جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتابی است از شیخ صدوق ابوجعفر محمد بن على بن حسین بن بابویه قمى (م 381 ق) که در آن اعتقادات اسلامى از منظر شیعه با استناد به قرآن و احادیث امامان دوازده گانه بیان شده است. خلاصه فهرست مندرجات كتاب از این قرار است: بیان اعتقادات شیعه در توحید، صفات ذات و صفات افعال، افعال بندگان، جبر و تفویض، اراده، مشیت، قضا و قدر، فطرت و هدایت، استطاعت، بداء، لوح، عرش، قلم كرسى، نفوس و ارواح، موت و رجعت، رستاخیز و مباحث مربوط به آن، بهشت و دوزخ، وحى، امر و نهى، قرآن، مقام انبیاء و رسل و حجج و ملائكه و عصمت ایشان، نفى غلو و تفویض، تقیه، مقام اجداد پیامبر، شأن علویان، احادیث و مفسر، خطر و اباحه...

کتاب حاضر با توجه به نام آن دربردارنده مطالب و عقائدی است که بگوید عقائد اشاعره همان عقائد سلف صالح اصحاب الرسول می باشد و در این میان عقائدی را مطرح می کند و یا توجیه می کند که به عقائد سلف نزدیکتر باشد.

«فی علم الکلام» عنوان مجموعه سه جلدی از کتابی است که توسط آقای دکتر احمد محمود صبحی تالیف شده است و موضوع آن درباره شناخت عقايد مهم ترين فرقه هاي اسلامي چون معتزله، اشاعره و زيديه مي باشد. در جلد اول اين كتاب به معتزله و در جلد دوم به اشاعره و در جلد سوم آن به زیدیه می پردازد.

کتاب حوارات العقائدیه معاصرة توسط جعفر سبحانی به رشته تحریر در آمده است. بن‏باز، ابن‎تیمیه و ابن‎قیم ، شیعیان را به علت توسل و تبرک به پیامبر (ص) و ائمه مشرک می دانند. نویسنده کتاب با روش استدلالی به نمونه‏هایی از تبرك جستن صحابه و شیخین (عمر و ابوبكر) به خاك قبر پیامبر(ص) و به برخی از تهمت های وارد شده به شیعه می پردازد. این کتاب شامل مقدمه و نه بخش می باشد. در بخش های ابتدایی به کلام بن باز در باب تبرک و دعا انبیاء و اولیا می پردازد. در ادامه به کلام ابن تیمیه در باب توسل اشاره می کند. در پایان توسل پیامبر به عمویش اشاره شده است. نویسنده پس از بررسی عقاید وهابیت به قول پیامبر استدلال می کند که هر کس شهادتین را بر زبان جاری کرد و نماز به پا داشت مسلمان است و کشتن او جایز نمی باشد.

اللمع فی الرد علی اهل الزیغ و البدع یا "درخشش هایی در رد کژ دینان و کافران" کتابی است از ابوالحسن اشعری که در آن بر منهج عقلانی و گاه تا مرحله "تعقید" در ده بخش مسائل کلامی را مطرح می کند. این کتاب با برخی دیگر از کتب معروف وی همچون "الابانه" تضادی شگرف دارد به نحوی که بسیاری از مستشرقین و مورخین علم کلام با معضل دو چهره کاملا متفاوت و گاه متناقض از اشعری رو به رو شده اند. اشعری در این کتاب بر خلاف "الابانه" قائل به تنزیه و نفی مشابهت خداوند با حوادث است ، نفی وجه و ید از خداوند می کند و مسائلی همچون وعد و عید و ایمان و بعث و کبیره و مسائلی از این دست را مورد بحث قرار می دهد و در عین حال در بحث از تمامی این موارد، استدلال عقلی وجهی برجسته دارد. . دکتر حمودة غرابة در مقدمه مفید خود بر این کتاب نقل می کند که مکدرموت و گلدتسهیر قائل اند که این کتاب مربوط به مرحله متقدم تفکر اشعری است و صورت سلفی او در کتاب الابانه صورت نهایی تفکر اوست اما دکر حمودة غرابة به بنا برخی دلایل معتقد است که این کتاب صورت نهایی تفکر اشعری است. هر چند که حمودة غرابة معقتد است که اشعری در الابانه هم ید و وجه را برای خداوند به نحو بلاکیف اثبات کرده است و لذا بین آن کتاب و کتاب اللمع تناقضی نیست.همچنین باید گفت این کتاب دارای عبارات پیچیده ای است و ظرائف استدلالی بسیاری دارد مخصوصا در بخش پنجم آن که بحث از قدر و کسب فعل است.

