جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مقولاتی که در نیم قرن اخیر و بعد از جنگ جهانی دوم در ادبیات اقتصادی ملتها، به ویژه کشورهای جهان سوم، رواج گسترده تری داشته و گاهی به عنوان یکی از آمال و آرزوهای آنان قلمداد گردیده است، دستیابی به توسعه ای همه جانبه خصوصا توسعه اقتصادی می باشد. توسعه به معنی جامع آن، به عنوان فرآیندی پیچیده که رشد کمی و کیفی تولیدات و خدمات همراه با بهبود سطح زندگی، تعدیل درآمد، زدودن فقر و محرومیت و بیکاری، تامین رفاه همگانی، رشد فرهنگی و علمی و تکنولوژی درون زا را در یک جامعه مد نظر دارد، امری است که همه جوامع برای رسیدن به آن برنامه ریزی و تلاش می نمایند.

تشکیل کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها موضوعی راهبردی است که از سوی رهبری برای رشد اجتماعی و ارتقای سطح دانش سیاسی دانشجویان مطرح شده است. کرسی‌های آزاداندیشی یکی از مفاهیم مهم و بحث‌انگیز در گفت‌وگوهای سیاسی امروز جامعه ایران است که می‌تواند علاوه بر حل و فصل بسیاری از مسائل روز جامعه ایران، در بلندمدت آثار تمدنی شگرفی داشته باشد. با این حال این موضوع در محافل علمی چندان مورد توجه قرار نگرفته است. پژوهش حاضر که با هدف بررسی نگرش دانشجویان به کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه به لحاظ اثرگذاری در توسعه اجتماعی و سیاسی دانشگاه‌ها در بین دانشجویان دانشگاه تبریز انجام شده ، از نظر هدف، پژوهشی کاربردی، به لحاظ وسعت پهنانگر، از نظر دامنه، خرد و از نظر زمانی یک بررسی مقطعی است. روش پژوهش، روش میدانی با استفاده از پیمایش، و ابزار جمع‌آوری داده‌ها پرسشنامه است. حجم نمونه نیز در این تحقیق 376 نفر است. پژوهش حاضر بر اساس نظریه‌های توسعه و توسعه اجتماعی از جمله لرنر، اینگلس و اسمیت، مک کله لند، راجرز و . . . به دنبال بررسی ارتباط بین استفاده دانشجویان از رسانه‌های جمعی داخلی، نوع تربیت دانشجویان در خانواده، مشارکت اجتماعی، پایگاه اقتصادی، اعتماد اجتماعی، دینداری و انسجام اجتماعی به عنوان متغیرهای مستقل و نگرش به عنوان کرسی‌های آزاداندیشی به عنوان متغیر وابسته است. بر اساس نتایج پژوهش، بین استفاده از رسانه‌های جمعی داخلی، مشارکت اجتماعی، پایگاه اقتصادی، اعتماد اجتماعی، دینداری، انسجام اجتماعی، با آزاداندیشی ارتباط معنادار وجود دارد. اما بین نوع تربیت در خانواده با نگرش به عنوان کرسی‌های آزاداندیشی ارتباط معناداری مشاهده نشد.

کاربست گفتمان غربی توسعه در کشورهای مسلمان نتایجی ناگوار در پی داشته، که از آن جمله تردید مسلمانان بر سر دوراهی های متعدد و نوین توسعه بوده است، اما بابی که اسلام در رویارویی با نظریه های معاصر غربی توسعه می گشاید چیست (سوال)؟ گفتمان اسلامی توسعه، با اثرپذیری از تحولات تاریخ اسلام و جنبش های اصلاح دینی، با محوریت آموزه های اسلامی و اندیشه های سیاسی امام خمینی (قدس سره)، راهی نو فراروی مسلمانان گشوده است (فرضیه)، که بررسی آن در پرتو توجه به وحدت دینی، پیوستگی اسلامی و منافع ملی و نیز تاثیر آن بر تولید و تداوم توسعه میسر است (روش).در مقاله حاضر کوشیده ایم ثابت کنیم که گفتمان اسلامی توسعه در مبانی نظری و عملی خود از استحکام لازم برخوردار است (هدف). همچنین، نتیجه گرفته ایم که لزوم عزم عمومی برای پیاده سازی گفتمان اسلامی، ضرورت تاسیس نهادهای مدنی مناسب و فعال در این راه و نیز اهتمام مردم به ارزش های دینی پیش نیاز دستیابی به توسعه به شمار می آید (یافته ها).

