جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

خداوند رزاق نه‌تنها رزق انسان‌ها بلکه تمام موجودات را بر خود فرض کرده است با این تفاوت که وسعت و ضیق رزق انسان‌ها عوامل گوناگونی دارد که بسیاری از این عوامل به عملکرد آنان برمی‌گردد. رزق مادی در قرآن شامل مایحتاج زندگی و رزق معنوی مصادیق متعددی چون عمر با برکت دارد. در قرآن کریم رفتار انسان نسبت به روزی‌ها در استمرار، بسط، قطع و قبض آن‌ها دخالت دارد؛ موضوعی که در عهدین نیز آمده است و از آنجا که جوهر اصلی اسلام، یهودیت و مسیحیت یکی است، آموزه‌های این ادیان که در کتب آسمانی‌شان متبلور شده، شباهت‌هایی دارند. این مقاله به روش تطبیقی- تحلیلی به بررسی عوامل قبض و بسط رزق در قرآن و عهدین می‌پردازد. قرآن و عهدین روزی رسان را خداوند معرفی کرده و از مهم‌ترین عوامل بسط رزق در هر دو، اطاعت از خدا و از مهم‌ترین عوامل قبض آن سرپیچی از فرامین الهی ذکر شده است.

گام نخست در فهم قرآن کریم، درک معنای صحیح واژگان است. تحقق این امر در گرو بررسی دقیق منابع لغت زبان عربی است و گاهی نیز مراجعه به زبان‌های هم‌خانواده عربی کمک‌کننده است. یکی از واژگان مهمی که از قرون اولیه هجری میان مسلمانان رایج و تثبیت گردیده، واژه تفسیر است. این واژه در دو ساحت معنایی به کار رفته است: 1. توضیح و شرح آیات؛ 2. مجموعه‌های مدون شرح آیات. این واژه تنها یک بار در قرآن در سوره فرقان آیه 33 آمده است. با توجه به اینکه ریشه این واژه، پیشینه‌ای طولانی در زبان‌های سامی داشته و در مباحث بین‌الادیانی قابل بحث و بررسی است، اما پژوهشگران از جنبه زبان‌شناسی تاریخی-تطبیقی و بین‌الادیانی به بررسی آن نپرداخته‌اند. مقاله حاضر با این رویکرد و با روش تاریخی-تطبیقی به سیر تطور و تحول ساختار واژه و معنای نخست مذکور می‌پردازد. یافته‌ها حاکی از آن است که ریشه این واژه در زبان‌های مذکور هم در ساختار و هم در معنا تغییرات قابل توجهی داشته است. تنوع و گستردگی معنای ریشه با گذشت زمان تحدید گردیده و با ورود به قرآن و سنت اسلامی، ارتباط وثیقی با کلام وحی پیدا کرده تا جایی که به شرح و توضیح کلام خداوند، اختصاص یافت.

موضوع پژوهش حاضر بررسی سیر تطور و تحول ساختاری و معنایی واژه نذر و مشتقات آن در زبان‌های عبری، عربی و سریانی با تمرکز بر گزارش قرآن و عهدین با روش تاریخی، تطبیقی – تحلیلی می‌باشد. مشتقات ریشه­ی «نَذْر» در قرآن کریم در دو معنای نذر­کردن و ترساندن آمده ­است. اما در زبان عبری و عهد عتیق و همچنین در زبان سریانی و عهد جدید فقط در معنای نذرکردن آمده، خبری از معنای ترساندن در این دو زبان و عهدین وجود ندارد. بررسی­ها نشان می­دهد که هر چه به عصر اسلام نزدیک می­شویم معنای دومی برای این ریشه شکل می‌گیرد و آن ترساندن است.

