جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تعتبر قضیه الإمامه والولایه من أهم القضایا فی النقاشات الإسلامیه والقرآنیه ، وأهم قضیه فی مدرسه أهل البیت "الشیعه".نعتزم فی هذا البحث دراسه الإمامه بین الولایه التکوینیه والتشریعیه من وجهه نظر العلامه الطباطبائی فی تفسیر المیزان.معنی الإمام شخص اختاره بأمر الله ودخول الرسول لمواصله بعثات النبوه. وبغض النظر عن الوحی ، جمیع الواجبات النبویه الواجبه علی النبی من العصمه والعلم والقوامه والسلطه العلمیه والدینیه والسیاسیه واجبه علی الإمام.إلمام التام بکافه جوانب القرآن الکریم والسنه النبویه ومعرفته ، ومعرفه الأحکام والشرائع الدینیه فی سیاق الزمن ، والاستعداد للرد علی الشکوک ، واکتساب ثقه الناس بتجنب الأخطاء والمعاصی و ولایت التکوینیه و التشریعیه بإذن الله،کلهم فی دائره شؤون الإمامه وکل هذه الأمور لن تکون ممکنه ما لم یکن الإمام علمًاکن واسعًا ولدیک معرفه غامضه. العلامه (ره) یعتقد إن بالإضافه إلی النبوه ، یثیر القرآن قضیه أخری تسمی الإمامه ویعتبرها نتیجه إراده الله وأمره أو حتی أنه یعتبرها مکانه أعلی من النبوه التی بعد أن مرت بمراحل مختلفه واختبارات صعبه تثبت صحتها لبعض الناس (الأنبیاء والأئمه)،الإمامه هی الوظیفه التی یوجه صاحبها الناس بأمر إلهی ویقودهم إلی هدفهم المنشود. إن توجیه الإمام لیس فقط لإظهار الطریق ، ولکن أیضًا لأخذ ید الخلق والقیاده إلی الصراط المستقیم. یعتقد العلامه الطباطبائی أن موقع الإمامه فی الآیه 124 من سوره البقره یختلف عن موضع النبوه‌ و یقول ایضا یقول إذا وردت الإمامه فی القرآن فبعدها ذکرت مسأله الهدایه . یعتقد العلامه طباطبایی ان الائمه الاطهار من خلال تطویر القدرات واکتساب المعرفه والمعرفه وتحقیق الإیمان والیقین الفائقین ، دخلوا مجال الولایه الإلهیه اما الولایه تعنی الملکیه والسیطره والسلطه ، والإمام یعنی خلیفه الرسول التی یعینه الله.وفقًا لآیات القرآن الکریم ، یتمتع الأئمه بولایه تشریعیه و ولایه التکوینیه. وهذا یعنی أن أقوالهم وسلوکهم دلیل لنا فی المسائل الفقهیه وغیر الفقهیه ، ویمکنهم بإذن الله التدخل فی شؤون الوجود. معنی الولایه التکوینیه للأئمه المعصومین علیهم السلام أنهم بإذن الله یستطیعون أن یشغلوا عالم الخلق ، ومعنی الولایه التشریعیه هو المکانه والموقع الشرعی اللذان أعطاهما الله‌‌ لفرد کمسؤل ( امام علیهم السلام) یعتبر العلامه رضی الله عنه أن الإمامه المشار إلیها فی القرآن مساویه للولایه المعنویه و التکوینیه المسؤوله عن إرشاد الناس إلی الأمر الإلهی. معنی الولایه التکوینیه للأئمه المعصومین علیهم السلام أنهم بإذن الله یستطیعون أن یشغلوا عالم الخلق ، ومعنی الولایه التشریعیه هو المکانه والموقع الشرعی اللذان أعطاهما الله لفرد کمسؤول رسمی.