پرسش از توسعه، سؤالی با قدمت زمانی بالا ارزیابی می‌شود و به همین دلیل، شاهد تحریر متون بسیاری در این ارتباط هستیم، اما آنچه که پرسش از توسعه را در حال حاضر ضروری و بداعت می‌بخشد، توجه به ابعاد ذهنی و ملاحظات نرم‌افزارانة آن است. رهیافت اجتهادگرای مطرح در این نوشتار با همین رویکرد طرح شده است. نویسنده در نوشتار حاضر رهیافت اجتهادگرا را در باب مسئلة توسعة سیاسی بررسی می‌کند و ضمن اشاره به ریشه‌های فرهنگی- ایدئولوژیک این مقوله در صدد است بنیادهای معرفت‌شناختی آن را بیان کند. مقاله با نشان دادن موضع‌گیریهای ایدئولوژیک نظریه‌های توسعه، تصورات و احکام و روش مطالعات توسعة سیاسی ایران و در نهایت، مفاهیم و متغیرهای شناخت‌شناسی توسعة سیاسی را بررسی می‌کند.

هدف: بررسی و ارزیابی تحولات باروری و سیاست های جمعیتی و تنظیم خانواده. روش: اسنادی و تحلیل سیاست های جمعیتی در سه دهه اخیر.یافته ها: جمهوری اسلامی ایران در سه دهه اخیر، تحولات چشمگیر جمعیت شناختی را تجربه کرده که بر ساختار سنی و جنسی جمعیت در آینده تاثیر قابل توجهی خواهد گذاشت. با عنایت به اینکه برنامه ریزی های توسعه اقتصادی ـ اجتماعی در کشور، تحت تاثیر تحولات گذشته، وضعیت موجود و تغییرات آینده جمعیتی قرار دارد. از این رو، هر گونه برنامه ریزی جامع اجتماعی- اقتصادی، مستلزم مطالعات عمیق تحولات جمعیتی در کشور است. بدون شک، تحولات جمعیت می تواند منشا چالش های فراوانی برای دولت و کشور قلمداد شود؛ ولی در عین حال، با برنامه ریزی صحیح و به موقع می توان از ساختار و ویژگی های موجود جمعیت برای بهبود وضعیت آینده کشور استفاده کرد.نتیجه گیری: با توجه به برخی از پیامدهای تحولات باروری در ایران، راهکارها یی برای سیاستگذاری جمعیتی از جمله: احیای شورای عالی جمعیت، تدوین سیاست های جدید جمعیتی بر اساس نیازهای واقعی جمعیت و توسعه در کشور و ... پیشنهاد شده است.

مدیریت دانش با هدف افزایش نوسازی، سهیم سازی، بهبود و کاربرد بهتر دانش در سازمان مطرح شد؛ اما در عمل با چالشهایی از جمله احتکار و کتمان دانش، عدم تسهیم سازی و بی رغبتی کارکنان سازمان نسبت به کسب، کاربرد و تسهیم دانش مواجه گردید. منشا بسیاری از این چالشها به عدم تربیت کارگزارن دانش جهت مدیریت دانش و عدم ترویج فرهنگ دانایی محور بازمی گردد. دانشگاه اسلامی این قابلیت را دارد که با راهکارهای فرهنگی و تربیتی بر حرکت شتابنده توسعه مدیریت دانش بیفزاید. مطالعه این راهکارها از اهداف این پژوهش است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که دانشگاه اسلامی با به رسمیت شناختن ارزش دانش و تکریم طالبان و انفاق کنندگان دانش و ترویج وجوب کسب دانش و ... در جهت ایجاد و تقویت فرهنگ دانایی محور تلاش و دانش آموختگانی هدفمند، با انگیزه و توانمند در کسب، کاربرد و انفاق دانش تربیت کند. تربیت یافتگان چنین دانشگاهی باید به ارزشهای اخلاق علمی مانند خداباوری، تواضع، ملایم بودن و عدالت ورزی متعهد و از آفات علمی مانند دنیاطلبی، احتکار و کتمان علم، تکبر و علم بدون عمل مبرا باشند.

