جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معاد جسمانی و اعتقاد به آن از ملزومات و ضروریات دین مبین اسلام می‌باشد، به طوری که عدم اعتقاد به آن از موجبات کفر است. درباره کیفیت معاد اندیشمندان اسلامی نظریات گوناگونی را ارائه کرده‌اند؛ متکلمین از منظر کلامی و فلاسفه از منظر فلسفی و محدّثین از منظر روایات بدین موضوع نگریسته‌اند. در این پایان نامه سعی شده است که دیدگاه‌های دو اندیشمند معاصر مکتب تشیع، علامه حسینی طهرانی و آیت الله جوادی آملی پیرامون معاد جسمانی مورد بررسی قرار گیرد.پژوهش حاضر به شیوه تحلیلی وکتابخانه ای در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول به بیان کلیات پژوهش می‌پردازد و مباحثی، چون اهمیت و جایگاه بحث معاد، معناشناسی و پیشینه آن را بیان می‌کند. در فصل دوم به بیان نظرات علامه حسینی طهرانی می‌پردازیم و با مطالبی چون نفس، برزخ، معاد و معادجسمانی از دیدگاه ایشان آشنا می شویم. در فصل سوم نیز مبانی آیت الله جوادی آملی در خصوص معاد جسمانی را مطرح و در پایان با تطبیق اشتراکات و بیان افتراقات دو دیدگاه به ادامه بحث خواهیم پرداخت. درباره نفس هر دو شخصیت اتفاق نظر دارند که جوهری غیرمادی و مجرد است و لذا با مرگ بدن از بین نرفته و فساد نمی‌پذیرد. هر دو شخصیت اصل معاد را ضروری می‌دانند و با استفاده از براهین فلسفی و استفاده از آیات قرآنی موضوع تحقق معاد و اثبات معاد جسمانی را مطرح نموده‌اند. نتایج کلی نشانگر وجود مبنای مشترک دو دیدگاه در پذیرش اصل معاد جسمانی است، اما کیفیت معاد جسمانی در دو دیدگاه متفاوت می‌باشد.علامه طهرانی معاد جسمانی را عنصری اثبات نموده در حالیکه ایت الله جوادی املی معاد جسمانی مثالی هستند و به نوعی ان را متناسب با نظام عالم اخرت می دانند.

از منظر همه متدینان معاد یکی از اصول دین است و بعد از توحید از اهمیت به سزایی برخوردار می‌باشد. اگر چه همه متدینان و اندیشمندان درباره وقوع معاد اشتراک نظر دارند اما درباره جزئیات و کیفیت آن بین آنها اختلاف نظرهای متعددی وجود دارد. ریشه‌یابی این اختلاف نظرها ما را به اختلاف نظرها در مبانی انسان شناختی معاد رهنمون می‌نماید. مسائلی از قبیل نفس و تجرد آن، بقاء و خلود نفس، حدوث یا قدم نفس، تجرد قوه خیال، فلسفه آفرینش انسان، سعادت انسان، جبر و اختیار مبانی انسان شناختی معاد را تشکیل می‌دهند. در این پایان نامه دیدگاه‌های محمد غزالی و استاد جوادی آملی (به عنوان دو اندیشمند مهم مسلمان که یکی از آنها نمونه بارز تفکر اشعری و دیگری از متفکران برجسته شیعه است) درباره مبانی انسان شناختی معاد مورد بررسی و تطبیق قرار گرفته است. هر چند این دو متفکر درباره مبانی مهمی مانند تجرد نفس، فلسفه آفرینش انسان و سعادت انسان اشتراک نظر دارند اما دیدگاه آنها درباره برخی از مبانی دیگر مانند تجرد خیال، کیفیت حدوث نفس و اختیار انسان متفاوت است و لذا این تفاوت منشأ تفاوت دیدگاه آنها در خصوص نحوه تبیین معاد، بویژه معاد جسمانی شده است.