فإنّ العلوم وإن تباینت أصولها, وتنوعت أبوابها, وتغایرت مسائلها, فهی بأسرها مهمه, إلا أن أعلاها قدراً وأسماها معنیً وأوضحها سبیلاً وأصحُّها دلیلاً وسنداً, هی العلوم الدینیه الشرعیه, ومَنْ رام الشرف والعزه والرفعه فی الدنیا والآخره, فلیُقبِل علی کتاب الله تعالی تلاوهً وتدبراً وفهماً وعملاً, لأنّ العلم یُشرف بشرف موضوعه. وإنّ هذه العلوم الشرعیه وإنْ کانت تتعاظم شرفاً, فلا شک فی أنّ علم التفسیر أعلی العلوم وأفضلها, وأشرفها ذکراً, وأرفعها قدراً وأعظمها أجراً, لذلک فإنَّ أولی ما یتنافس فیه المتنافسون, ویشتغل به المشتغلون, هو کتاب الله(عزوجل) تعلماً وتعلیماً, فهو المعجزه الباهره والحجه القاهره, لا تنتهی عجائبه, ولا تنقضی غرائبه , ولا یشبع منه العلماء. ولقد هیأ الله لکتابه رجالاً أوقفوا حیاتهم علی حفظهِ وتأویله، وأفْنوا أعمارهم فی معرفه معانیه وتفسیره، واستفرغوا جهدهم فی تَعَلُّمِهِ وتعْلیمه، فحفظ الله بهم کتابه ودینه، حتی غَدَا کتاب الله مُیَسَّراً لکلِّ راغب، ومذلَّلاً لکلِّ طالب. والقارئ لکتب التفسیر یجد أنّ الکثیر من الآیات تحتمل أکثر من قول، وهذه الأقوال التی تَرِد فی التفسیر متفاوته فی القوه، ومختلفه فی المعنی، والدارس للتفسیر یحتاج للتمییز بین هذه الأقوال، ویحرص علی معرفه الصحیح من الضعیف، والراجح من المرجوح، کما أنه یبحث عن الأقوی من الأقوال، والأقرب إلی المراد لیقدمه علی غیره، ومن هنا کانت الحاجه ماسَّه لدراسه الترجیحات والاختیارات، التی توصل إلیها المفسرون، عن طریق البحث فی الأدله التی استند إلیها المفسرون فی أقوالهم، وترجیح القول الذی یکون دلیله هو الأقوی والأنسب بین الأدله الوارده، ویقدمه علی غیره من الأقوال فی المسائل التفسیریه المطروحه . وأبرز من اشتمل تفسیره علی تلک الاختیارات والترجیحات، الشیخ سعید حوی فی تفسیره (الأساس فی التفسیر)، فقد خلّف هذا المفسر(رحمه الله) میراثاً تفسیریاً کبیراً وعلماً شرعیاً واسعاً, نهلتْ واستفادتْ منه الأجیال المتتابعه من بعده, إذ یُعد مجدداً ومفکراً إسلامیاً فی عصره، جمع فنوناً عدیده, فقد عرض فی تفسیره أسباب النزول, والقراءات, والمکی والمدنی, والحدیث, والأحکام الفقهیه, والإعجاز، واللغه والإعراب, واستشهاد بأشعار العرب, وکذلک تمیز بالتطرق للوحده الموضوعیه بین الآیات والسور والمناسبه بینهما، فقد کان مفسرا, وفقیهاً بارعاً, وقد ظهر کل ذلک فی تفسیره, کما سنری فی منهجه فی تفسیره. ویُعدُّ هذا التفسیر من أبرز ما تمخض من علمه ومعرفته ومیراثه الفکری الشرعی، فهو حلقه من سلسلته التی ألفها، والتی اشتملت علی( الأساس فی الفقه، الأساس فی العقیده ، الأساس فی التفسیر).

جهل یکی از موضوعاتی است که در قرآن کریم و تفاسیر بدان پرداخته شده است. فقدان علم به چیزی اعم از عقیده یا غیر آن را جهل گویند. جهل بیماری مهلکی است که فرد و جامعه را درگیر خود می کند و منجر به زوال و تباهی جامعه می شود. قرآن کریم در آیات شریفه، شواهدی که باعث ظهور جهل در جوامع جاهلی است را روشن کرده وعلل و دلایل آن را بیان کرده است. اسباب جهل بر اساس تفسیر المیزان موارد ذیل می باشد: اهانت و کوچک شمردن مقام پروردگار، علم و اعتقاد به چیزی که خلاف آن باشد، عدم درک و خرد، نافرمانی، کمک به کافران و دوست گرفتن آنها، دروغ، شک و سوء ظن به خدا ، عدم تشخیص نفع و ضرر، پیروی از عقائد نادرست پدران. اما اسباب جهل بر اساس کتاب من وحی القرآن موارد ذیل است: جهل طغیان گر، اصرار بر کفر و بی ایمانی، دوستی جاهلان، غفلت و انحراف از حق، عدم تدبر در آیات قرآن.و اما آثار فردی جهل بر اساس تفسیر المیزان عبارتند از: ظلم کردن، ضلالت، حماقت، لغو و نسیان و آثار اجتماعی آن: تزلزل در جامعه و عدم شفافیت در امور. اما آثار فردی جهل بر اساس من وحی القرآن عبارتند از آثار فردی:سرکشی و طغیان، جسارت در برابر احکام خداوند متعال، انحراف دینی، کفران نعمت و جمود ذهنی، و آثار اجتماعی: پیروی از عقائد پدران بدون دلیل، جهل عمومی جامعه و پیامدهایی که از خود بر جای می گذارد.و اما نحوه علاج جهل بر اساس تفسیر المیزان عبارت است از: التزام به امر خدا و اهل حق، محبت خداوند متعال و اخلاص، پیروی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم و دین خدا، ایمان به آیات خدا، ایمان به تقدیر و قدرت و عظمت او، ایمان به غیب و یقین به آن، تحقق عدل و عمل با آن، دوری از نزاع به باطل و راههای علاج جهل بر اساس تفسیر من وحی القرآن عبارت است از: از بین بردن تشنج و طغیان و آن حاصل می شود با: امر به صبر و بردباری و عفو، رقت قلب واعظ، نهی از بی احترامی به پیامبر، نهی از دروغگویی به خدا، پرستش تنها معبود که خداست.