التعليقات علی شرح الدواني العقائد العضدية اثر سيد‌‎جمال‌الدين اسدآّبادى 1217ش معروف به افغانى است كه به عنوان تعليقه بر كتاب العقائد العضديه كه محقق دوانى به عنوان شرح بر كتاب العقائد العضديه اثر عضدالدين ايجى نوشته است، صورت پذيرفته است. در آغاز مقدمه‌ى كوتاهى به قلم استاد سيد‌‎هادى خسرو شاهى آمده است كه در آن مؤلف كتاب العقائد العضدية، به گونه مختصر چنين معرفى شده است: عبدالرحمن بن احمد بن عبدالغفار، عضدالدين ايجى كه در سال 756 هجرى قمرى وفات يافته است و از دانشمندان بزرگ علم كلام بود و كتاب "المواقف" نيز از تأليفات او است. جلال‌الدين دوانى از علماى مشهور در فلسفه و كلام اين كتاب را شرح نموده است كه از جمله مهم‌ترين كتاب‌ها در علوم ربانى، در نزد برادران مان اهل سنت، به شمار مى‌رود. سپس مقدمه‌اى از دكتر محمد عماره و در ادامه شرح كتاب العقائد العضديه و آنگاه تعليقات سيد‌‎جمال بيان گرديده است. كتاب تعليقات، يك بار يا دو بار به نام شيخ محمد عبده، در مصر به چاپ رسيده است و تاريخ نگارش آن طورى كه در كتاب ذكر شده، سال 1292 قمرى است كه سيد، در مصر اقامت داشت و به تدريس فلسفه مشغول بود و شيخ محمد عبده، در آن تاريخ هنوز جوان بود و در الازهر درس مى‌خواند و ممكن نيست كه شاگردى در 22 سالگى، اين چنين كتاب مهم و به اين سطح علمى تألیف كند. آنچه استاد سيد‌‎هادى خسرو شاهى مى‌گويد، همان نتيجه‌اى است كه دكتور محمد عماره، دانشمند مصرى، به آن رسيده است. موصوف در مقدمه‌اى كه به نام بررسى كتاب " التعليقات على شرح العقائد العضدية" در 22 صفحه بر اين كتاب نگاشته و قبل از شروع متن به چاپ رسيده است، انتساب آن را به شيخ محمد عبده، نفى نموده و بر انتساب آن به سيد‌‎جمال‌الدين صحه مى‌گذارد. كتاب در اواخر ذوالحجه سال 1292 هجرى قمرى و اوايل سال 1876 ميلادى، پایان يافته است كه شيخ محمد عبده در آن زمان در الازهر تحصيل مى‌كرد و حتى مقالاتى كه او بعد از اين تاريخ نگاشته است، بسيار بسيط مى‌باشد. اسلوبى كه در اين كتاب به كار برده شده است، از "سجع" خالى است؛ در حالى كه شيخ عبده در اسلوب نگارش، از سجع كار مى‌گرفت، بناء نقش او دراين كتاب، صياغت نص و تبييض است. هر كسى كه اين مرحله زندگى شيخ محمد عبده را نگاشته، ادعا نه نموده است كه شيخ محمد عبده، شرح عقايد عضديه، را تدريس مى‌نموده است. از زبان شيخ محمد عبده، روايت شده است كه اين كتاب را با چند كتاب كلامى ديگر، نزد سيد‌‎جمال‌الدين فرا گرفته است. در تعليقات بر شرح عقايد عضديه در چند جاى، شيخ محمد عبده حاشيه نگاشته است كه خود مى‌رساند كه اين حاشيه‌هاى معدود و محدود بر تعليقات استادش، سيد‌‎جمال‌الدين باشد. در تعليقات شرح عقايد عضديه در تبصره بر يك نظر "دوانى" شارح عقايد عضديه، آمده است كه هيج يك از حكما و متكلمان، جز او به اين نظر نيستند. بناء در آن تاريخ، در مصر جز سيد‌‎جمال‌الدين آگاه به فلسفه و علم كلام، ديگر كسى پيدا نمى‌شد تا با اين قاطعيت حرف بزند. در اين كتاب اصطلاحاتى به زبان فارسی، تركى، هندى، وحتى فرانسه و انگليسى آمده است كه امكانات فهم و آشنايى آن زبان‌ها را در آن ايام، شيخ محمد عبده نداشت. استاد محمد عماره، يك سلسله دلايل ديگرى را هم ذكر مى‌كند كه ثابت مى‌سازد كتاب" التعليقات على شرح العقائد العضديه" از سيد‌‎جمال‌الدين افغانى است، نه از شيخ محمد عبده! استاد عماره مى‌گويد كه