جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

با مطالعه منابع حدیثی شیعه و سنی با ملاکی برای سنجش احادیث و تشخیص سره از ناسره آنها روبرو می‌شویم که بسیار بدان تاکید شده است. این ملاک که عرضه احادیث به قرآن نام دارد از سوی پیامبر(ص) و ائمه شیعه (ع) بارها مورد تاکید قرار گرفته است. به علاوه روایات موجود در این زمینه، با توجه به خصوصیات ذاتی قرآن همچون قطعی الصدور بودن و نیز سیره بزرگان دین و یاران ایشان می‌توان معیار بودن قرآن در سنجش احادیث را اثبات نمود. اما کاربرد این شیوه خود دارای ضوابط و اصولی است که بایست به آنها توجه نمود. توجه به انواع مخالفت احادیث با قرآن، جایگاه بررسی سندی نسبت به نقد قرآنی، تمایز میان دو مقوله عرضه به هنگام تعارض و عرضه مطلق روایات و ... برخی از ضوابط و اصول این فرایند هستند. به علاوه این‌ها توجه و دقت در اعمال این شیوه از سوی بنیان‌گذاران آن مسیر پیش‌روی این‌گونه نقد را برای علاقه‌مندان روشن‌تر می‌کند. در مجموعه‌های روائی شیعه نمونه‌های نسبتاً فراوانی از نقد قرآن محور ائمه(ع) یافت می‌شود که نشان-دهنده شیوه صحیح این فرایند است. گرچه نقد قرآن محور حدیث در میان دانشیان مسلمان جایگاه درخور خویش را هنوز بدست نیاورده اما یکسره به بوته فراموشی نیز سپرده نشده است. ملاحظه نوع عملکرد و چگونگی عرضه احادیث به قرآن توسط دانشمندان راه را برای ادامه این مسیر هموارتر می‌نماید.

چکیده:مبانی تفسیر همان زیر ساخت ها و اصول بنیادین است که هر مفسری تفسیر خود را بر پایه آنها بنا می نهد. تأثیر مبانی در تفسیر قرآن آن چنان است که هر نوع موضع گیری در خصوص آنها موجودیت تفسیر و یا روش و قواعد تفسیر را تحت تأثیر قرار می دهد، و در نهایت، رویکردها و مکتب های مختلف تفسیری رااز هم متمایز می نماید.امامان معصوم(ع) به عنوان مفسران حقیقی قرآن در بیان تفسیر قرآن، به مبانی خاصی تکیه کرده و به تفسیر قرآن کریم می پرداختند. با توجه به بروز و گسترش فرقه هاو نحله های مختلف فکری و عقیدتی از جمله باطنیه واشاعره و پیدایی قرائت های مختلف قرآن در عصرامام صادق؛ برضرورت بررسی، شناخت و معرفی مبانی تفسیری،آن امام همام افزوده می شود.مبانی تفسیر،از یک منظر به مبانی صدوری و مبانی دلالی بخش پذیر است. مبانى صدورى،از صدور قرآن موجود از ناحیه‏ى ذات اقدس حق تعالى و وحی آن به پیامبر(ص) و ابلاغ آن توسط پیامبر به مردم بحث می کند،مثل وحیانیت الفاظ. مبانى دلالى،آن است که فرآیند فهم مراد خداوند از متن را سامان مى‏دهد،مثل فهم پذیری قرآن.مبانی مورد بحث در این نوشتار که به روش استقراء، از روایات امام صادق (ع) به دست آمده است،عبارت انداز: وحیانی بودن الفاظ، فهم پذیری قرآن، ذو بطون بودن قرآن، اشتمال قرآن بر آیات محکم و متشابه، آگاهی راسخان در علم از تأویل آیات متشابه، تفسیر قرآن بر اساس قرائت واحد واقعی، جامعیت قرآن، جاودانگی و جهانی بودن قرآن، عدم تحریف قرآن.واژگان کلیدی: مبانی تفسیر، امام صادق(ع)، علوم تفسیر، مبانی تفسیر اهل بیت