سیاست دولتها یا به امور داخل کشور مربوط میشود یا امور خارج کشور. بنابر این اصطلاح سیاست خارجی در مقابل سیاست داخلی به کار برده میشود و عبارت است از خظ مشی و روشی که دولتها در برخورد با امور و مسائل خارج از کشور برای حفظ حاکمیّت و دفاع از موجودیّت و کبان خود و تعقیب و تحصیل منافع و ). سیاست خارجی پلی است که سیاست داخلی را به جهان بین الملل11 :1365 مصالح اتّخاذ میکنند (منصوری، ارتباط میدهد. میگوید: جهتی را که یک دولت بر میگزیند و در آن از خود »اصول سیاست خارجی« دکتر قوام در کتاب تحرّک نشان میدهد و نیز شیوه نگرش دولت را نسبت به جامعه بینالمللی، سیاست خارجی میگویند (قوام: ). در مجموع سیاست خارجی، استراتژی و اهداف یک کشور در واکنش به مسائل بینالمللی را شامل 102 :1388 میشود. هر کشوری برای زندگی با دیگران و روابط گوناگون، نیازمند طرح و برنامه و به عبارت دقیقتر و علمی، نیازمند سیاستگذاری خارجی است. در این سیاستگذاری خارجی دوستی مطلق و دشمنی مطلق معنی ندارد. اصولاً هیچ تضمین و توصیه عقلی و عرفی و تجربی وجود ندارد که دولتی، دولت دیگر را همواره دوست مطلق یا « دشمن مطلق و دائمی خود قلمداد کند. بلکه در جهان سیاست، منافع ملّی و مردم هر کشور، اساساً اولویّت ). در مطالعه 327 :1394(صدیق: »نخست هر دولت و دغدغه دولتمردان است و اینگونه نیز باید باشد سیاستهای روابط خارجی و بین الملل، دولت اصلیترین عنصر است. مردم، سرزمین و حاکمیّت یا حکومت، عناصر تشکیل دولت به معنی عامّ آن هستند. دولتها در وضعیّتی میتوانند وارد صحنههای روابط خارجی و سیاست بین المللی شوند و ارتباطات - به ویژه ارتباطات سیاسی- برقرار نمایند که از سوی کشورهای دیگر شناسایی شده و به رسمیّت شناخته شوند. در غیراین صورت، هیچگونه روابط سیاسی وجود نخواهد داشت. دیپلماسی مه مّترین ابزار تحقّق سیاست خارجی است.دیپلماسی عبارت است از فنّ مدیریت تعامل با جهان خارج توسّط دولتها. و میتوان آن را به دیپلماسی شخصی، دیپلماسی مشارکتی و دیپلماسی چند جانبه تقسیم کرد. دیپلماسی شخصی، دیپلماسی مستقیم از راه ملاقات و مکاتبه و گفتگوهای تلفنی سران دولتها است. دیپلماسی مشارکتی، مشارکت چند دولت طیّ معاهدهای است و دیپلماسی چند جانبه هم یک نوع .)و البته ابزارهای دیگری مانند اقتصاد (ابزار مالی و 5 :1393 انفاق نظر و اجماع دولتها است (دهشیری، تجاری) و نظامی ( به عنوان آخرین ابزار و پایان دیپلماسی) هم وجود دارد. لازم به ذکر است که عوامل مختلفی مانند عوامل جغرافیایی، عوامل جمعیّتی، اقتصادی، نظامی و عقیدتی بر سیاست خارجی کشورها تأثیر میگذارند. موضوعاتی مانند انجام انواع معاهدات بین المللی اعمّ از مالی- تجاری، سیاسی و امنیّتی و ... ، صلح، جنگ و جهاد از جمله مهمترین موضوعات سیاست خارجی کشورها محسوب میشوند. در این پژوهش، نویسنده در پی آن است که موضوعات مذکور یعنی معاهدات بین المللی، صلح (به ویژه صلح جهانی) و