برخلاف نظر كسانى كه ادعا دارند، كتاب در زمان حيات شيخ محمد عبده، به چاپ رسيده است و موصوف به آن رضايت داده و انتساب آن را به خويشتن نفى نكرده است، دليل مى‌آورد كه در صفحه آخر كتاب، تاريخ چاپ آن، اواخر شعبان المعظم سال 1323 قمرى آمده است و "استاد امام" در 7 جمادى الاولى همان سال؛ يعنى تقريبا سه ماه قبل از چاپ آن كتاب، داعى اجل را لبيك گفته است و دليل ديگر اينكه در آخرين صفحه آن كتاب چنين آمده است، "العلامة الاوحد، الفهامة الامجد،، المرحوم الشيخ محمد عبده، مفتى الديار المصريه" بناء اين كتاب در زمان حيات شيخ محمد عبده به نشر نرسيده است. زيرا او "مرحوم" خوانده شده است. بعد از مقدمه‌ى محققانه سيد‌‎جمال‌الدين شناس شهير مصرى، دكتور محمد عماره، كتاب "شرح العقائد العضديه" تألیف محمد بن اسعد الصديق يا جلال‌الدين الدوانى، مى‌آيد و در ادامهء آن كتاب "التعليقات على شرح العقائد العضديه" تألیف سيد‌‎جمال‌الدين الحسينى الافغانى كه نام شيخ محمد عبده، به خاطر نقشش در تدوين اين كتاب نيز آمده است. تعليقات سيد‌‎جمال‌الدين شامل 222 تعليق يا حاشيه مى‌شود؛ اما همه كتاب را سيد‌‎شرح نداده است؛ يعنى كتاب دوانى كه 107 صفحه است، سيد‌‎جمال‌الدين 80 صفحه آن را شرح داده است و باقى را فرو گذاشته است. آنچه را سيد‌‎جمال‌الدين شرح نداده است، به مبحث‌هاى معاد روحانى مجازات و محاسبه در روز رستاخيز، صراط، مخلوق بودن بهشت و دوزخ، بهشتيان در جنت جاويدانه‌اند، مرتكب كناه كبيره جاويدان در دوزخ نمى‌ماند، شفاعت پيامبر اكرم صلى‌الله‌عليه وسلم برای مرتكبان گناهان كبيره امتش، عذاب قبر، سؤال منكر و نكير، معجزات، پيامبر صلى‌الله‌عليه وسلم، خاتم پيامبران است، پيامبران معصوم‌اند، كرامات اولياء حق است، امام بعد از پيامبر صلى‌الله‌عليه وسلم ابوبكر صديق رضى الله عنه است، سپس عمر فاروق، عثمان ذى النورين و بعدا على رضى الله عنهم، معناى افضليت و اينكه اهل قبله را كافر نمى‌دانيم. استاد سيد‌‎هادى خسروشاهى در مقدمه اين مجموعه، علت اين كه چرا سيد، كتاب را تا آخر شرح نداده است، چنين مى‌گويد: «سيد‌‎جمال‌الدين از استمرار در شرح، به خاطر اجتناب از خوض در مسائل خلافى، به ويژه قضيه خلافت و امامت، توقف نمود. زيرا خوض در اين مسائل برای شيخ محمد عبده و با نظر به معتقدات او، امر آسانى است و معقول نيست كه قلمش در آن حد توقف نمايد.» استاد سيد‌‎هادى خسرو شاهى گرچه اين عبارت آخر مقدمه‌اش را دليلى آورده است كه شارح اين تعليقات شيخ محمد عبده نيست، بلكه سيد‌‎جمال‌الدين است. اما او در اين سطور مى‌خواهد، حرف دلش را در لفافه بيان كند و صريح نمى‌گويد، اما با اندك‌ترين تعمق هر كس مى‌داند كه استاد خسرو شاهى چه مى‌خواهد بگويد.؟! استاد سيد‌‎هادى خسروشاهى مى‌گويد يا دقيق‌تر از فحواى كلامش چنين استنباط مى‌شود كه: سيد‌‎جمال‌الدين شيعه است و شيخ محمد عبده سنى. چون مباحث بعدى كتاب مورد بحث، مسأله امامت و خلافت است و سيد‌‎جمال‌الدين به خاطر شيعه بودن مخالف آن، نظر دارد، بناء تعليقات و يا تدريس كتاب شرح عقايد را پایان مى‌دهد! اصرار استاد خسرو شاهى برای شيعه ثابت كردن سيد‌‎جمال‌الدين، به خاطر اين است كه او را ایرانى ثابت كند و وضع اين مقدمه هم به اصطلاح منطقيون، به خاطر آن نتيجه است. زيرا او مى‌داند كه سادات كنر، اهل سنت‌اند و آسان‌ترين طريقه برای ایرانى ساختن سيد‌‎همين مذهب عقيدتى‌اش است.

