جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش درمورد تطور مفهوم وجود درحکمت متعالیۀ ملاصدرا و نیز نسبت به فارابی حاکی از آن است که در فلسفۀ فارابی بدلیل درهم تنیدگی معنای موجود، وجود و ماهیت، «وجود» به عنوان امری یکسان با موجود و یا جزئی از موجود مطرح شد. همچنین تطور مفهوم وجود و موجود در حکمت متعالیۀ ملاصدرا از نظر همراهی ابتدائی با حکمت رسمی و سپس ارائۀ نظریۀ اصالت وجود و نهایتا دستیابی به وجودی اصیل و مشکک مورد بررسی قرار گرفت. در بحث احکام وجود نیز فارابی تحت تاثیر تفکر ارسطویی و درنتیجه در سیطرۀ موجود محوری است و لذا از حیطۀ مفاهیم فراتر نرفته است، اما در فلسفۀ ملاصدرا بر مبنای اصالت وجود و مبانی و نتایج آن، احکام وجود و ماهیت، لوازم و مسائل و مباحث پیرامون هریک از آنها متحول شد و بدین‌صورت دامنۀ مباحث فلسفی گسترش یافت. همچنین فارابی «موجود بما هو موجود» را به عنوان موضوع فلسفه معرفی می‌کند، ولی ملاصدرا براساس اصالت وجود، گاهی وجود و گاهی «موجود» را به عنوان موضوع فلسفه معرفی می‌کند، اما این دوگانگی مربوط به لفظ است نه معنا؛ چراکه بر طبق مبانی فکری ملاصدرا منظور از موجود، چیزی جز وجود نیست. درمورد اشکالاتی که بر اصالت فلسفی نظریۀ اصالت وجود وارد شده است، باید گفت که این مسائل ناشی از عوامل مختلفی از جمله عدم دانش کافی درمورد زمینۀ تاریخی و فلسفی نظریۀ اصالت وجود ملاصدرا، آثار و کارکردهای آن، عدم درک صحیح معنای وجود، ماهیت و خلط معانی آنها است.

بیدل دهلوی از شاعران صاحب سبک‌، عارف مسلک و از جمله سرآمدان سبک هندی در قرن یازدهم هجری است. وی از پیروان محی‌الدین ابن عربی در شبه قاره بود و مباحث عرفانی در ذهن و زبان او جایگاه ویژه‌ای دارد. بیدل گرچه شاعری فارسی زبان است اما زیستگاه و پرورشگاه او هندوستان بود و در عصری که مفاهیم فلسفی- عرفانی اوپانیشاد در همه جای هندوستان گسترش یافته بود، به سرودن روی آورد . ازاین روی یکی از موضوعات مهم بیدل پژوهی، دست یافتن به خاستگاه و سرچشمه اندیشه های عارفانه اوست و بررسی میزان تاثیر پذیری بیدل از اندیشه‌های اسلامی و آموره‌های عرفان هندی است. از دیگر سو، موضوع وحدت وجود و انسان کامل از جمله مهم‌ترین مباحث عرفانی به شمار می‌رود . از این جهت ضرورت دارد که این دو موضوع مهم به شکل مستقل و کامل بررسی گردد و هدف این رساله نیز دست یافتن به این مهم به شیوه توصیفی – تحلیلی است. دراین باره گرچه پژوهش‌های مفیدی در باره هر یک از مباحث انجام پذیرفته و زوایای موضوع کاویده شده و در این پژوهش نیر از آنها بهره گرفته‌ایم، ولی تحقیقی جامع و تطبیقی با محوریت انسان کامل و وحدت وجود در نظرگاه بیدل و عرفان هندی انجام نشده است. جهان‌بینی وحدت وجودی بیدل تا حدی به اندیشه‌های وحدت نگرانه اوپانیشادها و شان‌کارا، نماینده‌ وحدت وجودی نامکیف مکتب ودانتا، شباهت دارد. شالوده و اساس تفکر عرفانی در آثار بیدل بر دو محور وحدت وجود و انسان کامل است. بیدل با اوپانیشادها و اندیشه‌های هندوان آشنا بوده و در آثار خویش به تفکرات و آیین‌های مذهبی آن‌ها اشاراتی دارد، اما انسان کامل و وحدت وجودی که در محور اندیشه‌های بیدل است، صبغه توحیدی و اسلامی دارد و با تفکرات مطرح در عرفان هندی متفاوت است. از دیدگاه بیدل، انسان تجلی کامل همه اسماء و صفات الهی، کون جامع حقایق وجود و شایسته مقام نیابت از حق و خلیفه الهی است و مصداق کامل آن، پیامبر گرامی اسلام، محمد مصطفی(ص) به عنوان انسان کامل و غایت آفرینش معرفی می‌شود. در عرفان هندی از انسانی که مانند انسان در عرفان اسلامی، مظهر کامل اسماء و صفات الهی باشد، سخنی به میان نمی‌آید، اما از آنجا که آتمان به عنوان روح الهی در وجود آدمی است، انسان دارای ارزش و شرافت است. در اکثر مکاتب عرفانی هند، کمال انسان در نجات از رنج و رهایی از گردونه زایش‌های مکرر است. جهان‌بینی وحدت‌وجودی بیدل نیز با نگاه اندیشمندان مکاتب عرفانی هند تشابهات و تفاوتهایی دارد. یکی از مهم‌ترین آن‌ها در مکتب خداباور ودانتا، شانکارا است که دیدگاه او مبتنی براین است، تنها یک حقیقت مطلق وجود دارد که این وجود مطلق بی‌تعین و بی‌تکیف دارای حقیقتی دست نیافتنی وادراک ناپذیراست که دارای دوجنبه است، یکی وجودی که ازهرگونه صفات وکیفیات مبراست و آن مقام ذات (نیرگونا) است و دیگری وجودی که در ارتباط با جهان هستی صفات و کیفیات را می‌پذیرد و خود را به صورت کثرات متجلی می‌کند، این بعد وجود هم با برهمن ساگونا قابل تطبیق است.