مقاله حاضر مواجهه سید قطب و هشام شرابی با پدیده غرب را بررسی می کند. برای این منظور مدل چهار مرحله ای پدیدارشناسانه طراحی شده است که شامل: پیش فرض های مواجهه شونده؛ مواجهه اولیه (شکل گیری تصویر اولیه)؛ آگاهی (شناخت) و نهایتاً عکس العمل (راه حل) است. بر اساس این مدل می توان گفت: پیش فرض های سیدقطب از نگرش اسلام گرایانه وی برآمده اند. به بیان دیگر وی از منظر اصالت اسلام به پدیده غرب می نگرد؛ در مقابل پیش فرض های شرابی عمدتاً از نگرش انتقادی – به صورت خاص مارکسیسم و روان کاوی- برآمده است، به ویژه وی از منظر مفاهیم مارکسیستی همچون امپریالیسم، ازخودبیگانگی به پدیده غرب می نگرد؛ در مواجهه اولیه، سیدقطب عمدتاً وجوه منفی (همچون نابهنجارهایی اجتماعی غرب) را می بیند، از دیدگاه وی وجوه مثبت در غرب هم نتیجه آشنایی با اسلام است؛ در مقابل شرابی در مواجهه اولیه با غرب، آن را ترکیبی از وجوه مثبت (جامعه مدرن شده مبتنی بر عقلانیت و علم) و منفی (استعمارگری) می بیند

سبک­شناسی، روشی علمی و کاربردی در بررسی و تحلیل متون است که از طریق بازشناسی مختصات سبکیِ پربسامد و کشف پیوند آنها با معانی وانهاده­شده در متن، سعی در شناخت افکار و کشف درونیات مؤلف دارد. پژوهش پیشرو با استفاده از روش سبک­شناسی توصیفی و با استمداد از تحلیل­های دقیق آماری به بررسی لایه­ی واژگانی خطبه­ی 27 و نامه­ی 28 نهج البلاغه در بستر سبک­شناسی تطبیقی پرداخته، سعی بر آن دارد که وجوه تمایز و تشابه مختصات سبکی این دو گونة متفاوت ادبی را بازیابی و در نهایت، سبک هر یک را توصیف کند. در انتهای پژوهش، می­توان نتیجه گرفت که هرچند کاربرد یکسان ساختارهای صرفی، تشابه سبکی چشمگیری را به وجود آورده و از نیت مشترک امام(ع)مبنی بر افزایش میزان شفافیت، قاطعیت، اثرگذاری و اقناع، پرده بر می­دارد، اما گزینش هدفمند واژگان، تحت­تأثیر موقعیت مؤلف و بافت هر متن، دلالت­های معنایی متفاوتو ویژگی­های سبکی متمایزی را برای هر متن رقم زده­است

انسان پیوسته در راه شناخت اجمالی علوم نظری گام برداشته تا به فهم معنای هستی آگاه شود و به رمز و راز خلقت دست یابد و چون موجودی اجتماعی است نیازمند اخلاق مطلوب است آشنایی افراد با زندگی اخلاق مدار و قرارگیری اخلاقیات در یک حد تعادل و میانه می تواند کمکی برای بهبود رفتاری افراد و جامعه باشد و انسان را در مسیر نیل به زندگی سعادتمندانه یاری نماید، از این رو در این مقاله به تبیین حد وسط اخلاقی از دیدگاه فارابی و امام محمد غزالی از دانشمندان مسلمان به روش مطالعات کتابخانه ای پرداخته شده است و مهمترین مبانی و مؤلفه های مرتبط با حد وسط اخلاقی که شامل خیر، سعادت، اعتدال، فضیلت ها و رذیلت ها است را از دیدگاهایشان ارائه کرده است و نتایج حاصله بدین قرار است که دیدگاه های فارابی و امام محمد غزالی با مکتب ارسطو شباهت زیادی دارند و فارابی در حد وسط علاوه بر کمیت، کیفیت را به جهت شدت و ضعف مهم می داند. غزالی علاوه بر عقل، شرع را نیز مقدس می داند و معتقد است عقل با توجه به جهات مختلف نیازمند شرع هم می باشد. فارابی در تبیین نظریه اعتدال بیشتر متأثر از ارسطو است تا افلاطون. وی در تبیین نظریه اعتدال و حد وسط اخلاقی ابتکار و نظر تأسیسی مهمی ندارد، و داشتن خلق جمیل را، داشتن اعتدال و فعل جمیل را فعل متوسط می داند و برای حد وسط دو نوع قائل است: حد وسط فی نفسه، حد وسط بالاضافه و همانطور که کمیت را مدنظر دارد کیفیت را به جهت شدت و ضعف هم مهم می داند. غزالی هم بی تأثیر از فلسفه یونان نبوده و حد وسط اخلاقی ارسطو و قوای سه گانه نفس افلاطون را پذیرفته و تمایل وی بیشتر به نظریه افلاطون است اما این تأثیرپذیری وی را مقلد یونانی ها نمی کند و تبعیت به جای او نشان دهنده تأکید بر اصول و منش درست اسلامی و مطالب درست را از نادرست و افکار یونانی تفکیک و آنها را در بیان اخلاق اسلامی به کار برده است. وی با استفاده از آیات و روایات بر ارزش های معنوی از خدا و پیامبر (ص) مصداق اسوه اخلاق عالمین، و حب خداوند را خیر اعلی می داند. و شرط رسیدن به سعادت را فضائل فلسفی می دانست و راه رسیدن به فضائل را علاوه بر عقل، شرع مقدس نیز می داند و معتقد است عقل با توجه به جهات مختلف نیازمند شرع هم می باشد.