گابریل ساوما در سال 2006م. کتابِ قرآن، تفسیر اشتباه، ترجمه اشتباه و خوانش اشتباه، زبان آرامی قرآن را نوشت. وی در این کتاب ادعا می­کند که زبان قرآن، آرامی سریانی است و در صدد اثبات اقتباس قرآن از منابع یهودی - مسیحی است. او برای اثبات ادعای خویش با بررسی سوره­های قرآن، واژگان فراوانی را به عنوان شاهد ذکر نموده و به تحلیل آنها پرداخته­است. نویسنده در بررسیآیه­ی «وَ کَفَّلَها زَکَرِیَّا کُلَّما دَخَلَ عَلَیْها زَکَرِیَّا» آل­عمران/37، براساس زبان سریانی آرامی، عبارت «وَ کَفَّلَها زَکَرِیَّا» را به «زکریا را تعظیم کننده به او (مریم) قرار داد» و عبارت «دَخَلَ عَلَیْها» را «ایستادن با حالت احترام و ترس» ترجمه نموده­است. در این مقاله با هدف بررسی دقیق معنای این آیه، ضمن ارائه دیدگاه ایشان به روش تحلیلی تطبیقی به نقد و بررسی آن از جنبه­ی زبان­شناسی تاریخی تطبیقی در سه زبان عبری، سریانی و عربی می­پردازیم تا بنگریم که شواهد زبان­شناختی موجود از «کفّل» و «دخل» تا چه میزان دیدگاه ساوما را تایید می­کند؟ وجود شواهدی از مشتقات کَفَلَ در ادبیات جاهلی و شباهت­های ساختاری و معنایی آن در سه زبان عبری، سریانی و عربی حاکی از آن است که «کفّل» هر چند اصلی سامی دارد؛ اما سیر تطور و تکامل معنایی خاص خود را در هر کدام از شاخه­های سامی داشته و همچنین شواهد فراوان مشتقات دَخَل در شعر جاهلی و تعدد و تنوع این ریشه در قرآن و فقدان این ریشه در زبان عبری، سریانی و عهدین این احتمال را تقویت می­کند که این ریشه، عربی اصیل بوده و اعراب فهم درستی از ساختار و معنای آن داشته­اند. بررسی­های انجام شده خلاف ادعای ساوما را اثبات می­کند.

واژه «حور» در چهار آیه قرآن به کار رفته که در سه موردش با وصف «عِین» قرین گشته و ترکیب «حُورٌ عِینٌ» را پدید آورده است. عبارت «زَوَّجْنَاهُمْ بِحُورٍ عِینٍ» (دخان، 54؛ طور، 20) جای تردیدی را برای مفسران قرآن باقی ننهاده که مراد از حُورٌ‌عِین را زیبارویانی بدانند که در بهشت به تزویج مردان بهشتی در می‌آیند. در سال 2000 میلادی نویسنده‌ای با نام مستعار کریستف لوگزنبرگ کتابی با عنوان «قرائت سُریانی-آرامیِ قرآن؛ کوششی در رمزگشایی زبان قرآن» منتشر کرد و اظهار داشت که مسلمانان برداشت نادرستی از حُورٌ‌عِین داشته‌اند. به نظر وی، قرآن به طور گسترده از واژه‌ها و عبارات سُریانی-آرامی استفاده کرده و مسلمانان بدون توجه به معنای اصلی این واژه‌ها در زبان سُریانی، به ابداع معانی جدیدی نزد خود برای آن‌ها دست زده‌اند، که حورعین یکی از این موارد است. به زعم وی، این واژه در زبان سریانی به معنای انگور سفید است؛ اما مسلمانان – در زمانی که قرآن بدون نقطه بوده - واژه «رَوَّحنَا» را به صورت «زَوَّجْنَا» قرائت کرده و بدین ترتیب، حور عین را زیبارویانی بهشتی پنداشته‌اند. لوگزنبرگ مدعی است که با استفاده از دانش زبان شناسی تاریخی-تطبیقی به این نتایج رسیده است. این نوشتار، ادعاهای لوگزنبرگ در مورد آیات مربوط به حُورٌ‌عِین را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده که پژوهش‌های مبتنی بر زبان شناسی تاریخی– تطبیقی بین دو زبان عربی و آرامی نه تنها ادعای لوگزنبرگ را تأیید نمی‌کند بلکه گواه صدقی بر معنای مصطلح بین مسلمانان از حورٌعِین است.

گابریل ساوما در سال 2006 میلادی کتاب «قرآن، تفسیر اشتباه، ترجمه‌ی اشتباه و خوانش اشتباه، زبان آرامی قرآن» را نوشت. وی در این کتاب ادعا می‌کند که زبان قرآن، آرامی سریانی است و با این ادعا در صدد اثبات اقتباس قرآن از منابع یهودی - مسیحی است. او بررسی سوره‌های قرآن، واژگان فراوانی را به عنوان شاهد ذکر نموده و به تحلیل آنها پرداخته است. نویسنده در بررسی اولین سوره‌ی‌ قرآن با واژه‌ی فاتحه شروع می‌کند و معتقد است سایه‌ی اقتباس حتی بر سر اسم اولین سوره‌ی قرآن نیز افتاده‌است و شواهدی از عهدین، زبان عبری و سریانی ذکر می‌کند که این واژه عربی نبوده بلکه از زبان آرامی _ سریانی اقتباس شده‌است. در این مقاله ضمن ارائه دیدگاه گابریل ساوما به نقد و بررسی آن از جنبه زبان‌شناسی تاریخی تطبیقی در سه زبان عبری، سریانی و عربی می پردازیم. وجود شواهدی از مشتقات این واژه در اشعار جاهلی و شباهت‌های ساختاری و معنایی آن در سه زبان عبری ، سریانی و عربی حاکی از آن است که این واژه اصلی سامی دارد و بررسی‌های انجام شده خلاف ادعای ساوما را اثبات می‌کند.