مسألح جنگ (اعمّ از جنگ نظامی، جنگ اقتصادی و جنگ فرهنگی) را از دیدگاه قرآن کریم و دو تفسیر اجتماعی المیزان و فی ظلال القرآن بررسی کند. « نوشته علّامه سیّد محمّد حسین طباطبائی (به عنوان تفسیر شیعی) و »المیزان فی تفسیر القرآن « دو تفسیر نوشته سیّد قطب (به عنوان تفسیر سنّی) در میان تفاسیر معاصر از جایگاه بلندی برخوردارند. »فی ظلال القرآن جامعه اسلامی را فراگرفته بود و ، این دو تفسیر در روزگاری نگارش یافتهاند که فضای فکری و فرهنگی خاصّی جریان روشنفکری و تجدّد خواهی رو به رشد بودند. در این میان، المیزان و فی ظلال القرآن، با داعیه رصد کردن و میدانداری در آوردگاه اندیشهها تألیف شدهاند و هر دو تقریباً نماینده جریان روشنفکری و به اصطلاح نماینده جریان بازگشت به قرآن کریم تلقّی میشوند. 6 تفسیر المیزان چنان جامع و محقّقانه است که بعضی از قرآن پژوهان آن را دائره المعارف قرآنی و شهر حکمتت پس از آنکه تنها دو مجلّد از المیزان به سال » دار التقریب بین المذاهب الإسلامیّه «نام دادند و استادان و شیوخ وجود » رساله الإسلام « هجری قمری چاپ گردید و در دسترس عموم قرار گرفت در نشریّه خود موسوم به 1375 بیان رسا، پرهیز از تعصّبات مذهبی، پرهیز از بی تفاوتی در برابر مذاهب و جریانها، تکیه بر « ویژگیهایی چون قرآن در فهم کلام الهی، اعتماد نکردن به روایان ناهمگون در فهم قترآن، پرهیتز از تأویتل قترآن بتر مبنتای ) و 210 :1376 (ستجّادی، » دیدگاههای علمی و فلسفی و مذهبی را بارزتترین ویژگیهای این تفسیر برشمردند علمای مشهور اهل سنّت چه در مصر و چه در گوشه و کنار جهان اسلام ضمن انتقتاد از برختی عقایتد و افکتار شیعیانه و به قول آنان متعصّبانه و غلو آمیز علامه در المیزان، آن را جزو بهترین تفاسیر شیعه دانستند و دکتتر در نگتارش تفستیر « وهبه زحیلی صاحب دائره المعارف بزرگ فقهی و تفسیر ارزشمند المُنیر اذعان داشت که ). شیخ جواد مغنیته از 212(همان: »خود از المیزان به عنوان یکی از منابع مهمّ و درخور توجّه بهره جسته است علمای برجسته لبنانی بیان داشتهاند که از وقتی المیزان به دستش رسیده پیوسته به مطالعته المیتزان رغبتت .)70 :1421دارد و المیزان همواره روی میز مطالعه او قرار دارد (حسینی طهرانی، است که جلد اول آن توسّط » فی ظلال القرآن « م) تفسیر 1906 -م1996( مهمّ ترین اثر قرآنی سیّد قطب مقام معظّم رهبری حضرت آیت الله سید علی خامنهای به فارسی ترجمه شده است و مجلّدات بعدی توسّط کتابهای قرآنی دیگری هم ، مصطفی خرّمدل به زبان فارسی برگردانیده شده است. سیّد افزون بر این تفسیر اشاره » مشاهد القیامه فی القرآن الکریم « و » التصویر الفنّی فی القرآن الکریم « دارد که از آنها میتوان به کرد. تفسیر فی ظلال القرآن، رویکردی سیاسی- اجتماعی دارد و روش سیّد در این تفسیر چنان است که نخست بخشی از آیات را ذکر می :ند سپس جوّ عمومی سوره مورد بحث و مسائل تاریخی و اهداف سوره را بازگو میکند.

