جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان نامه شامل دو بخش و دوازده فصل است . بخش اول که تمهیدات برهان صدیقین نامیده شده ، ناظر بر یک سری بحثهای مقدماتی برای تبیین بهتر برهان صدیقین است. در فصل اول آن راههای خداشناسی مورد ملاحظه قرار گرفته ، در فصل دوم واژة صدیقین به لحاظ لغوی و اصطلاحی مورد بررسی قرار گرفته است . در فصل سوم دربارة برهان و اقسام آن و اینکه برهان صدیقین جزء کدام یک از اقسام برهان است ، مطالبی ذکر شده است . در فصل چهارم جایگاه برهان صدیقین در بین سایر براهین تشریح شده است و در فصل پنجم ریشه های قرآنی و روایی این بحث بررسی شده است. در بخش دوم که تقریرات برهان صدیقین نامیده شده ، تقریرات مختلف این برهان از حکیم فارابی تا علامه طباطبائی ، بیان شده است. در فصل ششم برهان حکیم ابونصر فارابی مطرح و بررسی شده است . در فصل هفتم برهان صدیقین ابن سینا در کتب مختلف وی بررسی شده و ویژگیها و ایرادات آن بیان شده است . در فصل هشتم برهان شهاب الدین سهروردی (شیخ اشراق) در چند اثر وی همراه با اشکالات وارد بر آن بیان شده است . در فصل نهم برهان حکیم خفری (از فلاسفة مکتب شیراز قبل از ملاصدرا) مورد بررسی قرار گرفته است . در فصل دهم برهان صدیقین صدرالمتألهین شیرازی و مقایسه آراء او با دیگران در این مورد و ویژگیهای برهان وی بحث و بررسی شده است . در فصل یازدهم برهان صدیقین حکیم سبزواری در چند اثر وی بیان شده و مورد نقد قرار گرفته است . در فصل دوازدهم برهان صدیقین علامة طباطبائی مطرح شده است. سرانجام در پایان ، خلاصه و ماحصل بحث آورده شده است.

موضوع تحقیق بررسی تطبیقی برهان وجودی آنسلم و برهان وجودی ملاصدرا می باشد.این تحقیق درصدد است تا با تقریر این دو برهان و بررسی آن دو، برتری و اتقان برهان صدرایی بر برهان آنسلمی را تبیین نماید.ضرورت ایجاب کننده ی پژوهش وجود تشکیک در براهین اثبات خدا که از ریشه های جهان بینی الحادی مدرنیته است، می باشدکه بررسی آنها واثبات برتری فلسفه اسلامی، می تواند پاسخگوی مناسبی در برابر آنها باشد . این مجموعه با بهره جستن از شیوه کتابخانه ای و فیش برداری و استفاده از منابعی همچون اسفار و شواهدالربوبیه ملاصدرا، پروسلوگیون آنسلم و وجود خدا در فلسفه غرب پل ادواردز و فلسفه دین نرمن گیسلر و ... گردآوری شده است . مطالب مورد بحث و بررسی در این تحقیق بطور خلاصه به صورت زیر قابل تبیین می باشد. لزوم دفع ضرر محتمل و جلب منفعتهای احتمالی، حس کنجکاوی و پاسخ گویی به ندای درونی فطرت مبتنی بر حقیقت جوئی و لزوم شکر منعم بیان کننده ضرورت برهان آوری بر اثبات خداهستند ؛ براهین خداشناسی به دو دسته عمده و جامع قابل تقسیم می باشند : دسته اوّل براهینی هستند که وجود واجب تعالی را از طریق مخلوقات و افعالش به اثبات می رسانند و دسته دوّم ادلّه ای هستند که بر وجود واجب تعالی از طریق غیر افعال و مخلوقاتش استدلال می کنند . برهان وجودی آنسلم و برهان صدیقین ملاصدرا جزء دسته دوّم محسوب می شوند . برهان وجودی یا ذاتی در قرن یازدهم میلادی توسط سنت آنسلم مطرح شد. او برهان خویش را این چنین تقریر کرد : همه کس حتی شخص سفیه تصوّر دارد از ذاتی که از آن بزرگتر ذاتی نباشد، چنین ذاتی البته وجود هم دارد زیرا که اگر وجود نداشته باشد ،بزرگترین ذاتی که به تصوّر آید که وجود داشته باشد، از او بزرگتر است و این تناقض است پس