متافیزیک یا هستی‌شناسی مهمترین جریان فلسفه یا به تعبیری کل جریان فلسفه در تاریخ است. ارسطو و ابن‌سینا، هر یک جداگانه تأثیر ژرفی بر تاریخ متافیزیک گذاشته‎اند. ارسطو به عنوان مؤسس متافیزیک توانست با تسلط بر کل جریان فلسفۀ یونان برای نخستین بار اقدام به ایجاد نظام جامع فلسفی کندکه تقریباً تمام مباحث متافیزیکی بعد از خود را پوشش داده و تاریخ آن همواره باید ناظر به ارسطو نوشته شود. اما فلسفۀ ابن‌سینا برخلاف ابن‌رشد با فلسفۀ ارسطو فاصلۀ بسیار گرفت؛ بنابراین می‌توان از دو هستی‌شناسی متمایز سخن گفت که در تاریخ متافیزیک از قرون وسطا تا هگل به‌روشنی مطرح هستند، چه‌بسا اثر ابن‌سینا بیش از ارسطو بر تاریخ متافیزیک حک شده باشد! پژوهش حاضر به‌دنبال این است که به‌طور بنیادین و بر اساس نحوۀ جهان‌نگری این دو فیلسوف زمینۀ بازخوانی تاریخ فلسفه را هموار کند، به‌طوری که بنیاد متفاوت نظرات فلسفی آنها کاملاً متمایز و آشکار شود. روش مورد نظر پژوهش، پدیدارشناسی هرمنوتیک است که به دنبال پیدا کردن بنیاد متفاوت اندیشه در این دو تطور متافیزیکی است.

در عرفان اسلامي، «فناي في الله» مقصد نهايي است و در مکتب ادويته ودانته «مُکشه». با توجه به شباهت‌هاي ميان عرفان اسلامي و مکتب مذکور، مقايسة اين دو آموزه مي‌تواند به درک عميق‌تر «فناي في الله» کمک کند. پرسش اين است: چه وجوه اشتراک و تفاوتي ميان مقام «فناي في الله» در عرفان اسلامي با تأکيد بر آراي ابن‌عربي و مقام «مُکشه» در مکتب ادويته ودانته با تأکيد بر آراي شَنکَره مي‌توان يافت؟ براي پاسخ، در مرحلة جمع‌آوري اطلاعات، روش توصيفي، و براي تجزيه و تحليل اطلاعات، روش تحليلي ـ مقايسه‌اي به‌کار رفته است. بر اساس يافته‌هاي تحقيق، وحدت‌گرايي، معرفت‌محوري، و نقش ابزاري عمل، وجوه شباهت اين دو آموزه است و تفاوت‌هاي آن دو عبارت است از: وجودي ـ معرفتي بودن فنا به‌رغم شهودي بودن مُکشه؛ مبدأ بودن حرکت حبي براي فنا به‌رغم مبدأ بودن سَمساره براي مُکشه؛ نقش انسان کامل در فنا به‌رغم عدم توجه به انسان کامل در مُکشه؛ تأکيد بر وجه خاص در آموزة فنا به‌رغم عدم توجه به آن در مُکشه؛ توجه به مرحلة بقاي بعد الفنا در آموزة فنا و عدم توجه به آن در مُکشه.