آیات عتاب گونه‌ی قرآن کریم در خطاب به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) از جمله مواردیست که بین شیعه و اهل سنت مورد نزاع و قابل بررسی است. بیشتر علمای شیعه از جمله علامه طباطبایی در مواجهه با این گونه آیات؛ بر عصمت مطلقه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) اتفاق نظر دارند. اما علمای اهل سنت در مواجهه با این آیات عتاب آمیز، دچار شک و شبهه شده و پیامبر(صلی الله علیه و آله) را دارای عصمت مطلقه نمی‌داند و این آیات عتاب آمیز را شاهدی بر ادعای خویش می‌دانند. بنابراین بررسی این آیات در جهت پاسخ‌گویی به شبهات پیرامون عصمت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ خصوصاً در عصر حاضر که عده‌ای توسط اینگونه آیات اذهان مردم را به انحراف کشانده و تصویر نادرستی از پیامبر (صلی الله علیه و آله) ایجاد می‌کنند، این مسئله اهمیت پیدا می‌کند.این پژوهش با استفاده از روش توصیفی ، تحلیلی و با تکیه بر دو تفسیر المیزان و تفسیر انوار التنزیل و اسرارالتأویل به عنوان دو نماینده از تفاسیر شیعه و اهل سنت آن دسته از خطابات عتاب گونه‌ی قرآن را مورد بررسی قرار داده، که بیشتر در معرض شبهه قرار دارد و می‌تواند عصمت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را زیر سؤال ببرد و جایگاه نبوت را خدشه‌دار کند. و از دلایل دیگر آن، آیاتی را گلچین و انتخاب شده که سبب تاریخی دارد و جریانات تاریخی را این دو مفسر در ذیل آیات بیان فرموده که با بررسی آن حوادث و مکی و مدنی بودن آیات که لحن بیان و خطاب بودن آیات و جو حاکم بر آن در زمان وقوع حوادث از جمله مواردی ست که همگی از نگاه این دو مفسر مورد ارزیابی و کنکاش قرار گرفته تا در آخر به عصمت مطلقه‌ی رسول خدا (صلی الله علیه و آله) دست یابد و به اثبات برساند.

قرآن کریم منبع اصلی برای عقاید و معارفی است که انسان را به سوی کمال و رستگاری در دو دنیا راهنمایی می‌کند. از مهم‌ترین عقاید اسلام، زندگی پس از مرگ و عذاب و نعیم در آن است. مسلمانان در اصل وجود حیات اخروی اختلافی ندارند اما در وجود یا عدم حیات برزخی و عذاب و نعیم در آن، نبرد عقایدی هست. پس از اصل وجود آن، پرسش‌های بسیاری در موضوع هست؛ همچون: آیا منظور از قبر، گودال دفن انسان است یا عالم برزخ؟ آیا عذاب فقط در ورودی قبر است یا عذابی دائمی ‌‌و بهشت و جهنمی‌‌ برزخی وجود دارد؟ عذاب به جسد می‌‌رسد یا به روح یا هر دو؟ جسدی که عذاب برزخ به آن می‌‌رسد همین جسد دنیوی است یا جسدی دیگر؟ متکلمان و مفسران برای اثبات زندگی برزخی و جزئیات آن، به آیات متعددی تمسک کرده‌اند، حکما و عرفا نیز دقایق و لطایف آن را تبیین نموده و بسط داده‌اند. پژوهش حاضر از راه بررسی تراث مسلمانان و تمرکز بر تفسیر المیزان و تفسیر ابن کثیر، با روش توصیفی-تحلیلی، اولاً نقاط مهم موضوع را نزد مسلمانان بررسی می‌‌کند آنگاه ادله‌ای که به آن استشهاد شده و معارفی که از آن بدست آمده را همراه با چگونگی استدلال در دو تفسیر می‌‌پوید و به این نتیجه می‌‌رسد که: فشار قبر برای همگان وجود دارد جز آنان که به دلیلی خداوند فشارشان را بردارد. سؤال قبر اقلاً برای آنان که محض ایمان و محض کفرند وجود دارد. عالم برزخ هم وجود دارد که در آن، مؤمن در نعمت است و کافر نصیبی جز هلاک و نابودی ندارد. نیز آنکه عذاب می‌کشد روح است به واسطه جسد برزخی‌ای که از یکسو با عالم برزخ و از سوی دیگر با عقیده و اخلاق و افعال انسان متناسب است. بسیاری قائل به دوام عذاب و ثواب در برزخ به وجود بهشت و جهنم برزخی هستند و برخی هم آن بهشت و جهنم را در پی حسابی مخصوص برزخ می‌‌دانند. از