جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

سلجوقیان و خوارزمشاهیان اگرچه هر دو دولت های سنّی حنفی بحساب می روند علی رغم بعض مشابهات، سیاست های مذهبی متفاوتی در قبال مذاهب و فرق اسلامی اتخاذ نمودند. مطالعه این شباهت ها و تفاوت ها و اهمّ علل و محرک های موثر، مسئله اصلی و هدف رساله حاضر است. نتایج بدست آمده حاکی ست أهمّ وجوه اشتراک، سیاست دو حکومت در تقابل و مبارزه جدی با اسماعیلیه است. سیاست سلاجقه در قبال حنفیه خاصهً ماتریدیه همواره حمایت جدی اما سیاست خوارزمشاهیان، بی طرفی و فقط حامی حنفیه معتزله هستند. درباره اصحاب احدیث، سیاست سلاجقه در قبال شافعیه اشعریه جز در ایام وزارت نظام الملک، تقابل اما سیاست خوارزمشاهیان همواره بی طرفی ست. در مورد حنابله، خوارزمشاهیان علی الدوام بی طرف ماندند اما سلاجقه در ایام طغرل بسیار به آنان تقرب جستند حال آنکه درباره مالکیه هر دو دولت سیاست مدارا اتخاذ نمودند. سلاجقه در ایام طغرل و الب ارسلان شیعه امامیه را سرکوب کردند اما بتدریج سختگیری بر آنان را کاهش دادند درحالیکه خوارزمشاهیان از ابتداء با آنان تعامل و گاه حمایت نمودند. سیاست سلاجقه در قبال متصوفه، بیشتر حمایت اما سیاست خوارزمشاهیان بی طرفی و در ایام محمد خوارزمشاه تقابلی است. ماهیت استبدادی-استثماری دو حکومت و سعی در حفظ نظم موجود طبقاتی از اهم اسباب اشتراک آنها در ضدیت با اسماعیلیه و مدارا با غیرحنفیه و تفاوت در شخصیت و معتقدات دینی و مذهبی، نوع روابط با خلافت، ترکیب مذهبی سکان قلمرو و ترکیب مذهبی سپاه از مهم ترین علل تفاوت در سیاست های مذهبی آنهاست. روش تحقیق در این مطالعه، توصیفی-تحلیلی است.

غلو واژه‌ای است عربی به معنی زیاده روی و افراط، که هم شامل زیاده روی در دین و غیر دین می‌گردد. اما به طور معمول غلو به معنی زیاده روی در دین به کار می‌رود. و کسانی‌که در دین زیاده روی می‌کنند به معنی غلات گفته می‌شوند. غلات در هر دینی اعم از ادیان توحیدی و غیر توحیدی وجود داشته است که دین اسلام نیز از این پدیده خالی نمانده است، بلکه فرقه‌های زیادی از بین مذاهب اسلامی ظهور و بروز یافتند که همه‌ی شان در مصداق و اشخاص مورد غلو متفاوت بوده و در یک سطح قرار نداشتند. همچنان که عوامل غلو نیز متفاوت بوده و تأثیری در رویکرد غلات دارند. بنا براین در مذهب شیعه کسانی‌که نسبت به ائمه علیهم السلام نسب‌های مافوق بشری قائل شدند و آن بزرگواران را در مقام‌های که خداوند برای آنان اعطا نکرده است دانستند که از مهمترین این نسبت‌ها الوهیت و رازقیت ائمه علیهم السلام هستند. یعنی آن بزگواران را خالقین و رازقین مخلوقات می‌دانستند بنحوی که ائمه علیهم السلام بصورت مستقل و جدای از اراده الهی این کارها را انجام می‌دهند. لذا این دیدگاه با اساس اسلام و شریعت محمدی ص که تنها خالق و رازق عالم و جهان هستی خداوند سبحانه و تعالی هست، در تضاد قرار دارد و از وظایف ائمه ع بعد از نبی ص این است که در راستای حفظ اصول اسلام کارهای را انجام دهند از آن جمله با افکار و عقاید کسانی‌که اوصاف خالقیت و رازقیت را به ائمه علیهم السلام نسبت می‌دادند مخالفت نمودند و آنان را مورد لعن، نفرین و مجازات قرار دادند. و همچنین به اصحاب، یاران و شیعیان شان سفارش نمودند که از هم‌کلامی، هم‌نشینی و داد و ستد با غلات خود داری نموده و از آن‌ها نفرت داشته باشید. غلات، حتی از دشنام دهنده به رسول خداص و امام بدتر معرفی شده و ریختن خون آن‌ها، بر مومنین حلال گردیده است. ائمه علیهم السلام برای نهادینه نمودن مبارزه با غلات در میان شیعیان شان از هر نوع اقدام و عملی دست بر نداشتند. و در این پایان نامه مخالفت‌ها و مبارزه های علمای اسلام با غلات و عقائد آن‌ها خصوصا علمای قرن سوم و چهارم هجری شیعه که با سرمشق گیری از ائمه معصومین علیهم السلام در مقابله با غلات و عقاید شان(شریک خداوند قرار دادن ائمه علیهم السلام ، تنزیل آوردن عظمت الهی، دروغ بستن به ائمه و مقام فوق بشری قایل شدن به آن بزرگواران) انجام دادند، نگارش یافته است. و بیان شده است که در ادیان توحیدی و اسلام که اساس شان توحید، یکتا پرستی و حفظ عظمت کبریای الهی‌ست عقاید غلات جای ندارد. و خود آن‌ها نیز در جامعه اسلامی مطرود و منفور هستند.

