جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اصطلاح تجربه دینی به طور علمی در قرن هجدهم توسط شلایر ماخر در غرب بنیان گذاری شد و دارای زیر مجموعه‌های مختلفی است که تجربه‌ی تفسیری نیز یکی از آنهاست. تجربه تفسیری، تجربه‌ای است که دینی بودن آن به واسطه تفسیری دینی از یک رویداد است که شخص صاحب تجربه در اثر اعتقادات دینی خود، به آن می‌رسد و شخص صاحب این نوع تجربه،پس از روبه‌رو شدن با رویداد، آن را با ذهنیت دینی که مخصوص خودش است؛ تفسیر و تبیین می‌کند. تجربه‌ی تفسیری نزد مسلمانان بیشتر شامل: دعاهای شخصی، استخاره، رویای صادقه، پیامدهای لقمه‌ی حلال و چشم زخم می‌باشد. که در این تحقیقتلاش شده است در بین مردم کاشان بررسی شود. جامعه آماری در رساله حاضر، اقشار مختلف مردم کاشان بوده و گروه نمونه 384نفر از مردم به صورت اتفاقی گزینش شده است. در این پژوهش از روش تجزیه و تحلیل و مبتنی بر بر محاسبه کمی استفاده شده که علاوه بر تحقیق کتابخانه‌ای و پرسش‌نامه ، پژوهشگر تلاش کرده، خود به طور مستقیم با مردم مصاحبه کرده و تجربه‌هایی شخصی آنها را گزارش دهد. نتایجی که از این پژوهش به دست آمده این است که: تجربه دینی و تفسیری در قرآن آمده است و تجربه تفسیری در بین زنان و مردان با هم متفاوت است و زنان بیشتر از مردان از این نوع تجربه برخوردار هستند. دیگر اینکه رابطه معکوسی بین مدرک تحصیلی و مولفه‌های تجربه تفسیری وجود دارد و هر چه مدرک تحصیلی بالاتر رود اعتقاد به این تجارب کمتر می-شود.

هدف از انجام این پژوهش بررسی باورها و آداب و رسوم مرتبط با چشم‌زخم در چارچوب مردم‌شناسی دین و آیین است. در مردم‌شناسی دین همواره میان مناسک دینی و جادویی تفاوت‌هایی ترسیم شده است. در این پژوهش ابتدا به ارائۀ تعاریف مشخص از دین و جادو از منظر مردم‌شناختی پرداخته خواهد شد و سپس مبتنی بر آن تعاریف مجموعۀ باورها و آداب و رسوم وابسته به چشم‌زخم در روستای پیربالای آذربایجان شرقی بررسی شده و درهم‌آمیختگی عناصر جادویی و دینی در آن باورها و مناسک تجزیه و تحلیل می‌شود. روستای پیربالا در هجده کیلومتری جنوب‌غربی شهرستان مرند از توابع استان آذربایجان شرقی قرار دارد. داده‌های مورد مطالعه در این پژوهش از طریق مشاهدات میدانی و ثبت مصاحبه با ساکنان آن روستا گردآوری شده و درون چارچوب پژوهشی مذکور تجزیه و تحلیل شده است. تمایزهای موجود میان عناصر دینی و جادویی در عمل و در بطن زندگی روزمره چندان هم پررنگ و مشخص نبوده و نتایج این پژوهش درهم‌آمیزی قابل توجهی را میان آن‌ها نشان می‌دهد. اصل و منشأ باور به چشم‌زخم اکنون برای اهالی پیربالا خصلتی دینی دارد و به‌طور دقیق از گفتمان دینی حاکم بر فرهنگ شیعی برمی‌خیزد. با این‌حال از شواهد قوم‌نگاشتی چنین برمی‌آید، ورای این باور دینی و در سطوح پایین‌تر، رفتارها، سلوک و ابزارهایی در زمینة دفع چشم‌ بد نمایان می‌شوند که از ساحت دینی فراگذشته و مواجهه‌ای تجربی و انسانی‌تر را با نیروهای شرّ دامن می‌زند.

شعر فارسی علاوه بر آنکه نمایانگر اندیشه ها و احساسات شاعران است، تجلی گاه افکار، اعتقادات، آداب، رسوم، و فرهنگ حاکم بر جامعه ایشان نیز هست. از این رو بررسی عناصر فرهنگ عامه در شعر شاعران، از دو دیدگاه، قابل توجه و حائز اهمیت است: یکی استخراج ویژگی های فرهنگی این عناصر از خلال شعر شاعران، و دیگر نقد و بررسی شیوه بهره گیری شاعران از این عناصر در هنرپردازی های شاعرانه خویش.از جمله این عناصر که در فرهنگ همه ملل جهان رواج گسترده ای دارد، عنصر چشم زخم است. شواهد بسیاری درباره این عنصر اعتقادی و فرهنگی بشر، در افسانه های قدیمی ملل، متون دینی و پایگاه های اینترنتی معاصر وجود دارد. در متون شعری فارسی نیز درباره چشم زخم، ابیات و شواهد متنوع و بسیاری می توان یافت که تنوع آنها، حاکی از اهمیت فرهنگی و ادبی ویژه این عنصر در متون ادبی است.بررسی دواوین شاعران بزرگ زبان و ادبیات فارسی، نشان می دهد عنصر چشم زخم از وجوه گوناگون، مورد توجه ایشان قرار گرفته است و شاعران با باریک اندیشی های خود، مفاهیم جدیدی را در این زمینه آفریده اند که پیش از آنان سابقه ای نداشته است.