یقینا ذاتی هست که در حقیقت بزرگترین ذات باشد و او خداست . نخستین تقریر از برهان صدیقین توسط ابن سینا ارائه گردید که پس از او ملاصدرا برهان وی را فاقد خصوصیت برهان وجودی بیان کرد و تقریری تازه از آن را بیان کرد که به این شرح می باشد : وجود اصیل است و مراتب تشکیکی دارد و بین مراتب آن رابطه علیت و معلولیت قرار دارد و بالاترین مرتبه وجود، همان مرتبه ای است که متعلق به غیر نمی باشد، پس در میان موجودات کثیر یک موجود هست که متعلق به غیر نیست و واجب الوجود است . آنچه که ملاحظه می شود این است که در هر دو برهان سعی شده تا با تکیه بر کوتاهترین مبادی و بهره جستن از قضایای بدیهی اوّلی و مقدمات عقلی، برهانی بدیهی الانتاج ارائه شود که بدان نه تنها وجود خداوند بلکه تمامی صفات او نیز قابل اثبات می باشد. هر چند که هر دو برهان وجوه مشترکی دارند ولی تفاوتهای اساسی بین آنها وجود دارد که بیان کننده برتری برهان صدیقین بر برهان وجودی آنسلم می باشد . مهمترین این تفاوتها عبارتند از : 1- ضرورت اثبات شده در برهان وجودی، ضرورت ذاتیه است یعنی مادامی که ذات موضوع در ذهن باشد حکم به ضرورت وجود او می کنیم ولی ضرورت در برهان صدیقین، ضرورت ازلیه است که حتی از فرض عدم موضوع باز وجود آن لازم می آید. 2- ضرورت در برهان وجودی به حمل اوّلی است پس به حمل شایع خدا ممکن الوجود است ولی در برهان صدیقین به حمل شایع است .3- برهان آنسلم به خاطر تکیه بر ذهن از ارزش معرفت شناسی برخوردار نمی باشد. کلید واژه : آنسلم قدیس، برهان صدیقین، برهان وجودی، خدا، شناخت شناسی،ملاصدرا موضوع تحقیق بررسی تطبیقی برهان وجودی آنسلم و برهان وجودی ملاصدرا می باشد.این تحقیق درصدد است تا با تقریر این دو برهان و بررسی آن دو، برتری و اتقان برهان صدرایی بر برهان آنسلمی را تبیین نماید.ضرورت ایجاب کننده ی پژوهش وجود تشکیک در براهین اثبات خدا که از ریشه های جهان بینی الحادی مدرنیته است، می باشدکه بررسی آنها واثبات برتری فلسفه اسلامی، می تواند پاسخگوی مناسبی در برابر آنها باشد . این مجموعه با بهره جستن از شیوه کتابخانه ای و فیش برداری و استفاده از منابعی همچون اسفار و شواهدالربوبیه ملاصدرا، پروسلوگیون آنسلم و وجود خدا در فلسفه غرب پل ادواردز و فلسفه دین نرمن گیسلر و ... گردآوری شده است . مطالب مورد بحث و بررسی در این تحقیق بطور خلاصه به صورت زیر قابل تبیین می باشد. لزوم دفع ضرر محتمل و جلب منفعتهای احتمالی، حس کنجکاوی و پاسخ گویی به ندای درونی فطرت مبتنی بر حقیقت جوئی و لزوم شکر منعم بیان کننده ضرورت برهان آوری بر اثبات خداهستند ؛ براهین خداشناسی به دو دسته عمده و جامع قابل تقسیم می باشند : دسته اوّل براهینی هستند که وجود واجب تعالی را از طریق مخلوقات و افعالش به اثبات می رسانند و دسته دوّم ادلّه ای هستند که بر وجود واجب تعالی از طریق غیر افعال و مخلوقاتش استدلال می کنند . برهان وجودی آنسلم و برهان صدیقین ملاصدرا جزء دسته دوّم محسوب می شوند . برهان وجودی یا ذاتی در قرن یازدهم میلادی توسط سنت آنسلم مطرح شد. او برهان خویش را این چنین تقریر کرد : همه کس حتی شخص سفیه تصوّر دارد از ذاتی که از آن بزرگتر ذاتی نباشد، چنین ذاتی البته وجود هم دارد زیرا که اگر وجود نداشته باشد ،بزرگترین ذاتی که به تصوّر آید که وجود داشته باشد، از او بزرگتر است و این تناقض است پس یقینا ذاتی هست که در حقیقت