بی تردید ارائه و تبیین آموزه های عمیق اسلام که ریشه در کتاب و سنت دارند، نیازمند بستری مناسب است که تحقق آن در ارتباط مستقیم با همسویی یا عدم همسویی عناصر تاثیرگذار تاریخی است.وجود و تاثیر عناصر تاریخی یا همان اجزاء سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی اثر گذار بر روند ارائه محتوای عقائد شیعی و تبیین آن در دوره های مختلفی از حیات پیامبر و امامان، بر عرضه دستگاهی معرفتی که تبیین معارف آن از یک سیر اجمالی ـ تفصیلی و بدون پیدایش تغییر در مبانی آن برخوردار است، مهر تایید می نهد. براین اساس اندیشه های ناب اعتقادی شیعی بی آنکه بر آمده از امری خارج از قرآن و سنت نبوی باشد و با لحاظ تمامی شئون آن تبیین شده است.در برابر این مهم، قضاوتی ناتمام در روش و استناد، از دیر باز تلاش دارد تا چنین بنماید که اندیشه های بنیادین شیعی برگرفته از پدیده های تاریخی محض و بدون بنیان مرصوص است. طرفداری از این دیدگاه را در دوره معاصر برخی نو اندیشان و نیز گروه فراوانی از مستشرقین بر عهده دارند.نوشته پیش رو بر اساس نظر نخست و در برابر نظر دوم ـ و اشاره ای گذرا به برخی آثار قائلین به آن ـ استوار گردیده، تا با بررسی عناصر تاریخی و چگونگی اثر گذاری آن در تفصیلی شدن تبیین عقائد اهل بیت، فرایند نشر معارف ایشان را به نمایش بگذارد.

با توجه به اینکه اهل بیت (ع) در بردارنده ی تمام فضیلتها وارزشهای والای انسانی هستند بسیاری از پیروان مذاهب دیگر با عنایت به این ارزشها به ایشان گرایش پیدا کردهاند.علاوه بر این در بین شاعران کسانی را می یابیم که با اشعاری زیبا وتوصیف جایگاه والای اهل بیت (ع)ذوق وعاطفه خود را به رشته ی آزمون درآورده اند ،شاعران مسیحی نیز از این قاعده مستثنی نمی باشند علت آننیاز فطری انسان به دین ومذهب میباشد.گرایش شاعران مسیحی به ویژه شاعران مسیحی لبنان به ادبیات متعهد لز رابطه ی مسیحییان وشیعیان با یکدیگر وهمچنین آشنایی آنان با اصول اسلام در نتیجه همزیستی با مسلمانان نشأت گرفته است .از طرف دیگر آثار منفی جنگهای جهانی اول ودوم بر لبنان باعث شد این شاعران اهل بیت (ع) را نمونه ی کامل ارزشهایی چون مقاومت ،آزادی خواهی وظلم ستیزی بیابند وعشق سرشار خود را نسبت به ایشان در ادبیات متعهد نمودار سازند واین ادبیات را با مقاومت پیوند دهند تا اراده ی هموطنان خود را با توجه به شخصیتهای دینی -تاریخی برانگیزانند.

