جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این رساله که با عنوان " بررسی تفسیری و تاویلی آیات نازله در شان سید الشهداء (ع) " در 3 فصل به منظور خدمت به قرآن و عترت پیامبر(ص) و شناخت هر چه بیشتر سید الشهدا (ع) فرآهم آمده است. این تحقیق با استفاده از روش تحقیق کیفی انجام شده است و ابزار گردآوری اطلاعات، به صورت کتابخانه‏ای است. در این تحقیق سعی شده است ضمن ارائه کلیات به عنوان مبانی، با فرض وجود آیاتی که در شان سید الشهداء نازل شده‏اند، طی بررسی بیش از 120 آیه از قرآن کریم در کتب روایی و تفسیری به عناوینی از قبیل نور، آفرینش، جلوه‏هایی از امام حسین (ع) و همچنین عنوان‏های امام حسین (ع)، انبیاء الهی، فرشتگان، رجعت، شیعیان، اصحاب، دشمنان و کشندگان پرداخته است. در فصل پایانی ثابت خواهد شد که ارتباط قرآن و سیدالشهداء متقابل و ناگسستنی بوده و ایشان منبع فضئل قرآنی است چنان که دشمنان او نماد رذائل مذکور در قرآن هستند. همچنین ثابت خواهد شد که توسل به سید الشهداء پشتوانه قرآنی دارد.

هدف از تحقیق در این رساله ، بررسی این مساله است که : آیا بازگشت گروهی از انسان ها به این دنیا ، پس از مرگ و پیش قیامت کبری امکان دارد یا خیر؟ در صورت امکان این مساله ، آیا از منابع دینی دلیلی بر وقوع آن در آینده وجود دارد یا خیر؟

پژوهش حاضر در چهار فصل و با نگاهی ژرف به سالکان راه حسینی تنظیم شده که روندی جدید از ویژگی های راه حسینی را به رشته تحریر در آورده است .در این مختصر کوشیده شده که ابتدا با ارزشگذاری همه موجودات عالم هستی برای وجود مقدس سیدالشهدا به نتیجه ای ارزشمند برسیم که : با عزاداری برای سیدالشهدا و جان سپردن در راه ایشان و یاران باوفایشان ، صاحب کمالات و درجاتی خواهیم شد که ما را در مسیر قدم صدق ثابت قدم نگاه خواهد داشت . بعد از گذشتن از مسیر بکاء حسینی و برکات لطم بر خود در عزای حسینی ، به صفات برجسته یاران سیدالشهدا با توجه به آیات و روایات پرداختیم که ماحصل آن فوز عظیمی برای هرکسی که مسیر ایثار ، بصیرت و...تولی و تبری را طی کند، خواهد بود . بعد از این وصف وارد معرکه رجعت حسینی شدیم که پس از پرداختن به کیفیت آن و با مقایسه راه حسینی با راه مهدوی دریافتیم که منتظر ظهور باید تربیت یافته عاشورا باشد . واما در نهایت این رساله ما را به این نتیجه می رساند که مومن کمال خود را در مسیر حسینی با اشک و انابه و دعا و تلاش برای متصف شدن به خُلق حسینی و در انتظار رجعت بودن ،حاصل می نماید.

رجعت، بازگشت گروهی از مردگان قبل از قیامت و در زمان ظهور امام عصر(عج) است، که آیات قرآن و روایات معصومین(ع) و اجماع امامیه موید آن است.پرسش اصلی در این پایان نامه چگونگی رابطه‌ی این آموزه‌ی دینی با مسائل نفس و بدن است. با توجه به اینکه انسان موجود دوبعدی است و دارای نفس وبدن می‌باشد و این دو باحرکت جوهری تکامل یافته و روح با مرگ نابود نمی‌شود. پس رجعت که همان بازگشت روح به بدن است با مسئله‌ی نفس و بدن ارتباط خواهد داشت، پیرامون این ارتباط نظریاتی بیان شده است:یکی رجعت بازگشت روح به بدن دیگر است،که مستلزم یکی دانستن رجعت با تناسخ است این نظریه مردود می‌باشد. و دیگری بازگشت با بدن مثالی است که این عقیده نیز باطل می‌باشد و نظریه‌ی سوم که بازگشت روح بابدن عنصری است، که باتوجه به روایات رجعت قابل اثبات می باشد.و بدن در رجعت عین بدن دنیوی است و با توجه به اینکه تشخص به نفس است، بدن در رجعت همان است که با آن راه می‌رود و می‌خورد

