جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مباحث مهم علم کلام اسلامي، صفات خبريه است که مذاهب مختلف اسلامي، ديدگاه هاي مختلفي درباره آن اتخاذ کرده اند. در اين ميان، برخي متهم به تشبيه، عده اي متهم به تجسيم و برخي ديگر هم متهم به تعطيل شده اند. حتي فرقه اي مانند وهابي ها پا را از اين هم فراتر گذاشته اند و مخالفان خويش در باب صفات خبري را تکفير کرده اند. گاهي معدودي از فرق اسلامي، شيعه را متهم به تشبيه و تجسيم کرده اند، اما در طول تاريخ، علماي شيعه اين تهمت هاي واهي را رد کرده اند و گفته اند موضع شيعه در قبال صفات خبري، همان موضع اهل بيت پيامبر اکرم، يعني تنزيه، است. زيرا در روايات وارد شده از امامان معصوم (ع)، درباره صفات خبري به سه نظريه مهم، يعني اثبات به تشبيه، نفي صفات و اثبات بدون تشبيه اشاره شده است که نظريه اخير، همان ديدگاه تنزيهي شيعه است. در تحقيق پيش رو، کوشيده ايم با تقسيم بندي منظمي، انظار مختلف در باب صفات خبري و ادله مطرح شده در اين زمينه را به صورت تطبيقي و با تکيه بر رويت الاهي ذکر کنيم و به تنها حالت رويت الاهي، که همان رويت قلبي است، اشاره کنيم.

تحقیقی در زمینه «فتاوای اهانت‌آمیز» مفتیان اعظم وهابی عربستان سعودی به ساحت «پیامبر اسلام»(ص) به استناد روایات مندرج در صحیح بخاری و صحیح مسلم است. در این نوشتار برخی از اهانت‌ها و جسارت‌هایی که در فتاوای هیات عالی افتاء عربستان وجود دارد منعکس شده و عدم شناخت آنان از مقام والای نبوت به تصویر کشیده شده است. در این فتاوای موهن شان و شخصیت پیامبر اسلام حتی از یک فردی عادی نیز پایین‌تر آورده شده و نسبت‌هایی به ایشان وارد شده است که معمولا این نسبت‌ها به افراد لاابالی و بی‌دین داده می‌شود و این در حالی است که در روایات متعددی از منابع روایی معتبر اهل‌سنت به‌ویژه صحیح بخاری و صحیح مسلم طعن‌های فراوانی نسبت به خلفا و برخی از زنان پیامبر اسلام به چشم می‌خورد.

همواره دشمنان اسلام برای رسیدن به اهداف شان، درصدد از بین بردن پیوند و علاقه مردم به عترتِ پیامبر اکرم(ص) بوده اند و در راه جدایی مردم از اهل بیت پیامبر(ص)، تمام توان خود را به کار گرفته اند. این جماعت در لباس های مختلف، سیاست خود را در میان توده مردم ارائه می کردند؛ گاهی در لباس نواصب، گاهی در لباس عثمانیه، گاهی در لباس غلات و گاهی نیز در لباس خوارج خود را نشان می دادند. شاید بزرگ ترین دشمنان اهل بیت را بتوان در نواصب و عثمانیه خلاصه کرد که هر دو، در نفی فکری و فیزیکی اهل بیت شمشیر را از رو بسته بودند؛ در این مقاله خواهیم گفت که این عترت ستیزی که در صدر اسلام بوده، کماکان نیز وجود دارد. وهابیت که فرقه ای نام آشنا برای تمام مردم است، دنباله رو دشمنان اهل بیت یعنی عثمانیه و نواصب است؛ یعنی همان طور که تمام قرآن و سنت نبوی در اهل بیت متبلور است، تمام عترت گریزی و گاهی اهل بیت ستیزی نیز در این فرقه نمود دارد؛ در واقع وهابیت احیاگر و پیرو راه دشمنان اهل بیت پیامبر(ص) است که بقاء خود را در محو نام و آثار و قبور اهل بیت می بیند. آنها با دوری و تحذیر دیگران از این حبل الهی، مسبّب ایجاد انحراف و خشونت و به تبع آن، بدنامی اسلام در جهان امروز نیز شده اند.

محمد بن عبدالوهاب مؤسس وهابیت، در کتاب التوحید، حدیثی از رسول خدا(ص) می ‌آورد که خطاب به حضرت زهرا، دختر بزرگوار خود می ‌فرمایند: در دنیا از مال من هرچه می ‌خواهی درخواست کن؛ ولی من نمی‌توانم تو را از خداوند بی‌نیاز کنم. ابن عبدالوهاب از این حدیث چنین برداشت می ‌کند که درخواست امور غیرمقدور از پیامبران، گویا به این منزله است که شخص، خود را از خدا بی‌نیاز دیده و پیامبر(ص) را در جای خدا قرار داده است؛ زیرا درخواست‌هایی که باید از خدا داشته باشد، از او می ‌طلبد. برای بررسی ادعای وی و استنباطی که از این حدیث داشته، نظرات دانشمندان بزرگی از فریقین در ذیل روایت فوق، مورد مطالعه قرار گرفت و آنچه به دست آمد این بود که حدیث درصدد تحریم استغاثه نیست و صرفاً این را می ‌رساند که سرنوشت هر انسانی در گرو اعمال خویش است و نمی‌توان از شرافت خانوادگی و بزرگواری پدر، عاقبت به خیر شدن و ورود به بهشت را توقع داشت؛ بنابراین هر انسانی برای جلب رضوان خدا، نیاز به اعمال نیک دارد؛ لذا استنباط محمد بن عبدالوهاب، مبنی بر حرمت درخواست از غیر خدا با استناد به روایت مذکور، ناصحیح است.