بحث آشکار می‌‌شود که علامه طباطبائی گرچه زندگی برزخی را از ضروریات قرآن و مورد اجماع همه مسلمانان نمی‌‌بیند ولی خود، عذاب و نعیم در قبر -به معنی عالم برزخ- را ثابت می‌‌داند و قائل به نوعی از حیات برزخی پس از مرگ برای شهدا و مؤمنان و به‌جهت بزرگداشت آنان است البته نه برای کافر که حیاتی جز نابودی ندارد. وی ثواب و عقاب در برزخ را در پی حساب برزخی می‌‌داند. ابن کثیر اصل زندگی برزخی در عالم قبر، وجود عذاب قبر فقط برای کفار را ثابت می‌‌داند. عذاب در برزخ هم به جسد و هم به روح می‌‌رسد. و اهل برزخ از دنیا به طور کلی جدا نشده‌اند به‌نحوی که آنان در عالم واسطه هستند نه با اهل دنیا مشغول اعمالند و نه با اهل آخرت مشغول به نتایج اعمال. از مقارنه کلی بین دو تفسیر بدست می‌‌آید که علامه طباطبائی، اصل معارف را از منابع نقلی می‌‌گیرد و با کمک از تخصص‌های عقلی خود آن را بسط می‌دهد و همچون مفسری از حکمای متأله، اشکالات وارد بر نصوص را دور می‌‌کند و ابهامات آن را با توجهات فلسفی و عرفانی -به دور از پیچیدگی‌های آن علوم- برطرف می‌‌کند. اما منهج ابن کثیر، تنها نقلی است از این رو او برای بیان زندگی برزخی و متعلقات آن و رفع ابهاماتش، مأثورات را گرد می‌آورد و اشکالات را با نقل پاسخ می‌گوید که ریشه آن، اهل حدیث بودن اوست.

سوره مبارکه نور، بیست و چهارمین سوره قرآن کریم و یکی از سوره های مدنی است و در جزء هجدهم قرآن کریم قرار گرفته است. وجه تسمیه این سوره به دلیل تکرار کلمه نور(هفت مرتبه) و ذکر آیه نور در این سوره می باشد. بسیاری از آیات شریفه در سوره مبارکه نور با هدف بیان احکام شرعی با لسان موعظه و ارشاد بیان شده است و به همین دلیل می توان سوره مبارکه نور را یکی از سوره های مهم در این زمینه دانست. اگر به سوره نور رجوع کنیم، می بینیم که وعظ و ارشاد در آن سبک خاصی به خود گرفته است، بدان صورت که از طریق آیاتی که احکام شرعی را در زمینه های مختلف ارائه می دهد تجلی یافته است و در تبیین مفاد آن احکام و توضیح آنها نقش بسزایی داشته است. هر بیننده ای که به قرآن به شکل عام و به سوره نور به شکل خاص بنگرد میتواند مفهوم موعظه، اهمیت آن، فواید آن و اسباب اقامه آن بر هدایت کامل که به منظور تبیین احکام شرعی موجود در این سوره گنجانده شده را درک کند. بر این اساس در این پایان نامه حول محور دلالت آیات وعظ و ارشاد در تبیین احکام موجود در سوره نور با تمرکز بر تفسیر علامه طباطبایی ره و فخرالدین رازی بحث میشود. اهمیت پژوهش حاضر در آن است که به موضوعی بسیار حساس و مهم می پردازد چرا که مانند تار مویی در مرز ایمان و کفر می باشد و به موضوعی مهم و ضروری از نظر دینی و اجتماعی در زندگی ما، به ویژه در عصر حاضر که عمل بر اساس آیات قرآن کمرنگ شده تبدیل شده است. این پژوهش با رویکرد توصیفی استقرایی و سپس رویکرد تحلیلی قیاسی با بررسی دلالت الفاظ و سیاق، معانی، مفاهیم و گفته های صاحب نظران و مفسران انجام شده است. از مهم ترین نتایجی که در پژوهش حاضر بدان رسیدیم این است که همه مردم شایستگی تبلیغ و ارشاد جامعه را ندارند، بلکه این امر منحصر به گروهی از علما است و حق واعظ این است که برای خردمندان فرصتی داشته باشد تا از آنها نقل کرده و از ایشان بهره مند شود و فرصتی برای عوام داشته باشد، تا از آن فرصت برای یاد گرفتن از او استفاده کنند. از دیگر نتایج رساله آن است که اشاعه کارهای زشت انواع گوناگونی دارد مانند نشر اکاذیب، تهمت و تکرار آن، ایجاد مراکز یا وسایلی برای به وجود آوردن فساد و ترویج آن، همچنین نابود سازی حیا از راه ارتکاب گناهان در اماکن و انظار عمومی.