در میان مسائل کلامی، «وقایع آخرالزمان» اهمیت فراوانی دارد و در این میان، مساله «رجعت»، به لحاظ باورهای اجتماعی و سیاسی،مهم تر است. ایمان به رجعت از نشانه های مذهب شیعه و اعتقاد به ولایت معصومین (ع) و در ردیف سایر نشانه های ایمان، برای شناختن حق از باطل مطرح است. موافقان رجعت برای اثبات سخن خود, دلایل قرآنی و روایی آورده اند, همچنین در مورد رجعت ادعای اجماع کرده اند و گفته اند که رجعت موافق مبانی عقلی است. مهم ترین و محکم ترین دلیل مدعیان «رجعت», برای اثبات این مدعا, روایات رسیده از معصومین(ع) می‌باشند.از جمله روایاتی که در مورد رجعت وارد شده عبارتند از: روایات دال بر رجعت در امت های گذشته(زنده شدن عزیز پیامبر(ص), زنده شدن مقتول بنی اسرائیل, زنده شدن مردگان به دست عیسی(ع) و ...)؛ و روایات دال بر وقوع رجعت در آینده( رجعت پیامبر اکرم(ص), رجعت امام علی(ع) و امام حسین(ع) و همه ائمه و انبیاء(ع) و ... و روایات دابه الارض و ...). اما با بررسی هایی که در این زمینه صورت گرفت مشخص شد اکثریت روایات «رجعت» ضعیف است و فقط چند روایت صحیح وجود دارد که آن روایات صحیح نیز یا به دلیل غیرمعتبر بودن منبع روایی یا به دلیل عدم وضوح و صراحت, در رجعت قابل استناد نیستند. آیات قرآنی را نیز که به رجعت تاویل و تفسیر کرده اند, اولا؛ دارای سند معتبری نیستند, ثانیا؛ برخی از آنها از باب مصداق و جری و برخی نیز از باب تفسیر به رای هستند. اجماع ادعا شده در مورد رجعت صحیح نیست, چون از همان ابتدا کسانی بودند که با رجعت به مخالفت برخاستند. در مورد عقل نیز می‌توان گفت که؛ عقل را راهی برای اثبات آن نیست و رجعت از اموری است که مورد تردید عقل است و در چنین مواقعی, وظیفه عقل سکوت است. بنابراین؛ رجعت با دلایل قطعی ثابت نمی‌شود ولی امکان وقوع آن را نیز نمی‌توان انکار کرد چرا که؛ خداوند متعال بر هر کاری تواناست.

غیب در لغت و اصطلاح به چیزی گفته می شود که از چشم ها پنهان است و کسی جز خدا یا به اذنخدا ، از آن آگاهی ندارد؛و از آن جهت که در تحت حواسّ ظاهری نمی گنجد با شهود متفاوت است.طبق تقسیم بندی آیاتی که در مورد غیب صورت گرفت، علم غیب اصالتا وبالذات برای خداست که بااذن الهی، پیامبران و اولیای خدا از آن بهره مند می گردند؛ بر خلاف غیب مطلق که در همه مقاطعوجودی و برای همگان پوشیده است، غیب نسبی ازدیگر اقسام غیب است که در برخی از مقاطعوجودی، بر بعضی از افراد پوشیده نیست. هم چنین وحی ، ملائکه ، قیامت ، ملکوت ، اسماء الهی و رجعت ، علاوه بر این که از هم سان های غیب به شمار می روند از جملهمصادیق آن نیز هستند. ملائکه محافظان غیب اند که از طریق آن ها ، وحی به پیامبران می رسد.قیامت یکی دیگر از مصادیق غیب است که انسان را وا می دارد تا از جهان محسوسات فراتر رفته، به ساحل همیشگی حقیقت برسد.البته پرداختن به شبهاتی که در این بحث جلوه گر می شود ضرورت دارد؛ که به آن ها نیز پاسخ داده شده است.