مبانی و روش تفسیر، از مهم ترین پایه ها و زیر ساخت های فهم آیات می باشند و هر گامی که در راه شناسایی و ارائه این روش ها برداشته شود، ارزشمند خواهد بود.از آن جا که اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام مفسران برگزیده خدا، راسخان در علم، آگاه به همه معانی قرآن و مصون از خطا هستند، استخراج مبانی و روش تفسیری ایشان، می تواند معیار و شاخص آراء و روش های تفسیری مفسران قرار گیرد، لذا کوشش و تلاش برای آشنایی با مبانی و روش تفسیری ایشان، حائز رفیع ترین جایگاه، در پژوهش های تفسیری است.در این پایان نامه سعی شده تا اولاً جو علمی و تفسیری عصر امام حسن علیه السلام بررسی شود و ویژگی های بارز تفسیری آن دوره شناسایی گردد، ثانیاً، با استقرای روایات تفسیری و مستندات قرآنی امام حسن علیه السلام – به عنوان یکی از آگاهان به تمام معارف قرآن کریم- و دسته بندی آن ها در سه عنوان تفاسیر بیانی، تفاسیر استنادی و تفاسیر عملی؛ مبنا، روش و قواعد حاکم بر تفسیر ایشان از میان روایاتشان استخراج شود.مقارن بودن حیات امام حسن علیه السلام با عصر رسالت و عصر صحابه و ویژگی های متفاوت تفسیری این دو دوره و حضور پیامبر صلی الله عیه و آله و اهل بیت ایشان در میان مردم به عنوان مفسران برگزیده خدا و آگاه به همه معانی قرآن از ویژگی های بارز تفسیری عصر امام حسن علیه السلام به شمار می آید. مبانی‌ای چون الهی بودن قرآن، جامعیت، تحریف ناپذیری، جاودانگی، امکان فهم و تفسیر قرآن، حجیت ظواهر آیات، ساختار چند معنایی قرآن، جدایی ناپذیری قرآن و عترت، و بی طرفی علمی و قواعدی چون لزوم رجوع به ائمه: در تفسیر مشکل و تأویل و پرهیز از تفسیر به رأی و روش هایی چون روش تفسیر قرآن به قرآن، روش تفسیر قرآن با روایت و تفسیر قرآن با در نظر گرفتن مفاهیم عرفی کلمات، مصداق و اسباب و شأن نزول از مواردی است که با بررسی روایات امام حسن علیه السلام به دست آمد.همچنین از دیگر اهداف این پایان نامه بررسی میزان توجه مفسران معاصر به روش تفسیری امام حسن علیه السلام و توجه به روایات تفسیری ایشان در دو بعد کمی و کیفی است. در این مورد از میان تفاسیر استفاده شده، میزان توجه به روش تفسیری امام حسن علیه السلام متفاوت بوده و در مواردی نشان دهنده اقبال مفسران به این روش‌هاست، که البته این اقبال بدون تصریح مفسران به این امر می باشد. استفاده از روایات تفسیری امام حسن علیه السلام در اکثر این تفاسیر کم بوده و از نظر کیفی هم غالباً به شکل استشهادی می باشد.

مدایح دل انگیز شاعران در مورد اهل بیت عصمت و طهارت و مراثی جان گداز آنها، در تاریخ ادب عرب بازتاب گسترده‌‌ای دارد. کسانی همچون حسان بن ثابت و کعب بن زهیر از همان آغاز اسلام سروده‌های صادقانه در مدح و منقبت ختم الرسل، محمد مصطفی(ص) و اهل بیت او نگاشته‌اند. و در هر دوره‌‌ای از تاریخ شاعرانی دل سوخته و عاشق اهل بیت(ع) تولی خود را نسبت به مقام شامخ اهل بیت(ع) و تبرّی خود را نسبت به دشمنان آن والا مقامان عرضه کردند و نام خود را در دفتر شاعران شیعی متعهد به ثبت رساندند.احمد الوائلی از جمله‌ی این شاعران حقیقت جوی معاصر عراق است که در شهر علم و ایمان نجف، متولد و در همان‌جا بزرگ شد، وی با توجه به مصادیق عقیدتی، محیطی و اجتماعی خود به سرودن شعر پرداخته در اشعار اهل بیت(ع) توانسته است با عاطفه صادقانه، عشق و علاقه خود را نسبت به جایگاه والای اهل بیت(ع) نشان دهد. وائلی با شخصیت خطابی و علمی کوشیده است تا از مدح و منقبت اهل بیت(ع) استفاده سیاسی و اجتماعی کند. او با اعتقاد راستین خود به قرآن و اهل بیت(ع) درصدد است مردم را به راه راست هدایت کند.در این مجال برآنیم مقام شامخ اهل بیت(ع) را از خلال اندیشه ادبی احمد الوائلی بررسی کنیم.

