جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پایان‌نامه با عنوان «نقد و بررسی قواعد تفسیری در تفسیرنمونه» در چهار فصل تنظیم شده است. پس از بیان کلیات و مفاهیم قواعد، قواعد تفسیری، تفسیر و معرفی تفسیر نمونه و نویسندگان آن به بررسی هشت قاعده از قواعد تفسیری در تفسیر نمونه پرداخته شده است. روش این پژوهش توصیفی و تحلیلی است که در هر فصل ابتدا قواعد تفسیری تبیین و سپس آن قواعد در تفسیر نمونه تحلیل شده است. بی تردید تنها تفسیری از ارزش و اعتبار بر خوردار است که از قواعد تفسیری به‌صورت شایسته بهره‌مند باشد و نگارنده به این نتیجه رسیده است که این قواعد در تفسیر نمونه به‌خوبی بکارگرفته شده است هرچند در بسیاری از موارد نامی از این قواعد به میان نیامده است ولی در مقام عمل براساس همین قواعد به تبیین آیات پرداخته شده است. از جمله قواعد تفسیری، قواعد ادبی (قواعد علم صرف، نحو و لغت) است که در تفسیر نمونه از آن‌ها به-نحو شایسته استفاده شده است هرچند نقش آفرینی این قواعد در قرائت بیان نگردیده است و تنها به قرائت موجود در قرآن فعلی بسنده شده است. قواعد بلاغی(علم معانی، بیان و بدیع) از دیگر قواعد بکار رفته در تفسیر نمونه است که به خوبی به خدمت گرفته شده‌اند هرچند به صناعت بدیع کمتر اشاره شده است. همچنین قرائن پیوسته و ناپیوسته لفظی (سیاق و انواع آن، آیات دیگر و روایات)، قرائن پیوسته و ناپیوسته غیر لفظی (فضای نزول، فضای سخن، معرفت‌های بدیهی‌عقلی، برهان‌های قطعی‌آشکار، اجماع، ضروری دین و مذهب) درحد مطلوبی مورد توجه قرارگرفته اند هرچند به اجماع توجه کمتری شده است در پایان، دلالت‌های تنبیه، ایماء، اشاره و دلالت مفهومی کلام مورد بررسی قرار گرفته، و چنین نتیجه گرفته شده است که این قواعد نیز در تفسیر نمونه به-خوبی بکارگرفته شده است.

این پژوهش به مقایسه‌ی تطبیقی بافت (سیاق) در دو علم تفسیر و زبان شناسی می پردازد و در آن انواع بافت قرآن، ابزار‌های ایجاد پیوستگی بافتی و تعارض بافت‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. از دیرباز در میان تفاسیر و دیگر آثار علوم اسلامی، از مقولاتی همچون سیاق، قرینه، نظم، تناسب و نظایر آن ها سخن گفته می شود که هدف از همه آن ها، بررسی ارتباط اجزای کلام با یکدیگر است. گفتمان و تحلیل آن در علم زبان شناسی، معادل سیاق و بررسی سیاقی متون در علم تفسیر است. علما و زبان شناسان اسلامی به دلیل ضرورت پرداختن ایشان به متونی همچون قرآن و سنت، قرن ها زودتر از زبان شناسان غربی، از مباحث مربوط به سیاق کلام آگاهی یافتند. در مباحث سنتی، از سیاق تنها ارتباط لفظی اجزای کلام اراده می شد؛ اما در دوره معاصر با تأثیرپذیری از مباحث بافت و تحلیل گفتمان در زبان شناسی، حدود آن توسعه یافت و شامل ارتباط اجزای کلام با موقعیت نیز شد. در این معنا، سیاق با قرینه ترادف کامل پیدا می کند؛ زیرا قرینه را بر دو قسم می دانند: قرینه لفظی و قرینه حالی. بر همین قیاس، سیاق را نیز به دو قسم تقسیم می کنند: سیاق لفظی و سیاق حالی. نگاه جامع به ابعاد مختلف سیاق و کاربرد آن می تواند نقشی تأثیرگذار در ارتقای مباحث تفسیری داشته باشد. سیاق حالی یا موقعیتی قرآن عبارت از اسباب نزول به معنای عام است. این بررسی همچنین نشان می دهد که در صورت تعارض میان بافت ها، اصالت با سیاق لفظی است.