با اينكه متكلمان امامي اشعري معتزلي، خداوند را مريد دانستهاند در باب مسأله اراده الهي بحث كردهاند لكن از چند لحاظ ميان آنها اختلاف است: آيا اراده، صفتي است عين ذات يا زايد بر ذات؟ آيا اراده، از صفات قديم است يا حادث؟ آيا اراده، از صفات ثبوتي است يا سلبي؟ آيا اسناد اراده به خداوند حقيقي است يا مجازي؟ آيا اراده، صفتي است موجود يا از احوال است؟ اين نوشتار آراء هر سه مکتـب کلامـي را دربـاره مـسأل اراده الهـي بررسـ کرده است.

کتاب رساله التطهیریه کتابی ارزشمند و دقیق درباره آیه تطهیر درباره اهل بیت و پاک کردن خدا اهل بیت را از هر نوع رجس و الودگی ... کتاب حاضر به بررسی ایه تطهیر به شکلی دقیق و موشکافانه می پردازد که تک تک کلمات ایه را در فصلی جداگانه بحث می کند و ثابت می کند ایه تطهیر مخصوص پنج تن آل عبا می باشد نه همسر و... پیامبر.

کتاب حاضر یک کتاب عقائدی است و درباره مسائل عقائدی از دیدگاه مکتب تفکیک و مشخصا توحید و صفات الهی از جمله اختیار،قدرت و حدوث و قدم عالم بحث می کند و بحث اصلی درباره این است که آیا بین خالق و مخلوق سنخیت و اتحاد برقرار است یا تباین ؟

سلسله مباحث عمیق کلامی و استدلالی بر مبنای احادیث و مبانی فکری اهل‏بیت در این کتاب در 10 فصل به شیوه‏ای کاملاً تخصصی مطرح شده است. آیت الله خویی با تسلط بر ادله و مبانی شرعی و عقلی هر بحث ضمن نقل اقوال فقیهان و متکلمان به نقد آنها پرداخته و ابعاد موضوعات را از جهات مختلف روشن کرده است. عناوین مباحث مطرح شده عبارتند از: نسخ، نظریه بداء، طلب و اراده، نظریه جبر، نظریه تفویض، نظریه الامر بین الامرین، نظریه عقاب، نظریه حسن و قبح عقلی، اراده الهی، تعریف اسلام و ایمان و اسباب کفر.