این پایان نامه به یکی از موضوعات مهم یعنی روش شناسی تفسیر قرآن در داستان آدم (علیه السلام) در تفسیر المیزان علامه طباطبایی می پردازد. محقق در تفسیر خود از ریشه یابی اندیشه تفسیری در مراحل مختلف آن و تبیین دلایل مختلف مسیرهای تفسیری مفسران، اهداف تفسیری خود را مشخص کرده است و نشانه آن در روش شناسی تفسیر قرآن با قرآن است. عن، همان گونه که آیه قرآن را با آیه دیگری از قرآن تفسیر می کند، چه از همان سوره باشد و چه از سوره دیگر، خداوند متعال پیامبرش آدم را از مرحله مقدمه عبور داد و این مرحله به عنوان تربیت بود. مرحله ای که زندگی او را در زمین آسان کند و همگان بدانند که خداوند متعال هنگام خلقت حضرت آدم علیه السلام به فرشتگان فرمود که من در زمین خلیفه می سازم و هدف از این مطالعه برجسته کردن بعد علمی و کاربرد تفسیر قرآن توسط قرآن و بیان اجرای این احکام موجب درک صحیح کلام الله جل جلاله می شود و زیر پا گذاشتن آنها موجب سوء تفاهم از اراده او می شود. حضرت عالی و با رویکرد توصیفی تحلیلی در این تحقیق به نتایج متعددی دست یافتیم که مهمترین آنها : آدم علیه السلام نمونه ای از انسان با انسانیت کامل بود که شخصیت خود را بین بعد جسمانی و بعد اخلاقی و معنوی متعادل می کرد و به جای اینکه یکی را تحت الشعاع قرار دهد همه نیازها و نیازهای هر یک را تأمین می کرد. دیگری و اینکه تعلیم ملائکه با تعالیم آدم فرق دارد. به همین دلیل است که می دانند فقط آنچه را خداوند به آنها آموخته می دانند و این در سجده آنها برای او و بیداری حضرت آدم علیه السلام پس از غفلت و بصیرت پس از لغزش، توبه، توبه، بازگشت به سوی خدا آشکار است. میل به کتمان و فضیلت و اخلاق شریف.

تحقیق در جنبه‌های اعتقادی از مهم‌ترین پژوهش‌های دینی; زیرا نمایانگر مبنایی است که بقیه معارف و سایر مسائل دینی بر آن استوار است، حتی شمردن تفقه در آن به‌عنوان یکی از تقسیمات فقه اکبر در مواجهه با تفقه در شرع و احکام مربوط به آن، که فقه اصغر در نظر گرفته‌شده، جایی که دین اسلام اهمیت بسزایی به جنبه اعتقاد داده، امیر مؤمنین (ع) می‌فرمایند: "اول دین شناخت آن است" یعنی شناخت خدای متعال، و مخصوصاً اگر پژوهش به بیان قرآنی آن شناخت‌ها مربوط باشد به‌عنوان "به راهی که استوارترین راه‌هاست، هدایت می‌کند" و "حقیقت هر چیز را روشن کند" و گفتار حق است که در آن باطل آمیخته نمی‌شود وجود ندارد و هیچ تضادی در آن نیست" آیا در [معانی] قرآن نمی‌اندیشند" * " اگر از جانب غیر خدا بود قطعاً در آن اختلاف بسیاری می‌یافتند" پس چگونه اگر بحث در آخرین چیزی باشد که حق تبارک‌وتعالی به پیامبر اکرم محمد صلی‌الله علیه و آله سفارش کرده باشد، منظورم آن چیزی است که مربوط به تحقیق او در سوره مائده است که همه متفق‌القول بودند که آخرین چیزی است که بر پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نازل‌شده است و در آن‌یکی از آخرین دستورات مهم در زندگی انسان و مسیر حرکت تکاملی او است برای رسیدن به کمال مطلوب؛ به همین دلیل است که پیام ما به جستجوی (جنبه‌های اعتقادی سوره مائده از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان) که یک مطالعه قرآنی تفسیری شامل بیان جنبه‌های اعتقادی در این سوره مبارکه؛ به علت اهمیت آن و اثر آن دررسیدن به اهداف رسالت شریف نبوی در هدایت انسان و راهنمایی او در حقانیت دین و دنیایش، حیات و بازگشت او، از این‌ رو، محقق مجبور بود که با توجه به