جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب « عهد الأشتر » نامه امام علی علیه السلام به مالک اشتر است هنگامی که او را به ولایت مصر و شهرهای تابع آن گماشت و مضمون آن بیشتر، چگونگی رفتار حکومت و مسئولان حکومتی با شهروندان مسلمان و غیرمسلمان و وظایف حکومت برای آبادانی مملکت و شکوفایی جامعه است.

اثر حاضر پرسش‎ها و شبهاتی را که در باب مواضع و دیدگاه‎های امام حسن مجتبی (علیه السلام) طرح شده با استناد به منابع تاریخی و حدیثی پاسخ می‎گوید. نگارنده در آغاز به شایعه‎سازی‎هایی که علیه امام حسن علیه السلام در اینجا و آنجا مطرح شده اشاراتی می‎کند. وی در فصل بعد به تبیین چگونگی وقوع طلاق در ادیان مختلف به ویژه اسلام پرداخته و روایت‎هایی را که در آن‎ها امام حسن علیه السلام طلاق‎دهنده زن‎ها معرفی شده نقل می‎کند که به این موضوع محققان دیگر به مناسبت‎های مختلف پاسخ گفته‎اند. نویسنده این روایت‎ها را همراه با محدثان آن‎ها نام برده و پس از بررسی و نقد این احادیث را از لحاظ سندی ضعیف و راویان آن را هم ثقه نمی‎داند. مولف در فصل بعد راجع به خصوصیات و اوصاف رفتاری و اعتقادی معاویه در برخورد با امام حسن علیه السلام مطالبی ایراد کرده و بر این مطلب تصریح می‎ورزد که از دیدگاه امام حسن علیه السلام معاویه برای خلافت شایسته نبوده و اهلیت نداشته است. این موضوع که امام حسن علیه السلام از جنگ و جهاد پرهیز می‎کرده و یا اینکه دیدگاه‎های وی با پدرش امام علی علیه السلام مغایر بوده، به دنیا و مال دنیا رغبت داشته یا مدیریت او ضعیف بوده است شبهات دیگری است که نگارنده عینا آن‎ها را از منابع تاریخی نقل کرده و باز هم با استناد به منابع معتبر دیگری به آن‎ها پاسخ داده است.

علي مع الحق و الحق مع علي عليه‌السلام نوشته سعید ابومعاش، بیست‌ویکمین اثر از سری کتاب‌های «سلسلة الشيعة الفرقة الناجية» است. موضوع این اثر عربی، امامت است. نویسنده در این اثر سعی کرده روایات رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم استنادات امیرالمؤمنین علیه السلام و خلفا و نقل‌قول‌های علما در کتاب‌هایشان، به‌ویژه عالمان اهل سنت درباره «معیت علی و حق» را نقل کند. انگیزه نویسنده از تألیف کتاب، دفع شبهه ابن‌تیمیه مبنی بر جعلی و ضعیف بودن روایت معیت علی و حق است که نویسنده در پایان کتاب به آن اشاره کرده است. کتاب ساختار مدون و مرتبی ندارد و مطالب آن در چهل‌ونه شماره ذکر شده و در پایان هر روایت یا نقل‌قول، مصادر آن، از شیعه و عامه ذکر شده است. کتب تاریخی چون تاریخ خلفا ی سیوطی و تاریخ بغداد؛ کتب حدیثی همچون مستدرک حاکم نیشابوری، الجامع الصغیر؛ کتب تفسیری چون مجمع‌البیان طبرسی و تفسیر فخر رازی و... از منابع مورداستفاده نویسنده به شمار می‌رود.

«کشف الیقین» اثر علامه حلى 726 ق و در موضوع فضائل امیرالمؤمنین على علیه السلام‏ است که توسط آقاى آژیر از عربى به فارسى ترجمه شده است. این ترجمه سلیس و روان بوده و به ترجمه متن کتاب کشف الیقین پرداخته است. در ضمن به عنوان توضیح و شرح، مطالبى را نیز در پاورقى کتاب ذکر نموده، بیشتر به ذکر اسناد مطالب و کتاب و گاهى هم توضیح بیشتر آن اشاره داشته است. این ترجمه فاقد هر گونه مقدمه و فهرستى از جانب مترجم مى ‏باشد.