مواهب علیّه یا تفسیر حسینی از تفاسیر مشهور قرن نهم هجری، تألیف کمال الدّین حسین واعظ کاشفیبه زبان فارسی است. افزون بر مواهب علیّه، وی تفاسیر دیگری به زبان فارسی دارد همانند جواهر التفسیر لتحفه الامیر، جامع الستّین یا تفسیر سوره یوسف. این تفسیر بر مشرب عارفان نوشته شده و البته در عبارت‌پردازی‌های ادبی نیز برجسته بوده و در آن به اقوال عارفان و صوفیان، نظیرِ ابن عربی، قشیری، سنایی، مولوی و عطّار نیشابوری چه در نثر و چه در نظم، فراوان تکیه شده است.در مواهب علیّه تفسیر عرفانی به مثابه یک روش تفسیری دیده می‌شود و مفسر آن، بر این باور است که الهامات و واردات قلبی عارف می‌تواند مقصود الهی از آیات قرآن باشد. علی‌رغم عرفانی بودن تفسیر مواهب علیّه، وجوه کلامی نیز در آن برجسته می‌نماید گرچه نمی‌توان به طور قاطع گفت وی از مشرب کلامی خاصّی مانند کلام شیعی یا معتزلی و یا اشعری دفاع کرده، چرا که رگه‌هایی از هرکدام از این رویکردهای کلامی در آن به چشم می‌خورد و شاید راز قطعی نبودن مذهب وی هم در همین نکته نهفته باشد. با این وصف، بر اساس گزارش افندی، این نکته که فیض کاشانی به توصیه شاه عباس دوم،این تفسیر را اصلاح کرده و نام تنویر المذاهب بر آن نهاده است حاکی از غلبه یافتن اندیشه‌های کلامی اهل سنّت در این تفسیر است. این تنوّع و رویکردهای گونه‌گون کلامی در تفسیر، از یک سو محصولِ پیچیدگی عصر وی و تنوّع نگرش‌های مخاطبانش و استقبال عامّه از این تفسیر و از سوی دیگر کوشش کاشفی برای جلب رضایت همه مخاطبان بوده است. بهره‌گیری از دیدگاه‌های تفسیری کشف الأسرار در فراز و فرودهای تفسیر مواهب، انگاره و فرضیه تأثیرپذیری از این تفسیر کهن و عرفانی را پیش روی محققان قرار داده است. این بهره‌گیری بر اساس نوبه سوم کشف الأسراربوده که یکسر، عرفانی است. تأثیر کشف الأسرار بر مواهب به گونه‌های مختلفصورت گرفته است، از اقتباس عین عبارات یا مضامین آن، همراه با استناد به اقوال بزرگان عارف گرفته، تا تأثیر مبانی عرفانی و مفسران عارف نظیر، تأویل‌گرایی و توجه به جنبه‌های باطنی آیات قرآنی و بسنده نکردن به معنای ظاهری .

معنای تحت الفظی یک پاره گفتار همیشه با معنای مورد نظر گوینده یا نویسنده یکسان نیست. به بیان دیگر معنای حقیقی هر جمله به نقش گفتاری آن بستگی دارد که معمولا در یک بافت مناسب آشکار می شود. این موضوع درباره قرآن کریم نیز که ماده ای زبانی است مصداق دارد. در این پژوهش نقش های گفتاری آیات جزء بیست و نهم قرآن کریم براساس منابع تفسیری مورد تجزیه و تحلیل گفتمانی و متنی قرار گرفته است. نتایج بدست آمد حاکی از آن است که آیات جزء بیست و نهم 33 نقش گفتاری مختلف ایفا می کنند که از آن میان نقش های توصیف تعلیل و دستور به ترتیب پر بسمامدرین نقش ها می باشند. به همین ترتیب سه نقش عذر جواز و دعا کم بسامدترین نقش های به کار رفته در این جزء می باشند. نتایج بدست آمده همچنین نشان می دهد که 11 سوره جزء بیست و نه قرآن از لحاظ فشردگی معنایی با یکدیگر تفاوت دارند. سوره های ملک و انسان به ترتیب دارای بیشترین و کمترین فشردگی معنایی اند. و در نهایت اینکه مشخصه های نحوی مشترک مشاهده شده میان نقش های گفتاری هم طبقه مورد بحث قرار گرفته است.