حدیث «اثناعشر خلیفه» از جمله روایات مورد قبول فریقین می باشد که به بحث مهم امامت و خلافت پرداخته است. حدیث بشارت، در مقام بیانِ تعداد خلفای راستین و حقیقی بعد از پیامبر (ص) است. نظرات مختلفی در مورد مصادیق این حدیث، از سوی علما مطرح شده است. شیعه بر این باور است که مصادیق راستین حدیث بشارت، امام علی (ع) و یازده نفر از نسل اوست که در تمامی زمان ها حضور دارند و زمین هیچ گاه از وجود خلیفه حقیقی پیامبر (ص) خالی نیست؛ در مقابل، ابن تیمیه به شدت با این باور شیعه به مخالفت پرداخته و مصادیقی غیر از اهل بیت پیامبر (ص) را به عنوان خلیفه معرفی کرده است. در این مقاله، با بررسی سندی و دلالی و با روش توصیفی ـ تحلیلی، به این نتیجه رسیدیم که دیدگاه ابن تیمیه در خصوص حدیث بشارت، با اشکالات فراوانی روبرو می باشد و باور حق در تفسیر حدیث، قول شیعه است.

یکی از مواردی که وهابیان آن را از علل تکفیر می خوانند، سب صحابه است؛ دلیل ایشان بر این اعتقاد، فتوای بزرگان سلف، اجماع مسلمانان، آیات و روایاتی است که صحابه را دارای مقام و منزلت رفیعی دانسته و از سب صحابه بر حذر می دارد؛ اما در این مقاله به شیوه ی توصیفی _ تحلیلی اثبات می گردد که اولا، در میان خود وهابی ها، در مورد حکم سب کنندگان صحابه، اجماعی وجود ندارد؛ ثانیا، نوع فتاوا در مذاهب اربعه نیز بر خلاف ادعای وهابیت، نهایتا حکم به تادیب و تعزیر سب کننده می باشد؛ ثالثا، محتوای آیات و روایت نهایتا حرمت این عمل را می رساند و رابعا، سیره و روش صحابه، برخلاف این ادعا می باشد.

این عالم حنبلی، نگارنده اولین ردیه بر جریان وهابیت می باشد. به گزارش ابن حمید نجدی، او ردیه خوبی بر اساس آیات و روایات نگاشت و از کلمات ابن تیمیه و ابن قیّم در ابطال نظرات محمد بن عبدالوهاب استفاده نمود؛ زیرا محمد تنها نظرات این دو تن را قبول داشته و با آنان معامله نصوص دینی را می نمود که قابل تأویل نیستند. این کتاب به عنوان نامه ای به "حسن بن عیدان" نگاشته شده و با نام های گوناگونی چون فصل الخطاب فی الرد علی محمد بن عبدالوهاب و الصواعق الإلهیة فی الرد علی الوهابیة و الرد علی من کفّر المسلمین بسبب النذر لغیرالله منتشر گردید. وی در ابتدای این کتاب، خطاب به حسن بن عیدان می نویسد: در حال حاضر، شما کسانی که شهادت به یگانگی پروردگار و نبوت رسول اکرم(ص) که بنده و پیامبر خداست می دهند و نماز را به پا می دارند و زکات می دهند و روزه می گیرند و با ایمان به خدا و فرشتگان و کتب آسمانی و پیامبران، حج به جا می آورند و به تمامی شعائر اسلامی ملتزم هستند، تکفیر می کنید.

تکفیر پدیده ای نوظهور نیست و از همان صدر اسلام در جامعه اسلامی وجود داشته است؛ نمونه بارز آن خوارج هستند که به جهت فهم نادرست از دین، به تکفیر دیگر مسلمانان اقدام کردند. فهم متفاوت از دین باعث شد که برخی فقط فهم خود را سائغ و درست بدانند و برای فهم دیگر مسلمانان، احترام قائل نشوند و حکم به کفر دیگران بدهند. تکفیرِ مسلمانان به جهت عدم اعتقاد به تجسیم خداوند و اعتقاد به مخلوق نبودن قرآن، از نمونه های این تفکر است که در قرون ابتدایی اسلام به وجود آمد. این تفکر همچنان ادامه داشته و اکنون برخی از عالمان مذاهب اسلامی، دیگر مذاهب و اشخاص مسلمان را تکفیر و حکم به ارتداد آنها می کنند. جریان های وهابی تندرو، یکی از جریان های تکفیری در دوران اسلام معاصر هستند که به تکفیر مخالفین خود همت گماشته اند. نویسنده این کتاب دکتر احمد برکات با توجه به تفکر تکفیری در بین مسلمانان، کتاب خود را با عنوان التکفیر ضوابط الاسلام و تطبیقات المسلمین نام گذاری کرده است، تا مشخص کند که ضوابط و اصول اسلامی در تکفیر چیست؟ و آیا می توان هر شخص را با سلیقه شخصی تکفیر کرد، یا اینکه تکفیر مسلمانان دارای ضوابط و اصول است؟