کتاب «داستان سپاه یمن» نوشته علی حسینی میلانی، شرح سند و دلالت «حدیث سپاه یمن» و شرح مضمون این حدیث در فضیلت امام علی (ع) است. در این نوشتار ابتدا به شرح حدیث سپاه یمن که بر طبق آن پیامبر خدا (ص) امام علی را ولی و سرپرست مسلمانان پس از خود نامیده و آن امام را بر خالد بن ولید یکی از صحابه پیامبر برتری داده و در طی ماموریتی به کشور یمن فرماندهی را از خالد بن ولید به آن امام منتقل کرد پرداخته شده سپس بر اساس مفاد این حدیث شریف و شرح ماجرای ماموریت به یمن دلایل متعددی بر افضلیت، اعلمیت و حقانیت امام علی و شایستگی همه جانبه ایشان بر سایر صحابه را بررسی نموده و مساله عدالت صحابه را که جزو اعتقادات اهل‌ سنت است را مورد خدشه قرار داده است. وی همچنین ضمن بررسی متون مختلف حدیثی، صحت سند حدیث سپاه یمن و صدور این روایت را اثبات کرده و ناقلان این حدیث از صحابه و تابعین و علمای اهل‌ سنت را معرفی کرده است.

«إنصاف في النص علی الأئمة الإثني عشر من آل محمد صلی‌ الله‌ عليه و آله الأشراف» ترجمه رسولى محلاتى كتابى است شامل مجموعه‌اى از نصوص و روايات كه در مورد ائمۀ اثنا عشر عليهم‌السلام وارد شده است.اين كتاب شامل بيش از سيصد و بيست حديث در بارۀ دوازده امام عليهم‌السلام كه از طريق شيعه و اهل سنت توسط محدث شهير سيد هاشم بحرانى از منابع مختلف گردآورى شده است. از آنجا كه مؤلف در اين اثر و آثار ديگرى كه دارد به همان نقل احاديث اكتفا فرموده و از خود نظرى ابراز نكرده است، سبب شده برخى بر ايشان خرده گرفته و بگويند مؤلف از نظر علمى در حدى نبوده كه بتواند از خود اظهار نظر كند و يا به استدلال بپردازد.در صورتى كه مى‌توان اين كار مؤلف را بر وجه ديگرى كه همانا تقواى ايشان از اينكه در ذيل روايت معصوم عليهم‌السلام «اقول» داشته باشد، حمل نمود

الرسالة العلویة في فضل أمیر المؤمنین علیه السلام علی سائر البریة سوی سیدنا رسول الله صلی الله علیه و اله و سلمکتابی به زبان عربی اثر ابوالفتح کراجکی (درگذشت ۴۴۹ق) در کلام و با موضوع تفضیل علی بن ابی طالب علیه السلام است. مؤلف در این اثر، کتاب را در سه قسم آورده و به افضلیت علی علیه السلام از طریق قرآن، ویژگی‌های امام و جواب به شبهات وارده درباره امام می‌پردازد. این رساله که از اعتقادات شیعه بحث می‌کند با عنوان «‌التفضیل‌» نیز شهرت دارد. این اثر با نام‌های دیگری نیز شهرت دارد: التفضیل که در کتاب‌های لؤلؤ البحرین، امل الآمل، ریاض العلماء و روضات الجنات ذکر شده است. تفضیل امیر المؤمنین که مجلسی در بحار و آقا بزرگ در الذریعه نام برده است. تفضیل علی که در الذریعه نام برده شده است. الرسالة العلویة فی فضل أمیر المؤمنین علیه‌السلام علی سائر البریة سوی سیدنا رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله. "ساختار کتاب" مولف، مطالب خود را به صورت پیوسته و با کلمه فصل، مباحث را از همدیگر تفکیک می‌کند و در هر فصل به بیان یکی از فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام می‌پردازد که سبب برتری آن حضرت بر دیگران است. این اسباب در واقع احادیثی از رسول خدا یا منقبت و ویژگی‌ای است که آن حضرت دارا بوده است. مؤلف با توضیحی کوتاه درباره این فضیلت‌ها، به نقل روایات آنها پرداخته و با ذکر سلسله اسناد، آنها را آورده است. سپس توضیح می‌دهد که این احادیث یا گزارش‌ها چگونه بر فضل و برتری علی علیه السلام بر دیگران دلالت می‌کند. از آنجا که مؤلف، خود از عالمان و محدثان کهن است نیازی به ذکر مصادر نبوده و در واقع، روایات او منبعی برای کتب بعدی مثل بحارالانوار علامه مجلسی است. خود مؤلف نیز تلاش کرده روایات و احادیث را با اَسناد روایات محدثان غیر شیعه نقل کند و به روایات فریقین توجه داشته است؛ چنانکه ابتدا از آیات قرآن استدلال آورده و از دلیل عقلی نیز بهره برده است.