از منظر قرآن و مفسران شیعه و سنی، عدالت و آزادی، دارای ارزشی هم‌سنگ بوده و همواره این دو مفهوم کلیدیدر کنار یکدیگر، حضوری همیشگی و مکملداشته‌اند. در قرآن که سرچشم? حرکت تمدنی و پویایی اجتماعی در میان مسلمانان است، عدل و آزادی، به جدّ مورد توجه قرار گرفته است. کار پیامبران الهی، برداشتن بار گران از دوش انسانها است و زنجیرشان را مى‏گشاید؛ دربار? فلسف? بعثت انبیاء می‌خوانیم که هدف ارسال رسل، آن است تا مردم به برپایی قسط و عدالت برپاخیزند. دغدغ? اصلی این رساله پرداختن به رابط? میان عدالت و آزادی از منظر مفسران فریقین است، در پاسخ به این دغدغه، سعی شده است تا بنیادهای نظری تعامل عدالت و آزادی و جلوه‌های پیوند این دو، از منظر مفسرین شیعه و اهل سنت، واشکافته شود وارتباط دقیق و سنجیده آن دو بررسی گردد. برای رسیدن به تحلیلی در این باره، می‌توان این رابطه را از سه منظر بیان کرد، رابط? تکمیلی؛ چالشی و مفهومی- مصداقی.گاهی اوقات، آزادی در برخی امور مانند آزادی توهین به مقدسات یا پذیرش سلطه کافران یا آزادی انتخاب دین غیر الهی با عدالت اجتماعی، دچار چالش می‌شود و طبعا در این موارد، عدالت، مقدم است؛ از دیگر سو، می توان از رابط? مصداقی میان عدالت و آزادی نیز سخن به میان آورد، به آن معنا که این دو مفهوم در مصادیقی چون مشورت، آزادی بیان، آزادی تجمعات و...حضور همزمان دارند؛ به نظر می‌رسد که رابط? تکمیلی، اهمیتی بیشتر دارد، به این معنا که با حضور عدالت در جامعه، افراد می‌توانند به حقوق بایست? خویش دست یابند و یکی از آن حقوق، آزادی است، آن گونه که با آزادی در جامعه، بستر برای رسیدن جامعه به عدالت و حقوق افراد فراهم می‌شود.

مدینه خاستگاه وحی الهی وسنت نبوی (ص) است وحضور بیش از دو و نیم قرن ائمه اطهار (ع) به عنوان مراجع فکری وزعیمان فرهنگی امامیه در مدینه موجب گردید که مدینه به عنوان یکی از موثرترین مدارس علمی در ترویج فرهنگ اهل بیت (ع) درخشش ویژه ای داشته باشد وبه لحاظ ساختار محتوایی مرزهایی را بسیار فراتر از کتابت و قرائت قرآن درنوردد.بازشناسی مدرسه تفسیری امامیه در مدینه به علت حضور ائمه اطهار (ع) وجایگاه و منزلت آن بزرگواران در مقام مفسران الهی ونیز حضور جمع کثیری از صحابه وتابعین ، ضرورتی غیر قابل انکار است.مدرسه تفسیری مفهوم مرکبی است که در واکاوی اصطلاحی ، قابل انقسام به سه مولفه اصلی است. مولفه نخست، بنیانگذار مدرسه تفسیری است که می تواند فرد یا گروهی از افراد باشند؛ مولفه بعدی شاگردان مدرسه تفسیری اند که در راستای مبانی واصول طراحی شده از سوی موسس مدرسه، عمل کرده وبه نشر معارف آن می پردازند ومولفه آخر منطقه و محیط جغرافیایى است که مدرسه تفسیری در آن شکل گرفته است.نوشتار حاضر، در الگوی مدرسه پژوهی خود، با دو قید اساسی امامی و مدنی بودن، همراه است زیرا در صدد شناسایی ساختار مدرسه تفسیری امامیه در محدوده جغرافیایی مدینه است. تاریخچه مدرسه تفسیری امامیه در مدینه، به زمان نزول قرآن وعصرتشریع اسلامی برمی گردد. در زمان پیامبراکرم (ص)، با بهره گیری از بیانات ایشان پیرامون تفسیر آیات قرآن، دانش تفسیر، پایه گذاری شد و از آنجا که مدینه نخستین پایگاه نشر حدیث بوده ودر سده های نخست اسلامیهمه ی علوم صبغه حدیثی داشته اند جای شگفتی نیست که نخستین مدرسه تفسیری نیز در این شهر شکل گرفته باشد. از این رو، سایر مدارس تفسیری به گونه ای متاثر از آن بوده اند.نخستین محدثان ومفسران اسلامی در میان صحابه وتابعان در این شهر سکونت داشته اند. حضور حد اکثری ائمه اطهار(ع) به عنوان زعمای شیعه در مدینه کارکردهای بزرگی در جهت دهی و کیفیت بخشی به جریان تفسیر امامیه داشته است به گونه ای که آن را متمایز از سایر جریان های تفسیری می سازد.این نوشتار در چهار فصل تدوین شده است . فصل اول آن به بیان کلیات ومفاهیم پرداخته وضمن ترسیم چارچوب نظری تحقیق مفاهیم کلیدیتحقیق را تبیین می کند وبا توجه به اینکه بررسی فضای جغرافیایی وتحلیل اوضاع سیاسی ، اجتماعی وفرهنگی مدینه از لوازم وضروریات بحث است به این موضوع نیز اشاره ای صورت گرفته است. فصل دوم ، روند شکل گیری مدرسه تفسیری امامیه در مدینه را بررسی ودر سه بخش شامل دوره های پدیداری وتثبیت ، دوره توسعه وشکوفایی و دوره رکود وافول مروری بر زندگی ومیراث تفسیری مفسران هر دوره دارد.فصل سوم نیز مهم ترین کارکردهای حضور ائمه در کیفیت بخشی به جریان تفسیر را بیان کرده است. بیان ویژگی ها وامتیازات مدرسه تفسیری امامیه در مدینه در فصل چهارم این تحقیق بیان شده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

