جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بدیهی است که هیچ انسانی در شرایط عادی، به‌تنهایی قادر به بقا و ادامه حیات نیست و همیشه به دیگران وزندگی با آنها محتاج است. انسان در ارتباط با دیگران می‌تواند خود را بهتر بشناسد و تصوری درست و واقع‌بینانه از خود به دست آورد. در حوزه ارتباطات اجتماعی ازآنجاکه هر فرد، متناسب با رشد و توانایی‌های خود در تعامل با دیگران قرار می‌گیرد و از میان آن‌ها کسانی که بیشتر او را تحت تأثیر قرار می‌دهند، دارای اهمیت هستند بنابراین فرد سعی می‌کند خود را شبیه و همانند آن‌ها به‌عنوان الگو ساخته و تغییر نماید. فضای مجازی باوجود بهبود برخی از فرایندهای زندگی بشر چون ترافیک، حمل‌ونقل، هزینه‌ها، زمان و مکان، به نظر می‌رسد راه‌های ارتباطی اجتماعی مورد توصیه فرهنگ، سنت و مذهب را کمرنگ و هرگونه اصول ارتباطی و اخلاقی را دچار تضاد نموده است. در اسلام بر کیفیت ارتباطات و تفکر بشدت تأکید شده است. "هدف در جامعه اسلامی سعادت حقیقی عقلانی است؛ به این معنا که فرد راه میانه‌روی و تعادل را پیش گیرد. هدف اصلی این تحقیق تبیین و بررسی روابط اجتماعی در اسلام و فضای مجازی با روش تحلیل کیفی؛ توصیفی از نوع گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای می‌باشد که برگرفته از نظام فلسفی اثبات‌گرایی در مبانی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، انسان‌شناسی و ارزش‌شناسی موردتوجه قرارگرفته است. سوالات پژوهش بر اساس روش توصیفی و تحلیل محتوا پاسخ‌داده‌شده است.این کلان نتیجه حاصل شد که الگوی روابط اجتماعی اسلام قابلیت پاسخگویی به بسیاری از پرسش‌های مرتبط با فرصت‌های فضای مجازی را دارد و می‌تواند نقش تبیین گری و تهدیدات و تغییرات آنها را درزمینهٔ‌های مختلف دارا باشد. ولی به دلیل مجال مختصر این مقاله، پیشنهاد می‌گردد برای حصول به یک الگوی کامل‌تر عملیاتی ضمن توجه به مقولات پیش‌گفته، و رویکردهای جزئی‌تری به بررسی رویکرد فرهنگی اجتماعی اسلام با الگوی حاکم در روابط اجتماعی فضای مجازی به‌صورت مطالعه موردی (فیس‌بوک و گوگل پلاس و ...) پرداخته شود و یا نقش الگو روابط اجتماعی اسلام در مصون‌سازی نگرش جوانان نسبت به ترویج سبک زندگی غربی حاکم بر شبکه‌های مجازی موردبررسی قرار گیرند.

این تحقیق اکتشافی با هدف مطالعه جامعه شناختی مشارکت دینی در اجتماعات دینی مجازی و رابطه آن با اجتماعات دینی واقعی انجام شده است؛ همچنین کشف و توصیف چگونگی الگوهای مشارکت اعضاء در فعالیت ها و مناسک دینی و کشف و سنخ بندی درک و فهم اعضاء از اجتماع دینی مجازی از اهداف این مطالعه بوده است. بر این اساس، کلوب امام رضا(ع) در وب سایت کلوب دات کام با بیش از 25 هزار عضو به عنوان اجتماع مجازی و میدان مورد مطالعه انتخاب شده است. با استفاده از روش ترکیبی اکتشافی متوالی، این مطالعه در دو مرحله کیفی و کمی انجام شده است که به ترتیب از روش های مردم نگاری مجازی و سپس پیمایش آنلاین بهره برده است. در مرحله اول کیفی، محقق در مدت بیش از دو سال کار میدانی( مشاهده مشارکتی و مصاحبه آنلاین) یک مجموعه ای از داده های بهم پیوسته کیفی شامل متون و محتوا، تصاویر، مصاحبه ها و آمارهای اجتماع دینی مجازی را جمع آوری و با روش تحلیل تماتیک، تجزیه و تحلیل کرده است. یافته های کیفی حاکی از مشارکت دینی فعالانه تر زنان به نسبت مردان در تمامی ابعاد و سطوح این اجتماع دینی مجازی است که حاکی از نوعی جنسیت زدائی از اقتدار دینی و همچنین الگوی فردگرایانه شبکه ای دینی در مناسک است. نتایج کیفی، چندین نوع تفسیر متفاوت و در هم تنیده از اجتماع دینی مجازی را نشان داد که در قالب 8 تم اساسی سنخ بندی و تجزیه و تحلیل شده است. این تم ها عبارتند از، کلوب امام رضا(ع): "به مثابه فضائی مقدس"، "حرم امام رضا(ع)"، " فضائی مناسکی"، " کانالی ارتباطی با امام رضا(ع)"، " فضائی معنوی"،" ابزاری برای تبلیغ دینی"، " منبعی از اطلاعات دینی" و " شبکه ای از دوستان ". نتایج مطالعه کمی که برآمده از پیمایش آنلاین و مبتنی بر یافته های کیفی بوده تائید کننده نتایج کیفی بوده است. بطوریکه، میزان مشارکت زنان در اجتماع مجازی بیش از مردان بوده است و برعکس، در اجتماعات دینی واقعی کمتر؛ رابطه این دو اجتماع رابطه ای مثبت و مستقیم بوده است بطوریکه افزایش در مشارکت در اجتماع مجازی باعث افزایش مشارکت در اجتماعات دینی واقعی شده است. بنابراین مشارکت در اجتماع دینی مجازی مشارکت افراد را در اجتماعات دینی واقعی را با چالش مواجه نکرده حتی آنرا نیز تقویت کرده است. در کل به نظر می رسد، اعضاء این اجتماع دینی مجازی با استفاده از پتانسیل های اعتقادی موجود در تعالیم اسلام و تشیع توانسته اند به خلق فضائی دینی و مقدس در فضای نوظهور مجازی دست یافته و فضائی مناسب برای انجام مناسک و فعالیت های دینی خود فراهم کنند؛ این امر منجر به ظهور فرهنگی جدید و دیجیتال شده است که در آن ارتباطات از حالت تعاملات سلسله مراتبی و اقتدار مردسالارانه اجتماعات دینی واقعی فاصله گرفته است و بیشتر بر تعاملات افقی و تساوی گرایانه مبتنی است. در کل، این اجتماع دینی مجازی، به جز دگرگونی در نحوه ارتباطات و اقتدار دینی، در راستای اجتماعات واقعی عمل کرده و نه تنها مشارکت در آنها را کاهش نداده است بلکه افزایش نیز داده است. بنابراین رابطه بین این دو اجتماع از نظر مشارکت، رابطه جایگزینی نبوده بلکه مکمل نیز بوده است.