بزرگترین ذات باشد و او خداست . نخستین تقریر از برهان صدیقین توسط ابن سینا ارائه گردید که پس از او ملاصدرا برهان وی را فاقد خصوصیت برهان وجودی بیان کرد و تقریری تازه از آن را بیان کرد که به این شرح می باشد : وجود اصیل است و مراتب تشکیکی دارد و بین مراتب آن رابطه علیت و معلولیت قرار دارد و بالاترین مرتبه وجود، همان مرتبه ای است که متعلق به غیر نمی باشد، پس در میان موجودات کثیر یک موجود هست که متعلق به غیر نیست و واجب الوجود است . آنچه که ملاحظه می شود این است که در هر دو برهان سعی شده تا با تکیه بر کوتاهترین مبادی و بهره جستن از قضایای بدیهی اوّلی و مقدمات عقلی، برهانی بدیهی الانتاج ارائه شود که بدان نه تنها وجود خداوند بلکه تمامی صفات او نیز قابل اثبات می باشد. هر چند که هر دو برهان وجوه مشترکی دارند ولی تفاوتهای اساسی بین آنها وجود دارد که بیان کننده برتری برهان صدیقین بر برهان وجودی آنسلم می باشد . مهمترین این تفاوتها عبارتند از : 1- ضرورت اثبات شده در برهان وجودی، ضرورت ذاتیه است یعنی مادامی که ذات موضوع در ذهن باشد حکم به ضرورت وجود او می کنیم ولی ضرورت در برهان صدیقین، ضرورت ازلیه است که حتی از فرض عدم موضوع باز وجود آن لازم می آید. 2- ضرورت در برهان وجودی به حمل اوّلی است پس به حمل شایع خدا ممکن الوجود است ولی در برهان صدیقین به حمل شایع است .3- برهان آنسلم به خاطر تکیه بر ذهن از ارزش معرفت شناسی برخوردار نمی باشد. کلید واژه : آنسلم قدیس، برهان صدیقین، برهان وجودی، خدا، شناخت شناسی،ملاصدرا

اثبات وجود خداوند متعال با استفاده از برهان نظم و نظم موجود در قرآن و پدیده های الهی ، عنوان موضوع بحث این تحقیق می باشد . به هر ترتیب شناخت مبدأ عالم هستی به عنوان یکی از مهمترین مسائل مورد بحث انسان ، از آغاز خلقت بوده و هست . خداوند وجودی است که هر انسانی درباره ی آن چیزی شنیده ، امّا نمی داند چطور می توان او را شناخت . هدف اصلی کار ، ارائه ی طرحی منسجم می باشد که هر شخصی بتواند به آسانی به شناخت مطلوب و مورد نظر ، از مبدأ عالم هستی برسد . در این تحقیق ابتدا پیشینه ی بحث مورد بررسی قرار گرفته ، در میان دلایل متعدّد شاید برهان نظم معروفترین باشد که هر کسی با آن آشناست ، چرا که مقدّمات این برهان از طریق مطالعه و استنتاج استقرایی از امور این جهان بدست آمده است . از آغاز علم جدید نیز کوشش شده است که با استفاده از آخرین نتایج علمی و با استفاده از برهان مبتنی بر نظم ، وجود خدا را اثبات کرد . سپس به بحث چیستی نظم پرداخته شده است . در این تحقیق با استفاده از منابع متعدّد ، مطالب مربوط به پیشینه ی بحث ، چیستی نظم ، ارکان ، اقسام آن و رابطه ی نظم با علم جمع آوری و به طور مختصر تدوین شده ؛ سپس اشکالات وارد بر برهان نظم و پاسخ به آنها مطرح شده است . در بخش بعدی از این تحقیق ، نظم موجود را با استمداد از آیات قرآن مجید ، و شگفتیهایی از نظام آفرینش که به عنوان مصادیق نظم طبیعت ذکر شده است ، بررسی کرده و آیات را به عنوان سندی معتبر بر مدّعای خود آورده ایم ؛ این بخش در هفت فصل : حیوانات ( چهارپایان ) ، پرندگان ، حشرات ( زنبور عسل ) گیاهان ، انسان ، آسمان و زمین ، آیات با تفسیر مختصری از آنها و بیان شگفتیها در همان زمینه بیان شده است ؛ و در آخرین بخش هم به نتیجه ی برهان نظم که اثبات وجود ناظم برای جهان است ، می رسیم .

