جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متکلم. معتزلی و ریسس ضراریة. در اعتزال بر مذهب واصل بن عطا و عمرو بن عبید بود سپس با واصل در خلق و انکار عذاب قبر اختلاف پیدا کرد. نقل است که بعد تر گفته هایی خلاف مذهب اعتزال از او پیدا شد. قاضی عبدالجبار می گوید که او از اصحاب اعتزال بود و سپس به مجبّره پیوست. ابن ندیم او را از اهل بدعت معتزله می شمارد. ابن حزم اصحاب ضرار را نیز از مقرب ترین مذاهب معتزله به اهل سنت و جماعت می شمارد. او در محفل محفل یحیی بن خالد برمکی با هشام بن حکم نیز مناظراتی داشته است.

محدث و متکلم شیعی. از متقدمین راویان شیعه.

محدث، فقیه شافعی، اصولی، ادیب، شاعر، نحوی، عالم ریاضی و متکلم اشعری. قائل به تفضیل فقه شافعی بر فقه ابو حنیفه بود. از شاگردان ابواسحاق اسفراینی در نیشابور بود. کتاب اصول الدین ، الفرق بین الفر ق و الملل و النحل از آثار اوست. صاحب مناظراتی با کرامیّه نیز بوده است.

زندگی شخصی او بر ما مجهول است اما او در مسیر نهضت خوارج در نیمه دوم قرن اول بوده است. پیروان او را عجاردة و عجردیة می خوانند. اشعری عجارده را در ضمن عطویّه می شمارد. ابن حزم اینان را بخش بیشتر خوارج قاطنین خراسان می داند. اینان نیز همچون بقیه خوارج قائل اند به کفر امیر المؤمنین (ع) , عثمان و اصحاب جمل و حکمین و خشنودان از حکمیت، کفر مرتکیبن به گناه و وجوب خروج بر حاکم جائر. قائل به وجوب برائت از اطفال اند تا زمانی که به اسلام دعوت شوند. عجارده منکر سوره یوسف بودند و آن را از مجعولات می شمردند.

رییس فرقه الجواربیة در مورد مذهب او اختلاف است. اشعری او را از مرجئه قائل به تشبیه می شمارد و ابن حزم به صر احت از او به عنوان یک شیعه یا "رافضی" سخن می گوید. عماد الدین طبری امامی به هنگام بحث از اصحاب سفیان ثوری( که صفات را اثبات می کنند و به ظواهر نصوص بدون تعرض به تاویل عمل می کنند) از جواربی به عنوان متأخرین این قوم یاد می کند و مذهب آنها را در نبوت و امامت و عقل و سمع همان مذهب اشعری می داند. معاصر هشام بن حکم وهشام بن سالم جوانیقی و مقاتل بن سلیمان بوده است و یزید بن هارون واسطی و بشر المریسي را تکفیر کرده است. آنچه را که به او نسبت داده اند عموما از جانب مخالفین بوده و مشابه آن صفاتی است که معمولا به هشامین نسبت می دهند. می توان او را بنا به گفته ها از معتقدان به تجسیم تشبیهی دانست که مبتنی بر این نظر ابن سالم است که خداوند به صورت انسان است اما نه از لحاظ گوشت و خون . ابن حزم معتقد است که جواربّی به نص بر ائمه از علی (ع) و اولاد او از جانب پیامبر(ص) قائل بوده است.

محدث نحوی فقیه و متکلم. ابتدا مالکی بود و بعد به مذهب شافعی گروید. تقلید را ناشی از نقص عقول و پستی همت می دانست. با ابو عبدالله شیعی که از پیش قراولان قیام دولت فاطمیون بود مناظرات متعدد داشت که ابن الحداد آن را برای شاگردانش املا کرد و آن را "المجالس" نامید. او همچنین با اتباع معتزله در قیروان درباب مسائلی همچون خلق قرآن جدال می کرد.

محدث، فقیه، متکلم و قاضی حنفی مذهب نیشابوری ریاست اهل رأی در خراسان با او بوده است. از رهبران مبارزه حنفی ها با کرّامیه در زمان غزنویان بوده است و او در مکاتبه ای با بغداد خواستار فشار بر کرامیه شده بود.

از لقب او معلوم است که همچون داوود بن علی الظاهری پیرو حدیث و ظاهر نص بوده است. اشعری در ضمن مرجئه و همچنین جهمیه از او بحث می کند و البزدویّ او را از قدریه و معتزله می شمارد این در حالی است که ابن مرتضی به او نسبت تشبیه و عدل می دهد. اصحاب او را با نام الزهیریّة می شناسند. مهمترین آراء او به قرار زیر است : - خداوند همه جا حاضر است و مستوی بر عرش است جسم و محدود نیست و حمل حلول و مماسة بر او مجاز نیست. خداوند از ازل متکلم بوده است یعنی از ازل قادر بر کلام بوده است. خلق، غیر مخلوق است و خلق آن چیزی است که از اراده خداوند و امر کن پدید می آید کلام الله جسم و عرض و مخلوق نیست و محدث است و در زمان واحد در مکان های کثیر حاضر است و قائم بالله است . امر مرتکب کبیره بر عهده خداوند است که عذاب کند یا عفو. عقیده او در این باب همانند قول اصحاب استثناء در میان مرجئه است. رای او در باب قدر همانند رای معتزله است.