پژوهش حاضر با عنوان«اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه(عوامل... کاکردها)» در صدد به دست آوردن دیدگاه نهج‌البلاغه در باره اعتماد اجتماعی است. پرسشی که به شکل‌گیری این تحقیق انجامیده، عبارت است از: دیدگاه نهج‌البلاغه در باره اعتماد اجتماعی چیست؟ برای صورت‌بندی پاسخ مناسب به این پرسش و به دست دادن دیدگاه نهج‌البلاغه در باره اعتماد، با استفاده از تلفیقی از روش‌های توصیفی- تحلیلی و تفسیری- اجتهادی, منابع، اسناد و شواهد در دسترس در باب اعتماد و حوزه نهج‌البلاغه مطالعه‌ و بررسی شده است. تحلیل و توصیف نظام‌مند شواهد و نصوص نهج‌البلاغه در حوزه‌ی ابعاد، سطوح، عوامل و کارکردهای اعتماد اجتماعی نیازمند مبانی نظری و نظریه‌هایی بود که بتواند زمینه را برای این نوع توصیف و بررسی در حوزه‌های مزبور به خوبی فراهم سازد. از این رو، تعدادی از نظریه‌های جامعه‌شناختی اعتماد اجتماعی، تامین کننده‌ی نظری تحقیق در شناسایی و توصیف نظام‌مند ابعاد و سطوح اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه و الهام بخش تحلیل دقیق‌تر عوامل و کارکردهای اعتماد شدند و روی همرفته، این یافته‌ها به دست آمد:در بخش ابعاد اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه پنج بعد؛ اعتماد روان‌شناسانه، اعتماد سیاسی، اعتماد اقتصادی، اعتماد فرهنگی و اعتماد اجتماعی، به دست آمد. چنانکه در بخش سطوح اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه، چهار سطح؛ اعتماد هستی‌شناختی، اعتماد میان فردی، اعتماد تعمیم یافته و اعتماد نهادی، شناسایی شد.در بخش عوامل اعتماد اجتماعی در نهج‌البلاغه، سه عامل برای اعتماد عمودی و سه عامل دیگر برای اعتماد افقی شناسایی شده است. عوامل اعتماد عمودی عبارت است از: الف) عملکرد حکومت، با شاخص چون قیام به وظایف قانونی و اجرای قانون، شایسته سالاری در توزیع مناصب و سمت‌ها، صداقت زمامداران و کارگزاران حکومتی و برابری و عدم تبعیض.ب) مشارکت مردم در انتخاب مقامات حکومت و مدیریت نظام سیاسی، با شاخص‌های مانند مشارکت در گزینش زمامدار و رهبر حکومت، مشارکت در گزینش کارگزاران و مدیران حکومت و مشارکت در مدیریت نظام سیاسی.ج) برداشت مردم از عملکرد حکومت(نگرش مثبت)و عوامل اعتماد افقی در نهج‌البلاغه عبارت است از: امنیت و احساس امنیت در جامعه به ویژه در سه حوزه اقتصاد، سیاست و جان، اخلاق و ارزش‌های اخلاقی و دین و دین مداری.در بخش کارکردهای اعتماد اجتماعی دو کارکرد برای اعتماد عمودی و دو کارکرد دیگر برای اعتماد افقی از نهج‌البلاغه به دست آمده است. «انسجام اجتماعی» و «همکاری و مشارکت» از کارکردهای اعتماد افقی و «همدلی مردم و حکومت» و «اقتدار فرهنگی» از کارکردهای اعتماد عمودی در نهج‌البلاغه است. برای کارکردهای اعتماد عمودی شاخص‌های مانند اقتدار حق، برپایی دین و روش‌های دینی، فراگیر شدن عدالت، فراگیری آداب و سنت‌ها و توسعه و تکامل جامعه، برشمرده شده است.کلید واژه‌ها: اعتماد اجتماعی، نهج‌البلاغه، حکومت، توسعه، همدلی و انسجام.