پرسش اصلی این تحقیق این است: آیا می توان صفات الهی را با استفاده از برهان نظم اثبات کرد؟ دربارۀ میزان دلالت برهان نظم بر وجود خداوند باید گفت: این برهان از طریق وجود نظم در عالم وجود ناظم را اثبات می کند. افزون بر این، این برهان با تمسک به وحدت رویۀ مشهود در سراسر عالم، توحیدِ ناظم عالم را نیز اثبات می کند. این برهان علم الهی را اثبات می کند، اما، از اثبات علم ذاتی عاجز است، زیرا اثبات صفت علم به وسیلۀ برهان نظم متوقف بر تحقق متعلق علم در خارج است که در آن صورت، صفت مذکور از جمله صفات فعل و خارج از ذات خواهد بود. همچنین، برهان نظم از اثبات علم و قدرت نامتناهی نیز عاجز است، چون معلول آیینۀ علت خود است و معلول در هر حدی از عظمت باشد، در نهایت، معلول و محدود است و نمی تواند بر علت نامتناهی خود دلالت کند.

«شرح المنظومة» اثر فلسفی ملاهادی سبزواری است. مقصود حكیم سبزواری از این تألیف، ایجاد زمینه و دیدگاه عمومی، منطقی، فلسفی و عرفانی برای ورود و فهم به درس اسفار اربعه ملاصدرا بود. وی با زبردستی و مهارت خاص موفق به انجام این امر شد و در قالب شعرهای زیبا این كار را انجام داد. هیچ كتابی پس از تألیف شرح منظومه، تاكنون نتوانسته جایگزین آن از حیث روش و مبانی گردد. مطالب كتاب كه در هفت مقصد تدوین شده است بدین شرح می باشد: مقصد اوّل: در امور عامه. مقصد دوم: در جواهر و اعراض. مقصد سوم: در الهیات به معنی الاخص. مقصد چهارم: در طبیعیات. مقصد پنجم: در بنوات و منامات. مقصد ششم: در معاد. مقصد هفتم: در علم اخلاق. هر مقصد خود به چند فریده و هر فریده به چند غرر تقسیم می شود.

چارلز هارتس هورن نماینده مکتب پویش در قرن معاصر است. او تنها فیلسوفی است که برهان نظم را به صورتی پیشین تقریر کرده است. برهان او بر اساس دیدگاه خاصش در باب واقعیت شکل می گیرد. هارتس هورن جهان منظم را همچون اندامی ارگانیک، به همراه انگاره ای از تحول و ارتباط حوادث در نظر می گیرد و با برداشتی اجتماع وار از واقعیت، وحدت در عین کثرت را در جهان به نمایش می گذارد. در این تقریر، نظم طبیعت مصداقی از نظم اجتماعی محسوب می شود. این نظم کیهانی و فراگیر مستلزم قدرتی نظم دهنده و متافیزیکی است. خداوندی که در این برهان اثبات می شود، واجد صفاتی است که هیچ نسبتی با خدای ادیان توحیدی ندارد.