در تحقیق پیش رو، تاریخ اجتماعی شیعیان در عصر حضور ائمه (ع)،با محوریت کتاب شریف الکافی مورد بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق ضمن اشاره به ابعاد مختلف رفتار و افکار شیعیان که در تحولات زندگی روزمره شان موثر بوده است ، کوشیده شده با اتکا به مستندات تاریخی ، سبک زندگی شیعیان تبیین شود. مهمترین یافته های این تحقیق را می توان دست یابی متقن و مستند به بخش قابل توجهی از اصول و آداب سبک زندگی شیعه و اشراف بر میراث معنوی و فرهنگ غنی و مستدل ایشان دانست . این مهم، در پی واکاوی کنش های شخصی شیعیان در موضوعاتی چون حوزه خوراک ، پوشاک ، زینت ، سلامت ، مسکن و تفریح از یک سو؛ تفحص در کنش های اجتماعی شیعه بر اساس مولفه هایی چون شیوه تعامل با شیعیان ، تعامل با اهل بیت(ع) ، تعامل با غیر شیعه ، تعامل با محیط زیست و نظام کار و معیشت از سوی دیگر و در نهایت بررسی مبادی اعتقادی و مناسک عبادی شیعیان ، به دست آمده است.

اندلس به عنوان غربی‌ترین منطقه از سرزمین‌های اسلامی از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای نزد مسلمانان برخوردار بوده و همانند دیگر مناطق مورد توجه گروه‌ها و فرقه‌های مختلف از جمله شیعیان قرار داشت، اما به دلیل سلطه امویان بر آنجا و دشمنی آنان با علویان و جریان‌های منسوب به آنها و نیز گسترش مذهب مالکی، اندیشه‌های شیعی با سرکوب شدید مواجهه شده و اجازه ظهور و بروز نمی‌یافتند. در چنین فضایی دانشمندان هم یا به دلیل هم فکری با جریان سیاسی، مذهبی حاکم و یا به خاطر ترس از آن توجه چندانی به اندیشه‌های شیعی و گرایش به سوی اهل بیت (ع) نداشتند. اما در لایه‌های پنهان افکار آنان و عموم جامعه تمایل به سوی خاندان پیامبر (ص) وجود داشت و هر گاه فرصت پیدا می‌کرد خود را نشان می‌داد چنان که پس از سقوط امویان و شکل گیری حکومت حمودیان علوی نسب به یکباره شاعران فراوانی به دربار آنان روی کرده و اشعاری سروده و تقدیم آنان کردند که نه تنها بیانگر دوستی و علاقه آنان به خاندان رسول خدا (ص) بود بلکه گاه تصریح در تشیع آنان داشت.البته بسیاری از دانشمندان اندلس دیدگاه احترام آمیزی نسبت به خاندان رسول خدا داشته و از آنان به نیکی یاد کرده‌اند این مهم را می‌توان از متون مختلف تفسیری ، روایی ، فقهی و اصولی ، تاریخی ، عرفانیو ادبی مشاهده کرد . البته تفاوت‌هایی در نگاهاندیشمندان مختلف دیده می‌شود. توجه شاعران و عرفا و صوفیان به اهل بیت نسبت به دیگران بیشتر است و دیدگاه محدثان و مفسران و مورخان تحت تأثیر جریان‌های سیاسی و مذهبی قرار داشته در نقل گزارش‌ها و روایات مربوط به اهل بیت(ع) دارای رنگ و بوو جهت گیری سیاسی و مذهبی است.در این پژوهش ضمن اشاره به وضعیت سیاسی و مذهبی اندلس تلاش می‌شود تا میزان توجه و نوع نگاه اندیشمندان اندلس به خاندان پیامبر (ص) از لابلای متون آنان تبیین شود.