آنچه در تفسیر علامه طباطبایی آمده است، تمام تلاش خود را برای دستیابی به این موضوعات به کار گیرد، با استفاده از روش استقرای توصیفی گاه و در مواقعی تحلیلی، لذا پژوهشی در تفسیر عینی بود. چون صرفاً برای تبیین جنبه‌های اعتقادی عام و خاص فقط در این سوره بود. هدف از آن آشنایی با آخرین آنچه خداوند متعال به پیامبرش (صلی‌الله علیه و آله و سلم) سفارش کرده است، بر اساس اصول مسائل و معارف اعتقادی بوده است، و ثابت‌شده است که این جنبه‌های اعتقادی بر انسان واجب است که آن‌ها را در زندگی خود به کار گیرد و کمال دین و تکمیل فیض بر آن استوار است؛ همان‌طور که ازجمله جنبه‌های اعتقادی مربوط به الزام به وفای به عهد، قراردادها و وعده‌ها بود، علاوه بر آنچه مربوط به بیان جنبه‌های توحیدی و سپس مربوط کردن دین به ولایت الهی خداوند متعال و پیامبر او و مؤمنان است، و ثابت‌شده است که یقیناً ولایت کسانی که ایمان آورده‌اند همان ولایت حضرت علی (علیه‌السلام) بوده است، و به همان معنای ولایت خدا و رسول است، جز اینکه ولایت خدای متعال اصل است و ولایت پیامبر و امام به تبعیت است، به‌ویژه چون خدای تبارک‌وتعالی به وفاداری و التزام به آن بهاداده، که به‌عنوان انتقال رسالت و کمال دین و تکمیل فیض معرفی کرده است، علاوه بر برخی از مسائل مربوط به جنبه‌های اعتقاد عام و جنبه‌های اعتقادی مشترک بین ادیان الهی قبل از دین اسلام و ارتباط آن‌ها با آن قرار داده است، زیرا عامل مشترک بین آن‌ها توحید حقیقی است که هرگز به شرک آلوده نمی‌شود.

از جمله مباحث در تفسیر و علوم قرآن، مبحث متشابه است که ماخوذ از آیه هفتم سوره آل عمران می باشد دانشمندان علوم قران و مفسیرین پیرامون این مبحث نظراتی ارائه کرده اند که از بارزترین انها می توان از از علامه طباطبایی و ابن عاشور نام برد. از نگاه علامه طباطبایی متشابه طوری است که مقصود از آن برای فهم شنونده روشن نیست، و چنان نیست که شنونده به مجرد شنیدن آن، مراد از آنرا درک کند، بلکه در این که منظور، فلان معنا است یا آن معنای دیگر تردید می کند، و تردیدش بر طرف نمی شود تا آن که به آیات محکم رجوع نموده و به کمک آنها معنای آیات متشابه را مشخص ‌ کند. اما ابن عاشور بر این است متشابه خلی الدلاله علی المعنی است و وصفی است که به وسیله آن آیاتی که دلالت بر معانی متشابه می کند، توصیف می شود که هر یک مقصود است، یعنی آنها از نظر اعتبار قصد به آن شباهت دارند و برخی از آنها به برخی دیگر ارجح نیستند. این رساله به بررسی تطبیقی تفسیر آیات متشابه در برخی از صفات تشبیهی خداوند می پردازد، و از نتایج مهم این رساله می توان به این نکته اشار کرد که علامه طباطبایی با استناد به حدیثی از امام رضا علیه السلام که می فرماید: «مردم در توحید دارای سه مذهب هستند: نفی. تشبیه و اثبات بدون تشبیه.»، مذهب اثبات بدون تشبیه را برمی گزیند که اصل معنای هر صفتی برای خداوند صادق بوده و خصوصیاتی که آن صفت در ممکنات و مخلوقات به خود گرفته از حقتعالی نفی شود و به عبارت دیگر اصل صفت اثبات، و محدودیت آن به حدود امکانی نفی گردد. اما ابن عاشور آیات را بر اساس مذهب اشعری خود تفسیر می کند، مگر در موارد معدودی که گرایش معتزلی را برمی گزیند است. روش تحقیق در این پژوهش تحلیلی-موضوعی است که تفسیر برخی آیات متشابه در باب صفات الهی را در دو تفسیر المیزان و التحریر و التنویر را بررسی و سپس به مقایسه و مشترکات و مفترقات آنها پرداخته است.