منابع انسانی نقشی محوری در توسعه پایدار هر کشوری ایفا می کند و کشورهای پیشرفته با ادغام منطقی سرمایه طبیعی و انسانی است که توانسته اند به توسعه اقتصادی و اجتماعی مطلوب دست یابند. این در حالی است که نیروی انسانی ماهر کشورهای توسعه نیافته پس از اتمام دوره تحصیلی خود، ماحصل اندوخته های علمی خود را در اختیار کشورهای مادر قرار می دهند. این تحقیق در راستای تبیین جامعه شناختی پدیده جابه جایی نیروی کار ماهر در سطح بین الملل و عوامل موثر بر آن شکل گرفته است. رهیافت نظری مورد استفاده نگرش سیستمی است که نتیجه تلفیق تئوری های اقتصاد نئوکلاسیک، بازار دوگانه نیروی کار اقتصاد جدید مهاجرت، نظام جهانی و تئوری های شبکه و نهادی است. در این مطالعه از دو روش پیمایش و تحلیل ثانویه در سطوح خرد و کلان استفاده گردید. برای تحلیل داده ها، تکنیک های آماری تحلیل تشخیصی و الگوسازی معادلات ساختاری مورد استفاده قرار گرفت. یافته های این تحقیق در سطح خرد نشان داد که چهار متغیر سطح کیفی زندگی، آزادی، توسعه فرهنگی و درآمد توان پیشگویی عضویت افراد را در دو گروه مهاجران و غیر مهاجران دارند. همچنین نتایج سطح کلان نشان داد که تعیین کننده های اقتصادی، دموکراسی و نابرابری بر میزان جذب و دفع نیروی کار ماهر تاثیرگذار هستند. برای مدیریت این پدیده دو استراتژی حفظ و بازیافت نیروی کار ماهر پیشنهاد می شود.

در جهان پرشتاب امروز، در عصر انفجار دانش و اطلاعات، جوامع شیفتگی خاصی نسبت به تغییر، تحول و توسعه از خود نشان می‌دهند .از این رو جامعه‌شناسان، سیاستمداران و نظریه‌پردازان فرهنگی توجه خود را به توسعه، ابعاد و زمینه‌های آن معطوف داشته و ضرورت و راه‌های رسیدن به توسعه را مورد کنکاش قرار داده‌اند. تعاریف گوناگونی برای توسعه ارائه گردیده که نشان از اهمیت و پیچیدگی آن دارد. توسعه تنها حاصل اراده و کوشش-های بخردانه و پیگیر ملت و جوامعی است که خواستار بهبود شرایط زندگی خود هستند. بنابراین توسعه فرآیندی هدفدار و برنامه‌ریزی شده است که توسط انسان آغاز می‌گردد و هدف آن بهبود بخشیدن به شرایط زندگی کلیه افراد است که در یک جامعه گرد هم آمده‌اند. از سوی دیگر صاحب‌نظران، توسعه را متأثر از عوامل گوناگونی به حساب آورده‌اند. از این میان، عامل انسانی اصلی‌ترین نقش را در نیل به اهداف توسعه بر عهده دارد. در پاسخ به پیچیدگی‌های دنیای امروز و تنوع نیازهای جوامع انسانی، دانشمندان علوم اجتماعی توسعه را به ابعاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، انسانی، پایدار تقسیم نموده‌اند. فرهنگ سامان‌بخش باورها، ارزش‌ها، نگرش‌ها و هنجارهای یک جامعه است و نوع رفتار و جهت-گیری‌‌های مردم آن جامعه را مشخص می‌کند. از این‌رو به دلیل بروز مشکلات اجتماعی و زیستی برای جوامع و ملت‌هایی که تنها به توسعه اقتصادی می‌اندیشند، بحث فرهنگ و توسعه فرهنگی در مرکز توجه قرار گرفته است. تلاش و برنامه‌ریزی برای دست‌یابی به توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی بدون تمرکز به فرهنگ در درازمدت اثرات مخربی به بار خواهد نشاند. بعد فرهنگی مرجع اصلی ارزیابی همه عوامل است و توسعه در جایی که از آن ریشه گرفته،یعنی در فرهنگ و سنت همان کشور رشد می‌کند؛ زیرا توسعه فرآیند همه جانبه و مرتبط با ارزش-‌ های هر جامعه و فراخوان و مشارکت آحاد افراد و گروه-هایی است که هم بنیان‌گذار آن هستند و هم از آن منتفع می-شوند. و اگر توسعه با توجه به خواست مردم و بر مبنای فرهنگ عوام باشد موجبات ارتقا و رشد انسانی را فراهم می‌نماید. بنابراین توسعه فرهنگی زیر بنای توسعه همه جانبه است و نمی-توان بدون اعتنا به آن به دنبال ایجاد تغییرات در ابعاد مختلف یک جامعه بود. اکنون سوال این است که توسعه فرهنگی چگونه تحقق می‌یابد؟ چه عواملی در آن دخیل‌اند؟ شاخص‌های توسعه فرهنگی کدامند؟ آیا الگوهای رایج غربی برای جامعه ما قابل تجویز است یا نیاز به پیشنهاد الگوی جدیدی از توسعه فرهنگی است؟ آیا می‌توان برای توسعه فرهنگی جامعه یک دیدگاه و نگرش علمی مبتنی بر آیات قرآن به دست آورد، به نحوی که به پایه-های بنیادی یک نظریه جامع درون‌زا و بومی در چارچوب اهداف توسعه فرهنگی دست یافت؟بی‌تردید در هر جامعه می‌توان عوامل زیاد و متنوعی را، با میزان متفاوتی از تأثیرگذاری، شناسایی و دسته‌بندی کرد. اما در یک جامعه دینی و اسلامی که ماهیت ارزش‌های فرهنگی آن را آموزه‌های الهی تشکیل می دهد، یکی از عوامل مهم و بنیادی دین است. لذا واکاوی نقش دین در فرهنگ‌سازی و توسعه فرهنگی در این کشورها از جایگاه خاصی برخوردار است. بررسی و تحلیل ظرفیت‌های اسلام در زمینه توسعه فرهنگی از چند جهت حائز اهمیت است: اولاً، میان توسعه فرهنگی و پیشرفت جامعه ارتباط وثیقی وجود دارد. ثانیاً، دین و فرهنگ رابطه‌ای تنگاتنگ و درهم تنیده دارند. دین قلب تپنده و نبض فرهنگ در جوامع دیندار و مسلمان است. فرهنگ جوامع اسلامی به شدت متأثر از دین است، به گونه‌ای که هر گونه پیشرفت یا پسرفت فرهنگ، می‌تواند ریشه در دین داشته باشد. ثالثاً، اسلام مدعی است که دارای آیین زندگی برای تمامی انسان‌ها در طول نسل‌ها و عصرها است. به بیان دیگر، حضور اسلام در تمام ابعاد زندگی عملی و نظری انسان‌ها نه مربوط به دوره خاص بلکه همیشگی و جاودانه است. گرچه اسلام به منزله دین جامع، مدعی پاسخ‌گویی به تمام نیازهای بشر و برخوردار از برنامه زندگی برای همه انسان‌هاست به گونه‌ای که انسان‌ها تنها در این زیست بوم می‌توانند به زندگی آرمانی، واقعی و مطلوبشان دست یابند. ولی با نگاه جامعه شناختی به واقعیت‌های اجتماعی و تاریخی جوامع اسلامی، ملاحظه می‌شود که بسیاری از کشورهای اسلامی نسبت به کشورهای توسعه یافته، توسعه نیافته باقی مانده‌اند. آیا این واقعیت به معنای این نیست که اسلام نه تنها در توسعه فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی نقش ندارد، بلکه عامل اصلی پسرفت و عقب ماندگی جوامع اسلامی است؟ به همین دلیل این گمانه به وجود آمده که اسلام مانع ایجاد توسعه در ابعاد مختلف است و عقب ماندگی فناورانه مسلمانان نیز به همین مسئله بر می‌گردد. این امر دغدغه ای شد تا در این تحقیق تلاش شود رابطه اسلام و توسعه فرهنگی به مثابه پدیده ای که هم معلول توسعه و هم زمینه‌ساز آن است مورد بررسی قرار بگیرد. به همین منظور این تحقیق در پنج فصل ساختاربندی شده است. بعد از پرداختن به کلیات در فصل اول، فصل دوم و سوم تحقیق، به چارچوب مفهومی و تعریف مفاهیم توسعه و توسعه فرهنگی اختصاص داده شده است. سپس با توجه به شاخص‌ها و مولفه‌های توسعه فرهنگی در فصل سوم، رابطه اسلام با این مولفه‌ها در فصل چهارم مورد بررسی قرار می‌گیرد. سرانجام در فصل پنجم با توجه به مباحث مطرح شده جمع بندی نهایی صورت می‌گیرد.