«مختصر البصائر»، به زبان عربی، تالیف حسن بن سلیمان حلی، عالم شیعی قرن هشتم، گزیده و مختصری از کتاب «بصائر الدرجات» سعد بن عبدالله اشعری قمی، عالم شیعی قرن سوم هجری است و ارتباطی به کتاب «بصائر الدرجات» صفار ندارد. موضوع کتاب، روایاتی درباره مناقب و ویژگی‌ های ائمه و شناخت آنان است. اصل کتاب اشعری اکنون موجود نیست، ولی اثر هم نام آن؛ یعنی «بصائر الدرجات» محمد بن حسن صفار قمی، معاصر اشعری وجود دارد که اتفاقا مباحث آن کاملا به آنچه در «مختصر البصائر» آمده شبیه است. به همین دلیل، افندی در «ریاض العلماء» احتمال داده است که اصل «بصائر الدرجات» از صفار بوده که اشعری آن را تلخیص کرده و حسن بن سلیمان بار دیگر آن را تلخیص نموده است. لیکن چنین نظریه‌ ای با توجه به شهرت کتاب «بصائر الدرجات» از اشعری و ذکر آن در منابع فهرستی، پذیرفته نشده، اما احتمال جدی دیگری هست که هم اشعری و هم صفار، کتاب «بصائر الدرجات» را از نسخه اصل دیگری گرفته‌ اند و به همین دلیل مطالب و حتی اسناد آن دو به یک دیگر بسیار نزدیک و مشابه است. بخشی از آنچه در «مختصر البصائر» آمده، افزوده‌ های مؤلف آن، حسن بن سلیمان حلی است که البته وی، در ابتدای باب، تذکر داده است که آنها را از طریق دیگری غیر از اشعری نقل کرده است. پاره‌ ای از مطالب مطرح شده در کتاب: رجعت و کسانی که رجوع خواهند کرد، نشانه‌ های مؤمن، رجال اعراف، فضیلت ائمه و آیاتی از قرآن در مورد آنها، تسلیم در برابر آنچه پیامبر و ائمه فرموده‌ اند، نامه امام صادق علیه‌ السلام به مفضل بن عمر، صفات پیامبر و ائمه و فضیلت‌ هایی که خداوند به آنها عطا فرموده است، کسی که به رد و انکار سخنان پیامبر و ائمه بپردازد، کتمان حدیث و افشای آن، قضاء و قدر و...

نویسنده در این كتاب كه به زبان عربی نوشته شده درباره‌ ویژگی منقول در احادیث نبوی در باب «صدیق و صدیقه» بحث و بررسی نموده و با استناد به آیات و روایات منقول از اهل سنت به این مطالب پرداخته است: «صدیق» در لغت و كاربرد، عایشه و ابوبكر و موضوع صدیقیت آن دو، برخی معیارهای صدیقیت، برخی مقامات حضرت فاطمه (س)، فاطمه صدیقه و دشمنان او، و سرانجام تحریفات هیجان زده.

کتاب «تَذکِرَةُ الخَواصّ» نوشته یوسف بن قزاوغلی مشهور به سبط ابن جوزی (متوفای ۶۵۴ق) از مشهورترین عالمان اهل سنت قرن هفتم هجری قمری است. مؤلف، این کتاب را در شرح حال علی بن ابی طالب (ع) و فرزندان ایشان در دوازده باب نوشته است. کتاب، با مقدمه ای از مؤلف در حمد و ثنای الهی و درود بر پیامبر (ص) و عترت پاکش بالاخص امیر مومنان (ع) آغاز شده است. وی به ترتیب از امام اول (ع) تا حضرت حجة بن الحسن (عج)، به بیان مناقب و حوادث دوران ایشان می‌ پردازد. مؤلف بیشتر کتاب را به شرح زندگانی و فضائل امیرالمؤمنین (ع) و حسنین (ع) اختصاص داده و زندگانی نه امام بعدی را به‌ طور فشرده و با اختصار بیان نموده است.