گرايش به مباحث عرفاني در دورة معاصر و نياز مبرم به بازبيني متون عرفاني‌، پژوهش‌گران را بر آن مي‌دارد تا نگاهي دوباره به آثار عرفاني دوره‌هاي گذشته بيندازند. در اين ميان، کتاب منازل السائرين از جمله منابع مهم در عرفان عملي است که مجموعه‌اي نظام‌مند را جهت طي مراحل کمالات انساني براي سالک طريق ترسيم مي‌کند. در اين پژوهش به شناسايي عامل محرک در اين نظام و تطبيق آن با نظام عرفان عملي مبتني بر نهج‌البلاغه پرداخته شده است. بر اين اساس، «يقظه» عامل محرک در نظام منازل السائرين، و «تفکر» عامل محرک در نظام مبتني بر نهج‌البلاغه است‌. نقطة تلاقي اين دو نظام در بحث شناخت عامل محرک‌، بهره‌گيري از انوار عقلانيت است که در دستيابي به مقام «تفکر» نقش زير‌بنايي و در رسيدن به مقام «يقظه» به عنوان يکي از اسباب آن مطرح شده است.

در آموزه‌های اسلامی نمونه‌های فراوانی از شیوه‌های کنترل جرایم در رفتار، کردار و گفتار معصومین بازتاب یافته است که همه آنها را می‌توان در ذیل دستگاه فکری مستقلی به نام گفتمان اسلامی کنترل جرایم دسته‌بندی کرد. در پژوهش حاضر سعی شده با برگزیدن نظریه و روش تحلیل گفتمان براساس خوانش لاکلا و موفه به بررسی تطبیقی این گفتمان و گفتمان‌های رایج دیگر در مقوله کنترل جرایم اجتماعی و وجوه اشتراک و تمایز آنها پرداخته شود. جامعه آماری پژوهش متون اسلامی از جمله قرآن‌کریم، نهج‌البلاغه و روایات مختلف معصومین و متون تاریخی مربوط به مکاتب حقوقی می‌باشد که به صورت هدفمند انتخاب شده است. نتایج تحلیل نشان می‌دهد استواری ساختار گفتمان اسلامی کنترل جرایم، بر دال مرکزی "توحیدباوری" موجب تمایز گفتمان اسلامی با دیگر گفتمان‌ها در تعریف، مرزبندی و کنترل جرایم می‌شود. گفتمان اسلامی با انعکاس همه جانبه و جامعی از نیازهای جرم‌شناسی، با روحیات و فطرت انسانی تطابق دارد و برای تمامی انسان‌ها چه در نظام اسلامی و چه در سایر نظام‌ها قابل اعمال است.

آیه 17 سوره هود از جمله آیاتی است که به دلیل ارتباط آن با ولایتِ امام علی (ع) و نیز ابهام در مصادیق واژگان «شاهد»، «بینه» و «صاحب بینه» در میان دانشمندان مورد بحث قرار گرفته است. گردآوری اطلاعات در این مقاله کتابخانه‌ای و پردازش آن‌ها به روش تطبیقی و تحلیلی است. در این مقاله پس از بررسی مبانی فکری و اعتقادی و رویکرد علامه طباطبایی و رشیدرضا و نیز بستر و پیشینه­ی فکری این دو مفسر شیعه و سنی، به مصادیق واژه­های مذکور پرداخته شده است. بر این اساس علامه طباطبایی با تکیه بر ادله برون متنی و درون متنی بر این باور است که مصداق «شاهد» از باب تطبیق، امام علی(ع) بوده و مراد از «بینه» مطلق بصیرت الهی می‌باشد و نیز جمله «أفَمَنْ کانَ عَلی‏ بَیِّنَهٍ مِنْ رَبِّه»ِ را منطبق بر رسول‌خدا(ص) دانسته و «صاحب بینه» را منحصر در رسول خدا نمی‌داند. در مقابل، رشیدرضا «بینه» را به معنای حجت عقلی و نور فطری دانسته و معتقد است که مراد از «صاحب بینه» کسانی هستند که در زندگی خود چیزی غیر از لذات و زینتهای دنیا را نمی‌خواهند. همچنین او یکی از مصادیق «شاهد» را قرآن دانسته‌ است.