جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این پایان نامه تلاش بر آن است که تجربه دینی (تجربه عرفانی) به عنوان یکی از مسائل نسبتا جدید فلسفه دین تبیینی فلسفی در میان گفته های مولانا جلال الدین محمد بلخی پیدا کند. انسان از نگاه مولانا ، در یایی است که معدن اسرار حق است ، او بزرگترین رنج زندگی این دنیایی خود را دور ماندن از وصال حضرت حق می یابد و با تلاشی ناکام سعی در فراموش کردن این فراق با دست یازیدن به ابزارهایی غفلت آوردارد. از نگاه مولانا عظمت وجودی انسان تا به حدی است که می تواند پلّه پلّه تا ملاقات خدا پیش برود و تجربه رویت او را در درون خود بیازماید.بار گران نفسانیات و صورت پرستی های دنیوی انسان را از پی بردن به حقیقت عاجز می کند و دین به عنوان ابزاری برای تمییز صواب از ناصواب روزنی را از میان حجابهای دنیوی در دل انسان ایجاد کرده و این آمادگی را در او بوجود می آورد که پیام های خداوند را بی واسطه دریافت کند و حقیقت را مستقیما تجربه کند،این مواجهه بی واسطه با حقیقت وجود انسان را متصف به صفات خداوند می کند و او را ازاقامه هرگونه حجتی دیگر بر این دعوی بی نیاز می سازد،دین که غایت اصلی آن ایجاد این روزنه وآماده کردن انسان برای رویارویی با حقیقت است، لطفی است که خداوند به واسطه پیامبران بر انسان ارزانی داشته است،مولانا در آثار گران سنگی همچون مثنوی معنوی و فیه ما فیه که منابع اصلی این تحقیق بوده اند به کارکردهای انحصاری دین،گوهر دین وگوهر دینداری وتجربه دینی و عرفانی به مثابه گوهر دین پرداخته است،در این تحقیق با سیری منطقی این موضوع از نگاه ایشان و با ارجاع مستقیم به صدها بیت از مثنوی و پاره ای عبارات از کتاب فیه ما فیه مورد بررسی قرار گرفته و دیدگاهها و تامّلات عمیق عرفانی او در این ارتباط جمع آوری ، تدوین و تحلیل وتبیین فلسفی شده است

بر مبنای تقدیرگرایی کلامی (Theological Fatalism)، از آنجا که خداوند به وقایع آینده، علم پیشین و خطاناپذیر دارد، انسان نمی تواند کاری جز آنچه خداوند از پیش می داند، انجام دهد و درنتیجه افعال انسان از روی اختیار نیست. الهی دانان و فیلسوفان دین برای حل این معضل، پاسخ های گوناگونی به این استدلال داده اند. یکی از این پاسخ ها، نظریه خداگرایی گشوده (Open Theism) نام دارد که نظریه ای نوین در باب حل مسئله علم خداوند و اراده انسان است. حامیان این نظریه که به سه گروه تقسیم می شوند، خداوند را عالِم مطلق می دانند؛ اما از آنجا که معتقدند آینده از نظر معرفتی برای خداوند گشوده است و ممکن است تغییر کند، لذا علم پیشین خداوند به اعمال اختیاری انسان منطقاً ناممکن است. این گروه اگرچه علم پیشین الهی را به صورت مطلق نفی نمی کنند، به نوعی قائل به محدود بودن آن هستند و معتقدند چون این محدودیت ها به لحاظ منطقی اجتناب ناپذیر است، خدشه ای به علم مطلق الهی وارد نمی شود. این مقاله ضمن تبیین نظریه خداگرایی گشوده، به تحلیل و نقد آن می پردازد.

نظریة علم میانی یکی از راه حل های جبرگرایی الهیاتی است. بر مبنای جبرگرایی الهیاتی، اگر علم خداوند به رویدادهای آینده، ازجمله افعال انسان، خطاناپذیر باشد، انسان کاری جز آن چه خداوند از پیش می داند نمی تواند بکند، از این رو، در افعال خود مجبور است. این نظریه با اعتقاد به این که خداوند به تمام شرطی های خلاف واقع که در مورد موجودات مختار صادق است، علم ِ پیشاارادی دارد، به حل معضل یادشده می پردازد. در این مقاله پس از توضیح این نظریه، به دیدگاه ویلیام هاسکر، فیلسوف دین آمریکایی، می پردازیم. هاسکر بر این باور است که اصولاً شرطی خلاف واقع اختیار، که بنیان نظریة علم میانی است وجود ندارد، پس نظریة علم میانی باطل است. در این مقاله، با تکیه بر آرای توماس فلینت، نشان می دهیم که برخی از مبانی هاسکر در نفی علم میانی خداوند نادرست، و از این رو، دیدگاه او مخدوش است