جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عالم ادیب متکلم از معتزله . به سبب اشتباه در استنساخ او را شعبی و بعد شیعی خوانده اند که درست نیست. چندی از شاگردان احمد بن الحسین هاروی از عالمان زیدی بوده است. صاحب کتب "حقائق الاشیاء" و "یاقوته الایمان و واسطة البرهان" در علم اصول دین و کلام.

از متکلمان خراسان و ابتدا از مناظره کنندگان مامون با امام رضا (ع) برای اثبات عجز امام در مناظره بود. شیخ طوسی او را از اصحاب امام رضا(ع) می شمارد و برخی از علمای رجال گمان می کنند که او به طریقه امام رضا (ع) راه یافته است. شیخ صدوق در عیون اخبار الرضا و توحید از او یاد کرده است.

محدث، فقیه، متکلم اشعری

رییس فرقه الجواربیة در مورد مذهب او اختلاف است. اشعری او را از مرجئه قائل به تشبیه می شمارد و ابن حزم به صر احت از او به عنوان یک شیعه یا "رافضی" سخن می گوید. عماد الدین طبری امامی به هنگام بحث از اصحاب سفیان ثوری( که صفات را اثبات می کنند و به ظواهر نصوص بدون تعرض به تاویل عمل می کنند) از جواربی به عنوان متأخرین این قوم یاد می کند و مذهب آنها را در نبوت و امامت و عقل و سمع همان مذهب اشعری می داند. معاصر هشام بن حکم وهشام بن سالم جوانیقی و مقاتل بن سلیمان بوده است و یزید بن هارون واسطی و بشر المریسي را تکفیر کرده است. آنچه را که به او نسبت داده اند عموما از جانب مخالفین بوده و مشابه آن صفاتی است که معمولا به هشامین نسبت می دهند. می توان او را بنا به گفته ها از معتقدان به تجسیم تشبیهی دانست که مبتنی بر این نظر ابن سالم است که خداوند به صورت انسان است اما نه از لحاظ گوشت و خون . ابن حزم معتقد است که جواربّی به نص بر ائمه از علی (ع) و اولاد او از جانب پیامبر(ص) قائل بوده است.

محدث فقیه متکلم از اصحاب امام صادق (ع) و صاحب مناظرات با مخالفین مذهب اهل بیت (ه)

متکلم . موسس فرقه سلیمانیه از زیدیه در مناظرات علیه هشام بن حکم حاضر می شده است و قصد ضربه به او را داشته است. او متعرض شیوه عمل امامان باقر و صادق (ع) می شده است و نقل است که تقیه و بداء را به شیوه ای مزورانه تفسیر می کرده است. به سبب این تفاسیر برخی از اصحاب امام باقر او را ترک کرده اند و امامت جعفر بن محمد (ع) را انکار کردند. در امامت قائل به شوری بوده است و منکر عقیده هشام بن حکم مبنی بر فساد اختیار امام توسط مردم. همچنین قائل به امامت امام علی (ع) بوده است بیعت شیخین را خطا می دانسته است اما آن را فسق نمیدانسته است. او از عثمان نیز تبری جست و وی را تکفیر کرد.

محدث و متکلم معتزلی که اعتزال را از واصل بن عطاء و عمرو بن عبید دریافت کرده بود. او معاصر قیام نفس زکیّه و برادرش ابراهیم علیه منصور عباسی بود که عده ای از معتزله در آن قیام شرکت کردند اما عثمال طویل در این خروج شرکت نکرد .

زندگی شخصی او بر ما مجهول است اما او در مسیر نهضت خوارج در نیمه دوم قرن اول بوده است. پیروان او را عجاردة و عجردیة می خوانند. اشعری عجارده را در ضمن عطویّه می شمارد. ابن حزم اینان را بخش بیشتر خوارج قاطنین خراسان می داند. اینان نیز همچون بقیه خوارج قائل اند به کفر امیر المؤمنین (ع) , عثمان و اصحاب جمل و حکمین و خشنودان از حکمیت، کفر مرتکیبن به گناه و وجوب خروج بر حاکم جائر. قائل به وجوب برائت از اطفال اند تا زمانی که به اسلام دعوت شوند. عجارده منکر سوره یوسف بودند و آن را از مجعولات می شمردند.