جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مؤسس اصلي اين آيين جديد، سيد علي‏محمد شيرازي ملقب به باب با دعوي امام زماني عده‌اي را به سوي خود كشيده، احكامي را صادر كرد و قوانيني را پايه ‏گذاري نمود كه اندكي پس از او قسمتي از آنها توسط مريدانش نسخ شده و احكام ديگري جايگزين آن شد و اين سير نسخ و جايگزيني تا كنون ادامه پيدا كرده است و مبالغه نيست اگر بگوييم كه نسبت به كيشها و فرقه ‏هاي ديگر، بيشترين تغييرات و نزاعها را مي‏توان در اين فرقه يافت، زيرا اصل اوليه آن بر پايه نسخ قوانين و مقررات اسلام بنا گذارده شد.

کتاب «البهائية النظام العالمي الجديد وحدة الادیان و الحکومة العالمیة» نوشته احمد وليد سراج الدين است. ایجاد ادیان و فرق ساختگی یکی از ترفندهای مرسوم دول استعمارگر برای به انحراف کشیدن جریان صحیح دین داری بوده است. در حقیقت هدف کلی این بوده که فرق دست ساز در نهایت جایگزین ادیان الهی شده و یا حداقل چهره ادیان الهی را مشوش سازند. ادیان بابیت و بهائیت نیز از این دسته اند. این کتاب باب چهارم از جزء اول کتاب است و در چند فصل به طور مفصل نگاشته شده: فصل اول- بهاء الله. فصل دوم- کتب بهاء الله شامل الایقان، القدس و تحریم تأویل الکتب البهائیة. فصل سوم- المبادی الاساسیة البهائیة که در این کتاب بخش های اساسی دین بهائیت شامل توحید ادیان، حکومت، تحریم جهاد، صلح اکبر و اصغر، تحریم سیاسی، تحریم امر به معروف و نهی از منکر و غیره آمده است. فصل چهارم- الالوهیة و النبوة و الرسالة است که معنای هر یک از این سه کلمه را نزد بهائیان بررسی کرده است. فصل پنجم- الروح و الروح القدس و الملائکة است که در آن به روح و روح قدس و تناسخ ارواح پیوسته و در بحثی نیز ملائکه و فرشتگان را نزد بهائیان بررسی کرده است. فصل ششم- القیامة و الجنة و النار و الحساب، به مباحث قیامت و بهشت و جهنم نزد بهائیان پرداخته است. فصل هفتم- العبادات و المعابد البهائیة که به عبادات و آداب و رسوم بهائیان مانند نماز، روزه، حج، زکات، حق الله و... پرداخته است. در فصل هشتم به مباحث مربوط به ازدواج و طلاق پرداخته است.

کتاب «قراءة في وثائق البهائية» نوشته عائشة عبدالرحمن بنت شاطی، کتابی در باب بابیگری و بهاییگری است که در آن به نقد و بررسی دفاعیه و ردیه ها در این خصوص پرداخته شده است. همچنین تاریخ بهاییگری در کشور مصر نیز در این کتاب مورد تحلیل قرار گرفته است. بابیت و بهاییت در واقع به دنبال علم کردن نايب خاص جعلی براي امام زمان (ع) بودند تا از اين طريق بتوانند نفوذ مراجع تقليد و فقها را در ميان مردم بی اثر کنند. بدين منظور طلبه ای کم سواد از مکتب شيخيه به نام ميرزا علي محمد شيرازی را شناسایی و توانستند وی را تشويق کنند تا در سال 1260 هجری قمري خود را باب زمان (عج) بنامد. سپس او را به ادعاهای ديگری از جمله ادعای امام زمانی، نبوت و پيامبری و حتی ادعای خدايی وادار کردند. بدين وسيله آنها موفق شدند مردم رنج ديده و جنگ زده و شکست خورده را به جان هم اندازد و سرانجام فرقه بابيه و سپس بهائيه را به وجود آورند. فصل اول کتاب درباره بابیه و بهائیه است که در آن به زندگی علی محمد باب (سید علی محمد شیرازی) در شیراز اشاره شده است. در ادامه در چند دوره جریان بهائیه مطالعه و بررسی شده است، ابتدا حسین فارسی مازندرانی و نقش او در این جریان مورد بررسی قرار گرفته. سپس به عباس افندی و شوقی افندی نزد بهائیان پرداخته شده است. عباس افندی فرزند ارشد بهاءالله -بنیانگذار بهائیت- که به نام عبدالبهاء شناخته شده‌ است. سومین شخصیت محوری بهائیت است که پدرش، بهاءالله نوزده سال پیش از مرگش، آنچنانکه در کتاب اقدس و نیز در کتاب عهدی اشاره کرده‌ است، وی را به مقام جانشین، مبیّن و مفسر بهائیت برگزید. فصل دوم کتاب البهائیة فی الغزو الفکری بوده و سیر فکری بهائیان را بررسی کرده است که شامل البهائیة الصریحة، البهائیة الجدیدة است. عنوان فصل سوم کتاب الحدیث و السنة است که در آن بهائیه در قرآن و حدیث و سنت بررسی شده است. خاتمه کتاب نیز وصیة الی امتی است.

