدل 6 عاملی با روش تحلیل عاملی تاییدی برازنده نبود. هماهنگی درونی پرسش نامه ارزیابی دانشجویان از کیفیت تدریس بالا بود (a=0.936). نمرات ارزیابی از کیفیت تدریس با پیشرفت تحصیلی دانشجویان به طور معنی دار مرتبط بود (r=0.50).نتیجه گیری: نتایج تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی، ساختار 9 عاملی مارش را تایید نمی کند، اما با این دیدگاه مارش که کیفیت تدریس سازه ای چندبعدی است، همسو است. بر پایه نتایج، استفاده از این ابزار برای ارزیابی کیفیت تدریس اساتید و تفسیر آن باید با احتیاط همراه باشد.