جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از روایت‌هایی که در منابع حدیثی شیعه نقل شده است، روایتی است موسوم به «فُطرُس مَلَک»، که داستان آن در منابع حدیثی شیعه آمده است. این داستان، فضیلتی بزرگ برای امام حسین (ع) است. از آن‌رو که برخی از محققان و پژوهشگران حوزه حدیث و تاریخ، این حدیث را مورد نقد و نظر قرار داده و آن را معتبر ندانسته‌اند، مقاله حاضر، ضمن پرداخت اجمالی به اسناد این روایت، اعتبارسنجی دلالی این روایت را محور پژوهش قرار داده است. این روایت در شانزده منبع حدیثی و تاریخی نوشته‌شده در پیش از قرن دهم هجری ثبت شده است. برخی از این منابع، روایت را به صورت مسند و برخی به صورت مرسل نقل کرده‌اند. به نظر می‌رسد روایت از نظر سندی معتبر و قابل اعتماد بوده و می‌توان به صدور روایت «فطرس ملک» به ویژه بر اساس نقل کتاب «السرائر»، اطمینان حاصل نمود، همچنین از یافته‌های مهم پژوهش آن است که؛ ناسازگاری و تعارض میان روایت منقول در کتاب یاد شده با موازین سنجش اعتبار احادیث از جمله قرآن، سنت و عقل یافت نشد.

توجه به رهیافت‌های گوناگون قیام عاشورا در واکاوی چگونگی گزینش اخبار عاشورایی در انواع مقاتل ، تحلیل و علت‌ یابی نگرش‎های گوناگون تودۀ مردم نسبت به قیام امام‌ حسین (ع) و درنهایت راهی برای برون‌ رفت از ابهامات گزارش‌ها و تفاسیر متعارض و بعضاً واژگون از این قیام تأثیر بسزایی دارد. این پژوهش با روش کتابخانه ای و رویکردی تحلیلی ـ انتقادی ‌می کوشد تا رهیافت‌های نوشتاری مؤلفان و برداشت‌های عموم را از قیام عاشورا مورد مداقه قرار دهد. ریشه‌ یابی رویکردهای تاریخی، سیاسی، مادی، اعتقادی، عرفانی، عاطفی، حماسی به عاشورا، تأثیر پیش‌فرض‌های زمینه‌ای همچون جبرگرایی، مادی‌گرایی، احساس‌گرایی‌های افراطی، تسامح در نقل گزارش‌های تاریخی، گرایش به پاره‌ای از باورهای پیروان سایر ادیان نظیر مسیحیت را پررنگ می‌سازد. از سوی دیگر، نقش سیاست‌ها، حکومت-ها، اقتضائات زمانی و منفعل ساختن تودة مردم در میان آسیب‌های پیرامون رهیافت‌های گوناگون مشاهده‌ شدنی است. دستاوردهای این تحقیق می‌تواند در مطالعات عاشوراپژوهی مورد بهره‌برداری قرار گیرد.

از چهلمین روز شهادت امام حسین× در فرهنگ شیعه به عنوان «اربعین» یاد می‌شود و شیعیان و محبان اهل‌بیت‰ در این روز به زیارت آن حضرت می‌روند. نخستین کسی که در اربعین اول به زیارت سیدالشهداء× در کربلا رفت، جابر بن عبدالله انصاری بود؛ اما درباره بازگشت اهل‌‌بیت امام حسین× از شام به کربلا در روز اربعین گزارش روشنی وجود ندارد. مقاله حاضر به این پرسش پرداخته است که آیا اهل‌بیت سیدالشهداء× توانستند در اربعین اول به کربلا بروند یا خیر؟ در این باره بین علما و محققان به‌طور کلی دو دیدگاه شکل گرفته است: برخی آن را استبعاد کرده و حتی عملاً ناممکن برشمرده‌اند؛ ولی برخی دیگر دلایل و شواهد متعددی بر امکان و وقوع آن‌ اقامه کرده‌اند. نگارنده با مطالعه و بررسی منابع ذی‌ربط و با نقد و ارزیابی دلایل دو دیدگاه، به این نتیجه دست‌ یافته است که هیچ یک از دو نظریه بازگشت و عدم بازگشت اهل‌بیت به کربلا از قطعیت برخوردار نیست؛ زیرا شواهد و قراین قابل‌توجهی به نفع هر دو نظریه وجود دارد؛ ولی درعین‌حال نظریه بازگشت اهل‌بیت به کربلا محتمل‌تر به نظر می‌رسد. این تحقیق با رویکرد تاریخی و روش «توصیفی - تحلیلی» انجام شده است.