جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مباحث مهم و جنجال برانگیز در کلام اسلامی و مبحث معاد که همواره ذهن متکلمان و اندیشمندان دینی را به خود مشغول داشته است، مساله ی « شفاعت» است. این موضوع از آن نظر مهم و در خور توجه است که از سویی با مساله ی « توحید» و از سوی دیگر با « عدل الهی» ارتباطی نزدیک دارد. به گواهی متون تاریخی، سیره و روش مسلمانان از زمان پیامبر اکرم(ص) و همچنین زمان های بعد، درخواست شفاعت از شافعان راستین بوده و پیوسته از آنان در طول زندگی و در آستانه ی مرگ خواستار شفاعت بوده اند. تا اوایل قرن هشتم هجری، هیچ دانشمند و متفکر مسلمانی چنین درخواستی را مخالف اصول اسلام تلقی نمی کرد؛ تا آن که « ابن تیمیه» با این موضوع مخالفت کرده و پس از وی«محمد بن عبدالوهاب» بنیانگذار مسلک وهابیت، به پیروی از او پرچم این مناقشه را برافراشته تر ساخت. با توجه به طرح شبهات وهابیون در ذهن جوانان صاحب فکر و همچنین روشن تر شدن اصل این موضوع و ابعاد آن از دیدگاه اسلام، سعی می کنیم شعاع هایی از این مساله را باز کرده و اساسی ترین مطالب را در این باب با بیانی روان برای علاقه مندان به تفکر ناب اسلام تحلیل کنیم.

در این تحقیق در مورد شفاعت که یکی از اعتقادات شیعه است که در دیگر فرقه های اسلامی به این شکل مطرح نیست بحث شده است . شفاعت در واقع درخواست از پیامبر و معصومان علیهم السلام برای وساطت نزد خداوند است که ، به واسطه آنان ، رحمتی را بر شفاعت جو نازل کند و یا بلایی را از او بازگیرد. این پژوهش در 6 بخش سامان یافته است که بعد از بیان مقدمه و کلیاتی در مورد تبیین و پیشینه موضوع و اهداف و ضرورت های انجام آن ، در بخش اول مفهوم شفاعت و اقسام آن بحث شده در بخش دوم بررسی آیات در این باب صورت گرفته ، در بخش سوم با شفاعت کنندگان ، شفاعت شوندگان و محرومان از شفاعت در آیات آشنا می شویم. در بخش چهارم شفاعت را در روایات از نظر گذرانده و در بخش پنجم ، آثار و فواید شفاعت را بر می شماریم و در انتها در بخش ششم باتوجه به شبهاتی که به این عقیده وارد شده ، به بررسی هفت شبهه در این خصوص می پردازیم. به امید اینکه با گردآوری این مطالب در یک تحقیق و مطالعه آن توسط افراد مختلف زمینه آشنایی هرچه بیشتر با این عقیده دینی فراهم گشته و شبهاتی که در اطراف این موضوع است تا حدودی مرتفع شود.

« قل لله الشفاعه جمیعا؛ بگو شفاعت همگی از آن خداست». ( زمره/ 44) از مجموع مباحثی که درباره شفاعت مورد بررسی قرار گرفته، به طور اجمالی به موارد زیر اشاره می گردد: شفاعت در لغت ؛ اصطلاح قرآن به معانی « میانجی گری، واسطه شدن برای نفع یا ضرریا رساندن منفعتی» آمده است. این مسأله بر خلاف عقیده بعضی که می گویند موجب تجری انسان به گناه است؛ فوایدی دارد از جمله : نموداری از رحمانیت خداوند و محبوبیت مردان خدا، رمز کوشش و عامل جنبش، سدی در مقابل گناهان و... آیات شفاعت در قرآن در دو دسته جای می گیرد: آیاتی که شفاعت را نفی می کند که شفاعت بت ها، شفاعت از کافران و شفاعت مورد نظر یهود از این نوعند؛ و آیات مثبت شفاعت که بعضی شفاعت را از آن خداوند می دانند؛ بعضی با اذن خداوند اثبات می کنند و برخی هم شرایط شفاعت را بیان می کنند. با توجه به آیات قرآن ، کسانی مورد شفاعت قرار می گیرند که خداوند از آنها رضایت داشته باشد، و از جمله شفاعت کنندگان ، خداوند، قرآن ، چهارده معصوم و پیامبران، ملائکه ، مؤمنین، اعمال صالح و ... می باشند. مسأله قابل توجه این که خود شفاعت نیز اقسامی دارد شفاعت نادرست و خرافی که همان پارتی بازی و واسطه گری بوده و شفاعت درست که شامل شفاعت در دنیا و آخرت می باشد( که همین مسأله( شفاعت در آخرت) مبنای تحقیق ما می باشد). نظرات دانشمندان فرق مختلف در مورد شفاعت یکسان نیست. علمای شیعه شفاعت را قبول دارند، ولی کافران را از مسأاله شفاعت جدا کرده و معتقدند کفر یکی از دلایلی است که شفاعت را از بین می برد؛ علمای اهل سنت از جمله« فخر رازی» با تکیه بر آیه 255 سوره بقره شفاعت را برای اهل معصیت ثابت می کند؛ اما معتزله و خوارج از اهل سنت شفاعت را برای اهل طاعت به جهت ترفیع درجه می دانند؛ وهابیون نیز شفاعت را نوعی شرک به خداوند می دانند. متکلمان یهود و نصاری شفاعت را از آن گنهکاران می دانند آن را به بخشودگی گناهان تفسیر کرده اند. در مورد شفاعت شبهه هایی مانند تنافی با عدل خداوند، تجری انسان به گناه، نوعی پارتی بازی و... مطرح شده که به تمام آنها با براهین عقلی و نقلی پاسخ داده شده است.