جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امروزه جوامع بشری، علی‌رغم پیشرفت در تکنولوژی مادی، مشکلات فراوانی را در زمینه مسائل روانی تجربه می‌کنند، لذا یکی از مهم‌ترین مسائل و دغدغه‌های زندگی بشر، دست‌یابی به بهداشت روان است، که متأسفانه علم روان‌شناسی تاکنون نتوانسته به طور جامع و به‌گونه‌ای که مورد قبول همگان باشد به ارائه راهبردهای سازنده برای ایجاد و حفظ آن بپردازد.پژوهش حاضر در راستای دست‌یابی به این مهم، به مفهوم‌پردازی بهداشت روان و معرفی شاخصه‌های آن بر اساس آموزه‌های اسلامی به ویژه قرآن کریم،-از دیدگاه یک مسلمان- پرداخته و از روش اسنادی_کتابخانه‌ای با رویکرد توصیفی_تحلیلی بهره جسته است. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که بهداشت روان در قرآن -برخلاف تعابیر روان‌شناسی- در سطحی بالاتر از زندگی محدود دنیایی قرار دارد. از دیدگاه قرآن کریم، انسان سالم، هم در بُعد اعتقاد و اندیشه و هم عمل و رفتار در مرحله سلامت است، از این رو به مرحله ایمان به پروردگار متعال، دست یافته و اعمال و رفتار او در حوزه اعمال صالح قرار می‌گیرد.شاخصه‌های بهداشت روان از دیدگاه قرآن کریم نیز، دارای وسعت و جامعیتی است که بر تمامی ابعاد فردی و اجتماعی زندگی انسان از جمله: شاخصه‌های اعتقادی مانند؛ ایمان، توکل، اخلاص، آرامش، مثبت‌اندیشی و ویژگی‌های رفتاری همچون تقوا، صبر، شکر، وفای به عهد و امانتداری، سایه افکنده است.پژوهش حاضر، پس از بررسی لغات و اصطلاحات مرتبط با بهداشت روان و معرفی شاخصه‌های آن از منظر اسلام، به ارائه مفهومی از بهداشت روان پرداخته و راهکارهایی را در جهت افزایش سلامت روانی افراد از دیدگاه قرآن کریم معرفی می‌نماید.واژگان کلیدی: اسلام، قرآن، روان‌شناسی، بهداشت روان، قلب سلیم، نفس مطمئنه

چکیده ندارد.

سماع در لغت به معنی شنیدن و بهره بردن است، و در اصطلاح صوفیه عبارت است از آواز خوش و روح‌نواز و به‌طور مطلق غزل، به عبارتی آنچه ما امروزه از آن به موسیقی تعبیر می‌کنیم که به قصد صفای دل و حضور قلب شنیده می‌شود. اگرچه سماع در همه انواع خود با ابزار آلات طرب همراه نیست، اما در هر شکل نوعی التذاذ موسیقایی است. حقیقت این است که تأثیر موسیقی در روح انسان محتاج شرح و بیان نیست؛ انسان نیز همچون سایر موجودات به طور طبیعی از موسیقی تأثیر می‌پذیرد و بهره می‌برد.در مورد پیدایش سماع به معنی اصطلاحی آن که با ساز و آواز آمیخته بود، و در مجالس صوفیان با آدابی خاص اجرا می‌شد، اطلاع دقیقی در دست نیست. اگرچه صدای موذنان و نغمه دلنواز قاریان قرآن، از همان آغاز پیدایش اسلام، روح مومنان را تقویت می‌کرده،اما مجالس سماع صوفیانه چیز دیگری بوده است. از انتقادات منکران سماع که آن را بدعت می‌شمرده‌اند، می‌توان دریافت که در صدر اسلام در مجالس مومنان، چنین چیزی رواج نداشته، و از گفته‌های مشایخ برمی‌آید که در قرن سوم، سماع به‌عنوان رسمی خانقاهی رایج بوده است و در دوره‌های بعد کسانی چون ابوالسعید ابو‌الخیر، احمد غزالّی و مولانا، که همگی از بزرگان مکتب عاشقانه تصوّف‌اند، از بزرگترین مروجّان سماع بوده‌اند. البّته پیروان مکتب زاهدانه تصوّف مانند هجویری و امام قشیری و محمد غزالّی نیزبا احتیاط بیشتری سماع می‌کردند. برپایی مجالس سماع در تاریخ تصوّف سه گونه بارز داشت:1.سماع مبتدیان، 2.سماع عادتی، 3.سماع پختگان تصوّف. رواج سماع در محافل صوفیه نشان می‌دهد که عارفان به تأثیر جسمی و روانی موسیقی واقف بوده‌اند و می‌کوشیدند تا از ظرفیّت‌های موسیقی، در ارتقاء سالکان و تسهیل مراحل سلوک بهره بگیرند. جلسات سماع از طریق تقویت حالت‌های درونی و پایکوبی‌های آهنگین، زمینه تخلیه عاطفی را فراهم می‌آوُرد و تأثیر اشعار و تکرار اوراد و هم‌نوایی برای ایجاد خلسه و رهاسازی هیجان‌ها و افکار موثر بود. استفاده عملی از موسیقی در برنامه شفا و درمان در گذشته بیشتر به دو شکل قومی و سماعی رواج داشت. امروزه نیز موسیقی‌درمانی یکی از رشته‌های علمی دنیاست. در هرشکل اگر از ظرفیّت‌های موسیقی به گونه صحیح استفاده شود می‌تواند به صورت یک نیروی قوّی و پیش‌بینی کننده درمانی به‌کار آید که هدف آن آرامش و سلامتی روحی و جسمی انسان‌هاست.

تحقیق حاضر به بررسی میزان انطباق آیین نامه انضباطی مدارس کشور با تعلیم و تربیت اسلامی پرداخته است. به این منظور ابتدا مبانی فلسفی و روشهای تربیتی دو دیدگاه کلی و مطرح در روانشناسی یعنی روان شناسی رفتارگرا به عنوان دیدگاه تجربه گرا و روان شناسی شناخت گرا به عنوان دیدگاه خردگرا مورد بررسی قرار گرفت، سپس مبانی فلسفی اندیشه تربیتی اسلام مطرح گردید. نهایتا مفاد آیین نامه انضباطی مدارس کشور با استفاده از این مطالب و نظر سنجی از150 تن معلمین نواحی چهارگانه آموزش و پرورش شیراز که به شکل تصادفی انتخاب شده بودند مورد بررسی قرار گرفت که یافته های زیر به دست آمد: 1- مقرارت انظباطی دانش آموزان در تعیین وظایف انضباطی دانش آموزان با تعلیم و تربیت اسلامی منطبق است اما در نحوه تشویق و تنبیه دانش آموزان به ترتیب متمایل به نظریات رفتارگرایان و شناخت گرایان بوده است. 2- نظر سنجی انجام گرفته مشخص کرد که آیین نامه انضباطی دانش آموزان در هیچیک از مدارس مورد تحقیق اجرا نشده است. عدم نظارت سازمان آموزش و پرورش از علل عمده این امر است.