چکیده«رجعت» یکی از عقاید حیات‌بخشی است که شیعه به آن معتقد است. اما درباره‌ی کیفیت و زمان وقوع آن اختلافاتی وجود دارد. عده‌ای زمان آن را آخرالزمان می‌دانند، اما کسانی نیز عقیده دارند که رجعت فقط در زمان ظهور حضرت قائم اتفاق نمی‌افتد و زمان خاصی ندارد و چه بسا در گذشته‌ و حتی در زمان حال نیز کسانی باشند که رجعت کرده‌اند و به این دنیا بازگشته‌اند.به هر شکل متأسفانه این عقیده‌ی نجات‌بخش در طی قرون و اعصار مورد بی‌توجهی قرار گرفته و برخی برادران اهل سنت هم با بی‌انصافی تمام آن را مخالف ضرورت دین اسلام دانسته و معتقدین به آن را کافر، فاسق، کذّاب و ... معرفی نموده‌اند. بعد از اعتقاد به امامت، شاید هیچ عقیده‌ای مانند «رجعت» مورد هجوم و غضب پیروان خلفا قرار نگرفته باشد. در مورد «رجعت» کتاب‌های بسیاری نوشته شده‌ و همچنین در این باره پس از جستجوی فراوان به تعداد کمی پایان‌نامه برخورد کردم.در این کتاب‌ها به مقایسه و تطبیق مسأله‌ی رجعت با عقیده‌ی اهل کتاب در این زمینه پرداخته نشده است. اما هدف من از این نوشتار مقایسه‌ی مسأله‌ی «رجعت» میان قرآن و اهل کتاب می‌باشد، به طوری که مشخص گردد اولاً: آیا در قرآن آیاتی وجود دارد که اشاره به رجعت داشته باشد و ثانیاً: آیا عقیده به رجعت در بین اهل کتاب (یهود و نصاری) هم وجود دارد؟ و اگر وجود دارد چگونه است و چه تفاوتی با قرآن و عقیده‌ی شیعه در این زمینه دارد؟در این زمینه من از روش تحلیل محتوا استفاده کردم یعنی از کتب، تفاسیر، مقالات، پایان‌نامه‌ها و نرم افزارهای علوم قرآنی و دینی استفاده کردم و همچنین به کتب و منابع اهل کتاب و بزرگان دین آن‌ها نیز مراجعه نمودم و پس از بررسی موشکافانه‌ی این منابع به نتایجی دست یافتم که در ادامه خواهد آمد. از نظر بنده عقیده‌ به رجعت نتایجی در پی خواهد داشت از جمله این که این عقیده به منتظران ظهور حضرت مهدی (عج) آرامش بخشیده، از سقوط آنان در منجلاب فساد و خود باختگی جلوگیری نموده و به تلاش مضاعف برای زمینه‌سازی حکومت مهدی (عج) و برچیده شدن بساط ظلم و ستم وا می‌دارد. زیرا با این عقیده، انسان هرگز از درک محضر آن حضرت و شرکت در تشکیل حکومت جهانی ایشان ناامید نمی‌شود و سعی می‌کند تا با تقویت و استوار نمودن ایمان و انجام اعمال صالح خود را در زمره‌ی رجعت کنندگان قرار دهد. لذا ائمه‌ی اطهار (ع) این عقیده را یک بشارت و موهبت خدایی برای مسلمانان دانسته‌اند.کلید واژه‌ها: ، بازگشت، اهل کتاب، عصر ظهور، شیعه‌ی دوازده امامی

