جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقالۀ حاضر به دنبال بررسی گفتمان کارآمد و مؤثر تناصح و تعاون در روابط حاکمان و مردم است که در نهایت منتهی به ایجاد و پیشرفت جامعۀ صالح می‌شود. نویسندگان با استفاده از خطبه 216 نهج‌البلاغه به بررسی و تحلیل ماهیّت روابط و حقوق متقابل مردم و حکومت پرداخته و با الهام از خطبۀ مذکور به استخراج و تبیین یک گفتمان راهبردی برای تنظیم این روابط پرداخته‌اند. روش پژوهش این مقاله به صورت کتابخانه‌ای و کیفی است به نحوی که مباحث مدّنظر در حوزۀ روابط و حقوق و هم‌افزایی‌های حکومت و مردم از منظر امیرالمؤمنین علی؟ع؟ مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و در آخر نیز نتیجه به دست آمده این است که ایجاد نظام الفت بین مردم و حاکمان منتهی به تناصح و تعامل ایشان با یکدیگر خواهد شد و با حرکت هر کدام در ریل مناسب، مؤلّفه‌های جامعه صالح در اجتماع نمودار خواهد شد.

دیدگاه مشهور در میان فقهای متأخر و معاصر در مورد ادعای بر میت آن است که علاوه بر بیّنه، قَسَم نیز بر عهده مدعی است. به این قسم که مستند به برخی روایات اهل‌بیت (ع) نیز هست، یمین استظهاری یا یمین متمم گفته می‌شود. مقاله حاضر، روایت­های مُثبت یمین استظهاری را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و به این نتیجه می‌رسد که این روایت‌ها یا از نظر سندی مورد اشکال است و یا دلالت آن، منطبق بر مسأله مورد بحث نیست؛ بلکه موضوع آن یا در جایی است که انقلاب دعوا اتفاق می‌افتد یا به مسأله یک شاهد عادل همراه با قسم مدعی مربوط می‌شود. بنابراین با توجه به روایت عام مستفیض و برخی از ادله خاص، وظیفه مدعی، تنها اقامه بیّنه است.

یکی از موضوعات مهم مطرح شده در بیانیه‌ی گام دوم مقام معظم رهبری، مسئله‌ی «جهاد علمی» است؛ مقصود از این نوع از جهاد (که شاخه‌ای از جهاد نرم محسوب می‌شود)، شکستن خط مقدم علوم و واردشدن در عرصه‌‌های علمی با چارچوب باور‌های اسلامی در راستای تحقق ایجاد تمدن نوین اسلامی است. نوشتار حاضر که با تتبع در آیات قرآنی و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی تدوین یافت؛ درصدد پاسخ به‌این پرسش است که «مستندات قرآنی شرایط تحقق جهاد علمی در بیانات رهبری، چیست؟» نتایج برآمده از این تحقیق این است: شرایط تحقق جهاد علمی در کلام رهبری به‌دو دسته‌ی شرایط بینشی و رفتاری قابل تقسیم است و مستند به‌آیات قرآن می‌باشد. شروط بینشی عبارت است از: خودباوری، گفتمان سازی، فراگیر شدن تفکر جهاد علمی در سطوح مختلف جامعه؛ اموری همانند: عبارت است از: حرکت جهادی در جهت تولید علم و فکر؛ البته بر مبنای فرهنگ خودی و از طریق ارائه‌ی پژوهش‌‌های علمی، برگزاری کرسی‌‌های آزاد اندیشی، پرورش نخبگان و سپردن میدان به‌آنان؛ از شروط رفتاری به‌شمار می‌آیند؛ چراکه تنها راه پاسداری از حدود و ثغور مرز‌های اعتقادی و ایمانی و تأمین حیات طیبه، جهاد علمی و پیشران بودن در علم است.

ظلم اجتماعی که عبارت دیگری از کم‌گذاشتن، ضایع کردن و پایمال‌کردن حقوق دیگران و بی‌عدالتی نسبت به آنان است؛ بزرگترین درد اجتماع بشر در همه‌ی زمان‌‌ها محسوب می‌شود. اگرچه گریز از ظلم و عشق به عدالت، امری فطری است، اما غالب افراد، به مقتضای غریزه‌ی سودجویی، کوشش می‌کنند تا آنچه که به نفع خود می‌دانند، برخوردار شوند؛ هرچند دست‌یابی به آن باعث تجاوز به حقوق دیگران گردد. این نوشتار که با روش توصیفی- تحلیلی و با هدف گسترش فرهنگ عدالت در جوامع بشری به‌ویژه در جوامع اسلامی نگاشته شده است؛ در پی پاسخ به این پرسش است که: راه‌کار‌های قرآنی برای مقابله با ظلم اجتماعی چیست؟ نتیجه‌ی برآمده از این مقاله این‌است با تتبع در آیات شریفه، مشخص شده است که مجموعه‌ی راه‌کار‌های قرآنی برای رفع معضل بی‌عدالتی اجتماعی، عبارت است از سه راه‌کار فرهنگی، تقنینی و اجرایی؛ بر هریک از افراد و مسئولان اجرایی لازم است با بهره‌گیری از این راه‌کار‌های کارآمد قرآنی در جهت مقابله با ظلم اجتماعی تلاش نمایند.

اعمال محبت در جامعه یکی از آموزه‌‌های مهم دین اسلام در حوزه‌ی اجتماعی محسوب می‌شود چراکه مبنای اصلی روابط اجتماعی انسان‌ها بر پایه‌ی محبت بنا شده است. قطعا برای تحقق چنین ارتباطی شایسته، ارائه‌ی راه‌کارهای مناسب، امری ضروری محسوب می‌شود؛ بدین‌جهت، این جستار با هدف شناسایی، بررسی و بازگویی راه‌کارهای اخلاقی و عاطفی مؤثر در تثبیت و توسعه این امر مهم درجامعه، تدوین یافته است. در خلال این پژوهش که آراسته به روش توصیفی- تحلیلی و تدبر در آیات و روایات است، این سلسله از راه‌کار‌ها، مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه‌ی این تحقیق این است: براساس آموزه‌‌های قرآنی وحدیثی؛ راه‌کارهای عملی عاطفی و اخلاقی، از جمله روش‌‌های اثرگذار در توسعه‌ی محبت در جامعه محسوب می‌شوند. البته محبت به افراد جامعه آنگاه موثر است که در راستای محبت الهی باشد؛ چنین نگرشی، سرچشمه‌ی رفتارهای محبت‌آور است و از بارزترین ویژگی محبت اجتماعی به شمار می‌آید.