جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

‫پديده ناسيوناليسم که يکي از عوامل مهم در شکل‌گيري دولت‌هاي جديد به‌شمار مي‌رود، و رويدادهاي اساسي جهان را تحت تأثير قرار مي‌دهد، در جهان اسلام و ميان انديشمندان مسلمان با واکنش‌ها و برداشت‌هاي بسيار متفاوتي روبرو گرديده است. برخي از انديشمندان مسلمان با تأکيد بر جنبه فراملي دين اسلام، به‌شدت با ناسيوناليسم مخالفت کرده‌اند؛ و جمعي ديگر، ناسيوناليسم و تمام لوازم آن را به‌صورت کامل پذيرفته‌اند. بدين ترتيب، ناسيوناليسم در ميان مسلمانان گرفتار طيفي از افراط و تفريط شده است. اما يافته‌هاي اين پژوهش نشان مي‌دهد که بعضي از انديشمندان و متفکران بزرگ دنياي اسلام، معتقد به نوعي از ارتباط و سازش ميان ايده‌هاي فراملي اسلام و ناسيوناليسم هستند. بر اين اساس، نه مي‌توان آن را به‌طور کلي نفي و طرد کرد، و نه مي‌توان به‌صورت مطلق پذيرفت. ناسيوناليسم قرائت‌ها و گونه‌هاي مختلفي دارد که برخي از آن‌ها داراي ابعاد مثبت و سازنده بوده، و باعث وحدت و استقلال پاره‌اي از ملت‌ها گرديده است. اما نوع تجزيه‌گراي آن که مبتني بر تفاخرات قومي و قبيله‌اي، و تعصبات نژادي مي‌باشد، غيرقابل قبول بوده، و در لسان آيات و روايات نيز نکوهش شده است. آموزه‌هاي دين مقدس اسلام، در قالب معرفي موجوديت و تعدد ملت‌ها به‌عنوان يکي از سنن آفرينش و ضرورت‌هاي جامعه بشري در جهت بازشناسي از يکديگر و بهبود روند امور اجتماعي بشر، ابعاد مثبت و پوياي ناسيوناليسم را تأييد کرده است. متفکراني هم که ارتباط و همخواني ايده‌هاي فراملي اسلام و ناسيوناليسم را پذيرفته‌اند، اعتقاد دارند که در قالب حفظ اسلام، منافع ملي نيز حفظ مي‌شود. از اين منظر، تشکيل دولت ملي و سرزميني، يکي از مراحل رسيدن به دولت اسلامي و تشکيل امت واحده مي‌باشد. و در اين صورت، ناسيوناليسم همسو با آموزه‌هاي ناب اسلامي بوده و نمي‌توان آن را ناديده گرفت. اما ناسيوناليسمي که تنها به مليت بگرايد و در برابر اسلام قد علم کند مردود خواهد بود.