در این پایان نامه بحث “رجعت” مورد یک بررسی‌ اجمالی‌ قرار گرفته است. در ابتدا مفهوم کلمه “رجعت” از ماده “رجع”, در کتاب‌های لغات مورد بررسی‌ و تحقیق قرار گرفته و سپس به کلماتی‌ اشاره شده که در قرآن و روایات معصومین(ع) اصطلاحا به همین مفهوم " بازگشت به دنیا” بکار برده شده است.پس از بررسی‌ این کلمات در لغات به مفهوم اصطلاحی رجعت پرداخته شده و نظر تنی چند از علماء شیعه در این خصوص بیان شده است.در فصل دوم تاریخچه اعتقاد به رجعت، از زمان پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) و سیر تحول آن‌ در میان مسلمانان مطرح شده و در این بخش سعی شده شرایط فرهنگی‌ و سیاسی جامعه اسلامی در ادوار گذشته در رابطه با این موضوع روشن شود.پس از طرح تاریخچه‌ی موضوع مورد بحث در فصل سوم وارد بحث اصلی‌ که همان اثبات رجعت از منظر آیات قرآنی است شده‌ام.در این فصل تعداد 8 آیه از میان چندین آیه‌ای که علامه مجلسی یا شیخ حر عاملی و یا دانشمندان دیگر در باره این موضوع بیان داشته‌اند، مورد کنکاش قرار می‌دهم و در ملاحظه هر آیه‌، بررسی‌ برخی‌ از مفردات آن‌ آیه و سپس نظرات تفسیری علما شیعه و اهل سنت درباره آنها مي‌اید و بلاخره روایتی از معصومین(ع) که ذیل آیات مذکور به ما رسیده است و مفهوم و تاویل آیه را در خصوص رجعت برای ما روشن می‌سازد، بیان میگردد، همچنین نظرات مخالفین مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد.در فصل چهارم روایات رجعت از حیث اعتبار و تواتر مورد تفحص قرار گرفته و نظرات دانشمندان موافق و مخالف در این باره، با توجه به ملاک ارزیابی روایات مطرح شده است.در ادامه این فصل، اکثر روایات رجعت در یک تقسیم بندی، بر اساس موضوعات مطرح شده در آن‌ به چهار بخش تقسیم شده که ذیل هر بخش چند روایت به عنوان نمونه ذکر شده است. در فصل پنجم به مسئله وجود اجماع در “رجعت” پرداخته شده، اتفاق نظر علماء بر مسئله رجعت از دیدگاه علماء سابقین مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و نشانه‌های این اجماع در اسناد و مدارک اسلامی بیان شده است. همینطور در ادامه نظرات مخالفین وجود اجماع بر رجعت از مفسران اهل سنت مورد نقد و بررسی‌ قرار گرفته است.عقل هیچ مانعی برای زنده شدن مردگان پس از مرگ تصور نمیکند و امکان آن‌ را کاملا درک می‌کند، به عبارتی هیچ منع عقلی برای زنده شدن مردگان، نه در فاعلیت فاعل و نه در قابلییت قابل متصور نمي‌باشد. اما عقل از درک ضرورت وقوع آن‌ عاجز است که با بیان مقدمات و تحلیل‌های مختصری این ضرورت هم برایش قابل درک میشود، در این فصل تلاش شده است که پاره‌ای از این مقدمات که لازمه تحقق آنها رجعت به دنیاست را بازگو نمایم.در فصل هفتم به ویژگی‌‌های رجعت پرداخته شده، ویژگی‌‌هایی‌ که در روایت به آن‌ تصریح شده است، ویژگی‌‌هایی‌ از قبیل محدوده‌ی افراد رجعت کننده، زمان رجعت، طول عمر رجعت کنندگان، اختیاری بودن یا اجباری بودن رجعت، نحوه رجعت کردن به دنیا و… رجعت یک واقعه حکیمانه و هدفمند می‌باشد که هدف آن‌ هماهنگ با عقل و ایمان و در راستای تحقق اراده پروردگار عالم و خواست موًمنان می‌باشد. در فصل هشتم این اهداف با تکیه بر آیات و روایات مورد بحث قرار گرفته است. در فصل نهم دیدگاه متکلمن معروف شیعه درباره رجعت مورد بررسی‌ قرار گرفته است. نقطه نظرات فضل بن شاذان به عنوان دانشمندی که در عصر سه امام معصوم حضور داشته و از سرچشمه معارف بهره برده است، شیخ صدوق نماینده مكتب فکری قم در عصر غیبت صغری، شیخ مفید نماینده مکتب فکری بغداد، علامه مجلسی و شیخ حر عاملی دوتن از محدثان مشهوری که برخی‌ آنها را متمایل به اخباری گری می‌دانند و علماء دیگری که هرکدام در زمان خود از چنان جایگاهی برخوردار بودند که پیشوایی شیعه را عهده‌دار بوده و دوست و دشمن حول محور سخن آنها به استناد سازی مي‌پرداختند. در فصل دهم دو ديدگاه متفاوت در باب رجعت كه با نظر مشهور در اين خصوص مغايرت‌هايي دارد شرح و تفصيل داده شده است. اين ديدگاه‌ها نيز با استناد به آيات و براساس برداشت‌هايي است كه صاحبان اين نظريه‌ها از اين آيات و روايات داشته‌اند. علت جداسازي اين دو ديدگاه از نظرات متكلمان معروف شيعه، تفاوت‌هايي است كه در اصول و مباني آنها با نظرات متكلمان وجود داشته و حتي بعضي از مباني آنها توسط اين متكلمان معروف انكار و مذمت شده است. البته بنده در اين بخش در صدد نقد اين نظرات نبوده‌ام و فقط به بيان شرح آنها پرداخته‌ام. در خاتمه نيز در يك جمع‌بندي چهار تعبير متفاوت كه با توجه به آيات و روايات و بعضاً برگرفته از نظرات علما مي‌باشد را از رجعت مطرح كرده و توضيحاتي دربارة آنها داده‌ام.