بررسی نسبت و تعامل بین معارف دینی و یافته های بشری از زمان قدیم مورد توجه فیلسوفان و عالمان دینی بوده و چهره جدید آن بعنوان نسبت علم و دین بخود گرفته است. رساله پیش‌رو بعنوان «تحلیل و بررسی دیدگاه‌های مظفر اقبال در مورد نسبت اسلام و علم» با روش بنیادی و کتابخانه ای دیدگاهای مظفر اقبال توصیف و تحلیل قرار گرفته است . از جمله داده ها و نتایج پژوهشی این رساله آن است که وی تاکید می کند که مباحث علمی در اسلام از آغاز مطرح بوده و دانشمندان اسلامی در طول تاریخ این نهضت را ادامه داده‌اند، همچنین دیدگاههای ناظر به موضوع برخی از دانشمندان اسلامی معاصر، که دیدگاه‌ مثبت در مورد رابطه اسلام و علم دارند در این نوشتار مطرح وبررسی شده است .همچنین با توجه به خاستگاه مباحث مظفر اقبال، ارتباط در آیینه تاریخی و مقایسه آن با بحث علم و دین در جهان مسیحیت و اسلام پرداخته شده است و در ادامه نمونه هائی از فعالیت مسلمانان و همچنین اعترافات دانشمندان غربی را در مورد هویت تاریخی مسلمانان در زمینه علم و اسلام ارائه شده است. و در آخر نیز برخی از نکات مظفر اقبال مورد نقد و بررسی قرار گرفته است مانند: سطحی بودن مطالب، عدم اشراف بر محتوای مذاهب اسلامی بویژه شیعه و محتوای فکری و نیز موفقیت های علمی آنان، عدم توجه به پیشرفتهای گروه های مختلف اسلامی اعم از شیعی و غیر آن و پرداختن به غزالی در حد افراط، زوال نهضت علمی در جهان اسلام ، اهمیت دادن نهضت ترجمه. حاصل آن که مظفر اقبال تصویری از فعالیت علمی در جهان اسلام ارائه نموده که بیشتر توصیفی و نقل قول از دیگران است لذا لازم می نماید تا بصورت تحلیلی بصورت جدی و منظم پرداخته شده و فعالیت های تمام گروه های اسلامی و همچنین کارهای علمی که در جهان اسلام در سالهای اخیر در زمینه علم و تکنولوژی پیشرفتهای چشمگیری داشته است مد نظر قرار گرفته شود.

این پژوهش به آموزش پیشگیرانه در قرآن کریم می پردازد که روش هایی است که برای مصون ماندن فرد از بحران های مختلف اخلاقی، روانی و اجتماعی و تضمین پیشرفت او در مسیر صحیح یکپارچگی تربیتی، حرام است. قاعده عقلی می‌گوید پیشگیری بهتر از درمان است و تمرکز بر سوره مبارکه حجرات بود، زیرا دستورات الهی بسیاری را ارائه می‌کند که اساس تربیت پیشگیرانه است و منابعی را که در آن نهی ذکر شده را دنبال می‌کند. مانند: کنایه، تهمت، تسمیه و غیره با مرور برخی از تعابیری که این مطالب تربیتی را مورد توجه قرار داده است، مانند تفسیر الاثمل آیت الله شیخ ناصر مکارم شیرازی و ... تفسیر شیخ محمد متولی الشعراوی. آشکار ساختن ویژگی‌های تربیت پیشگیرانه در قرآن کریم و چگونگی مقابله با انحرافات در فرد و جامعه قبل از افتادن در آن، یکی از مهم‌ترین سرلوحه‌های تربیت سالم است که مورد نیاز جامعه علمی و تربیتی است هدف قرآن و سنت پیامبر، سعادت فرد و جامعه در زندگی دنیوی و اخروی و امنیت و ثبات برای آنان است. همچنین هدف آن آموزش پیشگیرانه در قرآن کریم و سنت پیامبر است. با جلوگیری از بهانه های منتهی به آن ها از آسیب ها، بیماری ها، فسق ها، منکرات و جنایات جلوگیری کنند. تربیت پیشگیرانه نیز در قرآن کریم و سنت پیامبر، نیل به خیر و صلاح امت اسلامی است. با اصرار به امر به معروف و نهی از منع شرع که هدفی والا است، روش تحقیق مورد نیاز چنین پژوهشی، توصیفی و تحلیلی از طریق بررسی واژگان و مبانی آموزش پیشگیرانه در سوره حجرات است. مهم‌ترین نتایج پژوهش عبارت بودند از: قرآن کریم به آموزش پیشگیرانه توجه داشت و از این جهت که قرن‌ها پیش از نظام‌های آموزشی معاصر پیشی گرفت، عناصر این تربیت عبارتند از: نهی از ربا، زیرا موجب آن می‌شود مشکل بزرگ اقتصادی انسان است و نهی از زنا چون مشکلی است که از نظر اجتماعی خانواده را که پایه و اساس جامعه مسلمان است از بین می برد. این تحقیق همچنین به این نتیجه رسید که شیخ مکارم الشیرازی بر خلاف شیخ الشعراوی با افزودن برخی تحقیقات مرتبط با آیات، تفسیر را به تفصیل بیان می کند. مؤلف تفسیر الاثمال علاوه بر فراوانی تحلیل، با ساده‌سازی تحقیق، تحلیلی‌تر است و به نظریه‌پردازی نمی‌پردازد، بلکه به دلیل تمسک به روایات اهل بیت علیهم السلام به واقع‌گرایی گرایش دارد. آنها برخلاف الشعراوی.