هدف این پروژه بررسی مسأله ی مشقت و سختی های زندگی انسان از دیدگاه قرآن و حدیث است . روش جمع آوری مطالب در این تحقیق روش کتابخانه ای است . این پایان نامه دارای هشت فصل می باشد .فصل اول به کلیات اختصاص داده شدهکه شامل دو بخش است بخش اولمقدمات تحقیق که شامل بیان مساله تحقیق وبیان اهمیت مساله و...می باشد ودر بخش دوم به مفاهیم اعم از لغت واصطلاحات پرداخته شده است.در فصل دوم به سختی واین که زندگی دنیا پر از سختی است وحکمت وجود سختی ها پرداخته شده ودر آخر رابطه سختی ها با آسانی بیان شده است.در فصل سوم به بررسی منشا سختی ها از دیدگاه قرآن وروایات پرداخت شدهکه شامل سه بخش است عبارتند از : ترفیع درجه ، تکفیر گناهان ، امتحانات الهی که برای هرکدام از موارد ، براهین ومصادیقی از قرآن واحادیث ذکر شده است.در فصل چهارم به بحث تحمل سختی و این که چقدر تحمل سختی برای انسان ضرورت دارد پرداختیم و راه هایی برای تحمل سختی ها ذکر شد.در فصل پنجمراه های رفع بلا وسختی انسان مورد بحث قرار داده شد و به مواردی از این راه ها اشاره کردیم.در فصل ششم از جنبه دیگری به سختی ها نگاه کرده وبیان شد که درست است که سختی ها برای انسان ناخوشایند است ولی دارای آثارو فوائد بسیاری است و در آخر ، برخی از آن موارد بیان شد.در فصل هفتم به بیان مصادیق سختی که در آیات قرآن به آنها اشاره شده ، پرداخته شد و در پایان این تحقیق ، در فصل هشتم نمونه هایی از سختی های اهل بیت علیهم السلام و روش برخورد ایشان با آن مصائب را ذکر نمودیم .

در این پژوهش به سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمینه ماندگارى و انتقال پیام عاشورا پرداخته مى‏شود با این سوال که سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمینه ماندگارى و انتقال پیام عاشورا چگونه بود و از چه روش‏هایى در این زمینه استفاده مى‏کردند؟ و در جواب سعى شده است که این مطلب با کمک شاخه‏اى از علوم اجتماعى یعنى دانش ارتباطات و با استفاده از مدل ارتباطى هایدر معروف به مثلث هایدر به دست بیاید. هایدر معتقد است که گونه مطلوب هنجارآورى توسط یک نوآور یا پیام‏فرست زمانى است که اضلاع سه‏گانه مثلث فرضى (یعنى پیام‏فرست، پیام و مخاطب) مثبت باشد و بدترین حالت زمانى است که منفى باشد. و ما در این پایان‏نامه فرض را بر این گرفته‏ایم که ارتباط میان پیام‏فرست و پیام، و پیام‏فرست و مخاطبان مثبت مى‏باشد یعنى اهل‏بیت علیهم‏السلام خود در درجه اول نسبت به پیام عاشورا عامل بودند و همچنین ائمه اطهار علیهم‏السلام مورد اعتماد و وثوق مخاطبان خویش بودند به عنوان اینکه افرادى عالم و از فرزندان رسول‏خدا صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم مى‏باشند و تمرکز ما بر روى سیره اهل‏بیت صلى‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم و روش‏هایى که آنها در زمینه انتقال پیام عاشورا به مخاطبین انجام داده‏اند مى‏باشد یعنى رابطه بین پیام و مخاطبین را مى‏خواهیم مورد بررسى قرار بدهیم. هایدر مى‏گوید: زمانى رابطه میان پیام و مخاطبان مثبت مى‏باشد که پیام مطابق با نیازهاى اساسى مخاطبان باشد لذا در این پژوهش این فرضیه مطرح شد که چون اهل‏بیت علیهم‏السلام از روش‏هایى استفاده مى‏کردند که مطابق با نیازهاى اساسى مخاطبان بوده است به همین دلیل در ماندگارى و انتقال پیام عاشورا موفق عمل کردند در نتیجه پى بردن به چگونگى انجام این کار و شناخت روش‏هایى که اهل‏بیت علیهم‏السلام براى رسیدن به این هدف بهره برده‏اند از اهمیت بسیار زیادى برخوردار مى‏شود به همین لحاظ این پژوهش در قالب پنج فصلِ: 1ـ علم ارتباطات و الگوى ارتباطى هایدر 2ـ بحثى پیرامون سیره 3ـ پیام عاشورا از منظر امام حسین علیه‏السلام 4ـ روش‏هاى انتقال پیام عاشورا در سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام5ـ چگونگى و امکان الگوبردارى از سیره اهل‏بیت علیهم‏السلام در زمینه قیام عاشورا، مطرح گردید تا ما نیز با تأسى به سیره ایشان و الگوبردارى از آن و رسیدن به روشى نظام‏مند براى وصول به هدفِ ماندگارى و انتقال پیام عاشورا به منظور صیانت از آن و انتقال به آیندگان موفق عمل نماییم.