رجعت عبارتست ازرجوع وبازگشت عده ای ازمردگان به این دنیا درآخرالزمان قبل ازقیام قیامت، رجعت یک مساله اعتقادی وتقریباً ناشناخته است تاآگاهی عمیق ازاین مساله بدست آید ضروت این تحقیق اجتناب ناپذیراست.بابررسی عمیق رجعت درطول تاریخ شیعه درمی یابیم که این مساله درهمان آغازطرح وگسترده آن توسط ائمه (علیه السلام) دو نوع عکس العمل متفاوت را درجامعه اسلامی درپی داشته است،ازطرفی شیعیان واصحاب خاص ائمه (علیه السلام) به واسطه پیروی ازآن بزرگواران درصدد اثبات آن وردّ ادّله مخالفان برمی آمدند ، ازطرفی دیگر بعضی ازمخالفان شیعه این مساله را نوعی بدعت دانسته وبه شدت با معتقدین به آن برخورد می کردند، وشاید به علت همین تاکید ونیز مخالفت مخالفان بود که رجعت نگاری درزمان ائمه(علیه السلام) وازسوی اصحاب خاص آغاز گردید.مساله رجعت را دردومقام باید اثبات کرد. مقام امکان ومقام وقوع، مقام اول ازراه عقل وآیات وروایات ومقام دوم ازراه آیات ورویات قابل اثبات است. آن چیزی که ازادله رجعت برمی آید وموجب علم ویقین است این است که عده ای ازمردگان به این جهان درآخرالزمان قبل ازقیامت برمی گردند. اماکیفیت رجعت کنندگان ، تعدادآنها،و...... چیزهای اند که موجب علم ویقین نیستند.این عقیده نه مخالفت سنت الهیه است نه مستلزم قول به تناسخ است،نه منافات باتکلیف داردنه منجر به لغو بودن معاداست، بلکه عقیده رجعت یک عقیده مسلم وشفاف است که مستند به آیات وروایات می باشد.

چکیدهرجعت در لغت به معنای بازگشتن است؛ و در اصطلاح مراد از آن زنده شدن و بازگشتن گروهی از مردگان، (مومنان خالص و کفار بسیار شرور) هنگام ظهور حضرت مهدی (عج) است تا نیکان با مشاهده دولت آن حضرت شادمان شوند و به فیض نصرتش مفتخر گردند؛ و انسان‌های شرور نیز با مشاهده دولتی که هرگز نمی‌خواستند غمگین گردند و به ذلت و خواری برسند و عقوبت و عذاب ببینند و به دست دوستان آن حضرت کشته شوند. در اثبات رجعت، هم از ادله عقلی و هم از ادله نقلی استفاده شده است. عقل، آیات، روایات و اجماع، ادله اثبات رجعت را تشکیل می‌دهند. مخالفان رجعت که غالباً اهل سنت هستند، شبهاتی را هم در عرصه اثبات رجعت به این چهار دلیل گرفته‌اند که جواب داده شده است و هم در عرصه لوازم رجعت نیز، شبهاتی را متوجه رجعت دانسته‌اند از جمله: توبه بدکاران، ناسازگاری با تکلیف، تناسخ بودن، ایمان آوردن کافر، معجزه بودن رجعت، اغراء به معاصی، فسق مومن، اهانت به اولیاء و رجعت برخی از صحابه که به همه این‌ها پاسخ داده شده است.از آنجا که رجعت هم سنخ معاد است و از امور ممکن هست و با ادله عقلی و نقلی به اثبات رسیده است، رجعت نیز با همین ادله اثبات شده است. واژگان کلیدی: شبهات اهل سنت، شبهات رجعت، رجعت، پاسخ به شبهات رجعت.