این پژوهش با هدف شناخت اندیشه قاضی سعید قمی درباره وجود و ماهیت و تبیین او از نسبت مابعدالطّبیعی آنها در حقیقت ممکنات و واجب تعالی و ارزیابی موضع وی در مسأله اصالت وجود یا ماهیت با بهره‌گیری از روش تحقیق کتابخانه‌ای و تحلیل انتقادی انجام گرفت. مراد قاضی سعید از ماهیت در سخن از نسبت مابعدالطّبیعی آن دو، «ما به الشیء هو هو» یا ماهیت بالمعنی‌الاعم و همان حقیقت، ذات و وجود خاصّ اشیاء است که به جعل بسیط جاعل، تشخّص و تحقق عینی می‌یابد و مراد وی از وجود، همان وجود عام یا وجود مصدری است که مشترک معنوی، قابل شدت و ضعف و عارض بر ممکنات است، اما اطلاق وجود بر واجب و ممکن را به اشتراک لفظ می‌داند. بر اساس این دو تلقی از «ماهیت» و «وجود»، وی آشکارا از اصالت ماهیت سخن گفته و جعل وجود را بالتبع و به عرض ماهیت و به جعل خودِ ماهیت دانسته است و با نفی جعل مرکب، شائبه زیادت مابعدالطّبیعی وجود بر ماهیت را می‌زداید. بدین ترتیب قاضی سعید با مبنایی متمایز از قائلان به اصالت وجود، بر اصالت ماهیت تأکید نموده است اما نزاع وی با قائلان اصالت وجود، نزاع در یک مسأله فلسفی نیست، بلکه تقابل دو نظام فلسفی با مبانی و مبادی تصوری و تصدیقی متفاوت است. رأی خاصّ قاضی در نسبت مابعدالطّبیعی وجود و ماهیت را می‌توان ارتقاء نظام فلسفی سینوی و استمرار اندیشه سهروردی و میرداماد دانست.

ترجمه ماشینی: این کتاب شرح مفصل و به روز شده و دفاعی از پنج مورد از مهمترین شواهد فلسفی تاریخی (اما در سالهای اخیر عمدتاً نادیده گرفته شده) وجود خدا ارائه می دهد: ارسطویی، نوافلاطونی، آگوستینی، تومیستی و عقل گرا. همچنین به هر یک از صفات کلیدی الهی -وحدت، سادگی، ابدیت، قادر مطلق، دانایی مطلق، خیر کامل و غیره- پرداخته می‌شود و نشان می‌دهد که خدایی که وجودش با براهین اثبات شده است، باید دارای آنها باشد. در نهایت، به تمام ایراداتی که بر این ادله وارد شده است، به طور مفصل پاسخ می دهد. این اثر دفاع بلندپروازانه و کاملی از الهیات طبیعی سنتی ارائه می دهد که در حال حاضر چاپ شده است. هدف آن اثبات نظر بزرگ‌ترین فیلسوفان گذشته - متفکرانی مانند ارسطو، فلوطین، آگوستین، آکویناس، لایب‌نیتس و بسیاری دیگر - است که وجود خدا را می‌توان با یقین از طریق استدلال‌های عقلانی محض اثبات کرد. از این رو، هم به عنوان نفی الحاد و هم ایمان گرایی که به الحاد کمک و آرامش می کند، عمل می کند.

چکیده ماشینی : این جلد حوزه بسیار مهم اما کمتر شناخته شده ای از معنویت اسلامی را آشکار می کند. ویراستار جان رنارد در اینجا مجموعه‌ای از متون را گردآوری کرده است که اکثر آنها برای اولین بار در اینجا ترجمه شده‌اند که از کتاب‌های راهنمای بزرگ صوفیانه معنویت استخراج شده‌اند، با موضوع نقش پیچیده و چند وجهی دانش در رابطه با زندگی معنوی. او گزیده‌هایی درباره دانش از آثار نه معلم بزرگ مسلمان ارائه می‌کند که بیشتر آنها از عربی ترجمه شده‌اند، اما متون مهمی از نسخه‌های اصلی فارسی را نیز شامل می‌شود. مقدمه بررسی توسعه شیوه‌های شناخت صوفیانه در قرن سیزدهم را در زمینه وسیع‌تر آن‌ها ارائه می‌کند، و سپس بر کتابچه‌ها یا خلاصه‌های معنویت صوفیانه که در اینجا به آن پرداخته می‌شود، تمرکز می‌کند. یادداشت‌های تاریخی، شناسایی مختصری از بسیاری از منابع و شخصیت‌هایی که در سرتاسر رساله‌ها ذکر شده‌اند، ارائه می‌کنند.

ترجمه ماشینی: کتاب «...باید از توجه بسیاری از دوسوی اقیانوس اطلس که مجذوب این موضوع هستند مطمئن شود». جان هیک

صفات الهی، تحلیلی جذاب از خدای یهودیت، مسیحیت و اسلام از منظر الهیات عقلانی.