این رساله حاصل مطالعاتی است که در حدامکان با مراجعه به جمیع آثار علامه و ابن تیمیه در پی تطبیق این دو دیدگاه انجام گرفته است.هدف اصلی نگارنده، رسیدن به نقاط اشتراک و افتراق این دو نظریه برای رسیدن به این منظور واژه تأویل در منابع لغوی، قرآنی و روایی مورد بررسی قرار گرفته است.

تفسیر قرآن کریم بر اساس روایات، مقوله‌ای است که به زمان نزول وحی در عصر پیامبر گرامی اسلام( بازمی‌گردد. تبیین و تفسیر آیات قرآن، وظیفه‌ای است که از سوی خدا بر عهده پیامبر نهاده شده، و در قرآن کریم نیز به آن تصریح شده است. رسول خدا( نیز قسمت‌هایی از قرآن را به‌صورت عمومی، و تمام آن را برای عده‌ای خاص، تفسیر نمود. پس از رحلت آن حضرت، اهل بیت( و اصحاب پیامبر به تفسیر قرآن اقدام کردند، که در این میان، شیعیان تفسیر اهل بیت( را برگزیدند و اهل سنت تفسیر صحابه را حجت دانستند. شیعیان برای حجیت سخن و تفسیر اهل بیت، به آیات قرآن مانند آیه تطهیر، صادقین و اولوا الامر، و همچنین حدیث ثقلین و حدیث معیت با قرآن، استناد کرده‌اند. اهل سنت نیز مستنداتی مانند آیات امت وسط، وعده حسنی، بیعت رضوان، و همچنین برخی از روایات را مطرح کرده‌اند، که پژوهش حاضر تمام نبودن این دلایل را اثبات کرده است. اهل سنت همچنین حجیت خبر واحد معتبر را در تفسیر پذیرفته‌اند؛ اما علمای شیعه در این زمینه دارای دیدگاه‌های مختلف هستند؛ عده‌ای خبر واحد را مطلقاً حجت نمی‌دانند؛ گروهی آن را فقط در فقه حجت می‌دانند؛ جمعی دیگر، حجیت خبر واحد را در تفسیر پذیرفته‌اند، اما آن را در معارف اصول دین حجت نمی‌دانند؛ و عده‌ای نیز حجیت خبر واحد را در تفسیر به‌صورت مطلق پذیرفته‌اند. از سوی دیگر، علمای فریقین بر این باور هستند که بررسی صحت سند و متن روایت، و ارایه آن بر قرآن، سنت قطعی، علم قطعی، عقل و تاریخ قطعی، ضوابطی است که می‌تواند روایات اصل را از بدل، و مأثور را از موضوع جدا کند. روایات تفسیری می‌تواند ما را به مبانی تفسیری اهل بیت( و صحابه رهنمون گردد. همچنین شیوه تفسیر آیات را در چگونگی استخراج قواعد و استخدام منابع و بهره‌وری از ابزارها به ما می‌آموزد.