گابریل ساوما در سال 2006م کتاب (قرآن، تفسیر اشتباه، ترجمۀ اشتباه و خوانش اشتباه، زبان آرامی قرآن) را نوشت. وی در این کتاب ادعا می­کند که زبان قرآن، آرامی ـ سریانی است و در صدد اثبات اقتباس قرآن از منابع یهودی ـ مسیحی است. او با بررسی سوره‌های قرآن، واژگان فراوانی را به عنوان شاهد ذکر نموده و به تحلیل آنها پرداخته است. دو واژه «قوّامون» و «فضّل» در آیه شریفه: Pالرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى‏ النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى‏ بَعْضٍ ...O (نساء/ 34) از جمله واژگانی است که وی معتقد است از اصل آرامی ـ سریانی بوده و باید بر این اساس ترجمه و تفسیر شود. او شواهدی از عهدین، زبان عبری و سریانی ذکر می­کند که این واژگان عربی نبوده و به ادعای وی، از فرهنگ حاکم بر منطقه أخذ شده است. در این پژوهش ضمن ارایه دیدگاه گابریل ساوما درباره این آیه به بررسی و نقد آن از جنبه زبان­شناسی تاریخی ـ تطبیقی در سه زبان عبری، عربی و سریانی و عهدین می­پردازیم. وجود این واژگان قرآنی در اشعار جاهلی و ساخت­های گوناگون این دو ریشه در زبان عربی نشان می­دهد که این دو واژه در زبان عربی سیر تطور و تکامل ساختاری و معنایی خود را داشته و نمی­توان بر اساس زبانی دیگر آنها را ترجمه و تفسیر نمود و شباهت­های ساختاری و معنایی واژگان در این سه زبان به این دلیل است که این زبان­ها اصل واحد سامی دارند. عبارت «قوّامون علی النساء» و «فضّل» نیز که توسط ساوما به صورت ذوقی و احساسی به ترتیب ترجمه به «به پا خاستن برای زنان و دفاع از ایشان» و «از دو جنس متفاوت بودن» شده، بر این اساس، ترجمه­ای اشتباه بوده و آنچه محققان مسلمان در ترجمه و تفسیر آن آورده­اند، صحیح می­باشد.

واژه­شناسان مسلمان، واژه قرآن را عربیِ اصیل می‌دانند و به معنای «قرائت»، «تلاوت» و «خواندن» دانسته‌اند. برخی از خاورشناسان، این واژه را واژه­ای غیر عربی و اصل آن را «قریانا» در زبان سریانی ـ‌ آرامی دانسته، ضمن آن که معانی «قرائت»، «تلاوت» و «خواندن» که مسلمانان در معنای این واژه آورده‌اند را تصدیق کرده­اند، برداشت­های متفاوتی از این معانی داشته­اند. کریستف لوکزنبرگ، نویسنده­ کتاب «قرائت سریانی ـ‌ آرامی از قرآن»، بر این نظر است که قریانا به گزیده‌هایی از نوشتارها اطلاق می­شده که در مراسم عبادی خوانده می­شده است؛ به نظر وی، مطابق خود قرآن، منبع این گزیده‌ها «کتاب مقدس» بوده است. در این نوشتار، واژه «قرآن» با استفاده از زبان‌شناسیِ تاریخی ـ تطبیقی مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاه‌های این نویسنده مورد نقد قرار گرفته است.

هدف اين پژوهش تلاش براي حل مسئله «خاستگاه درد و رنج» به عنوان يكي از شرور، از ديدگاه قرآن، تورات و انجيل با رويكردي تطبيقي است. روش اين تحقيق، جستار كتابخانه اي به شيوه تطبيقي است. نتيجه حاصل آمده آن كه از ديدگاه متون ابراهيمي، منشا و خاستگاه شر و رنج ، گرچه دارا ي اشتراكاتي اساس ي مث ل ماهيت زندگي انسان و گنا ه است، ليكن داراي اختلافاتي به ويژه از نظرگاه انجيل مي باشد؛ از جمله اين كه تورات نقش اول را در فرآيند پيدايش شرور به گناهان مي دهد؛ ولي انجيل با پيش كشيدن رنج ها و مصائب مسيح به عنوان فديه گناهان نوع انسان، رنج را با حضرت عيسي معنا كرده، آن را به عنوان يك نعمت ياد مي كند و پيروان خود را رنج مسلك معرفي مي كند. ازنظر قرآن هم، سرچشمه اصلي شرور عبارت است از ماهيت زندگي بشر، گناه، امتحان و شيطان.