البابيون و البهائيون، نوشته همایون همتی، کتابی است به زبان عربی درباره بابیت و بهائیت. نویسنده، در این کتاب با نگاه انتقادی احکام این فرقه‌ها را بیان می‌کند. ساختار: کتاب، با مقدمه مؤلف آغاز گردیده و مطالب اصلی در ذیل عناوین متعدد و متنوع بیان شده است. منابع مورد استفاده نویسنده عبارتند از: قرآن کریم، شیعه در اسلام سید محمدحسین طباطبایی، هدایت در قرآن عبدالله جوادی آملی، تاریخ یعقوبی، مهدی موعود علی دوانی، ارمغان استعمار سید محمد محمدی اشتهاردی، بهائیت چه می‌گوید جواد تهرانی، محاکمه و بررسی، تفسیر نمونه و کتاب‌های درجه اول خود بابیان و بهائیان، مانند: المبین، البیان، الأقدس و... گزارش محتوا: نویسنده در مقدمه، بهائیت را اساسا جزء شرایع دینی به حساب نمی‌آورد؛ زیرا صدور احکام مخالف عقل و وجدان از شریعت‌های آسمانی محال است. او حتی بهائیت را از فرقه‌های صوفی نیز نمی‌داند؛ زیرا بزرگان این مرام ساختگی به‌خاطر اهداف سیاسی در آغوش قوای استعماری جا خوش کرده‌اند و این با ذات حقیقت‌جوی عرفان ناسازگار است. همایون همتی می‌نویسد: سعی من این است که تحلیل برخی مارکسیست‌ها (بر اساس تحلیل‌های دیالکتیکی و ماتریالیسم تاریخی) مبنی بر ظهور بهائیت به‌عنوان تحولی اجتماعی و دینی انقلابی را از ذهن عوام الناس خارج کنم. وی در این کتاب اجمالا بهائیت را نقد کرده، ولی بحث تفصیلی از معایب و مشکلات بهائیان را به فرصتی دیگر موکول می‌کند. مصنف، ضمن بیان اینکه زندگی انسانی به حیات مادی او منحصر نمی‌شود، تعریفی از دین ارائه می‌دهد و ضمن اشاره به این نکته که انسان محتاج هدایت است، وجود دین و هدایت دینی را برای او امری لازم و ضروری می‌شمارد. او هدایت را به دو نوع ثابت و سیال تقسیم می‌کند و از ضرورت وجود هدایت تشریعی برای وی سخن می‌گوید و متذکر می‌شود که همواره در کنار ادیان آسمانی، ادیانی ساختگی و دروغین پدید آمده‌اند. از جمله مدعیان دروغین نبوت در صدر اسلام، اسود عنسی، طلیحة بن خویلد، سجاح و مسیلمه بوده‌اند. نویسنده به بیان اجمالی مسائل تاریخی‌ مربوطه و معرفی شخصیت هریک از این اشخاص در ضمن چند صفحه می‌پردازد؛ که البته معرفی مسیلمة بن ثمامه، مشروح‌تر از بقیه است و نامه او به پیامبر(ص) مبنی بر مشارکتش با ایشان در نبوت و پاسخ پیامبر اکرم(ص) به او هم در این قسمت ذکر شده است. نویسنده از افرادی که در سودان، مراکش و لیبی به‌دروغ ادعای مهدویت کردند و نیز مدعیانی که به‌دروغ خود را نایب و باب مخصوص حضرت مهدی(عج) خواندند، همچون: محمدعلی شلمغانی، شریعی، نمیری و بلالی نام می‌برد. و از علی‌محمد شیرازی معروف به سید باب، به‌عنوان خبیث‌ترین این اشخاص که پس از ادعای بابیت، ادعای مهدویت و سپس نبوت کرد و به این حد رضایت نداده، مدعی الوهیت شد یاد می‌کند. ادامه مطالب کتاب درباره معرفی میرزا علی‌محمد باب، نگاهی به برخی ادعاهای او، بهاء‌الله، مبانی عقیدتی بهائیت و تشریح و اشکال به مبانی عقیدتی و عملی آنهاست. نویسنده در معرفی میرزا علی‌محمد باب، از وضعیت سیاسی آن زمان، زندگی او در تجارت‌خانه دایی‌اش در بوشهر، شاگردی سید کاظم رشتی که بزرگ شیخیان و خود، شاگرد شیخ علی احسایی بود و ریاضت‌های باب در آن زمان سخن می‌گوید. همچنین ذکر می‌کند که سفارت روسیه در تهران در دوره قاجار، با باب برای به قدرت رساندن او دست داشت. همچنین از زرین‌تاج، دختر ملا صالح برغانی قزوینی که بابیون به او لقب طاهره و قرة‌العین داده بودند، به‌عنوان یکی از شخصیت‌های مؤثر و زبان‌آور نام می‌برد که کشف حجاب کرد و قائل به انقضای حکم حجاب شد. استعفای باب از امام زمانی در پی زندانی شدن او در قلعه جهریق، اختلاف میرزا حسین‌علی نوری و میرزا یحیی معروف به صبح ازل بر سر جانشینی باب پس از مرگ علی‌محمد شیرازی، تبعید آنها به قبرس و عکا، اختلاف میان بابیان (که گروهی خود را بابی و گروهی ازلی خواندند) و جانشینی عباس افندی از میرزا حسین‌علی نوری پس از مرگ وی، از دیگر مباحثی است که نویسنده از آنها یاد می‌کند. مؤلف در ادامه، به مواردی از بی‌سوادی‌های بهاء‌الله اشاره می‌کند و متعجبانه می‌پرسد: چنین موجودی چگونه می‌تواند خدا باشد. وی با استناد به مطالب کتاب‌های خودِ بابیان و بهائیان، اعتقادات آنان را به نقد می‌کشد. او می‌نویسد: خداوند در نگاه باب و بهاء موجودی است موهوم، خیالی و مخلوقی محدود و ضعیف که حتی گاهی زندانی می‌شود. باب و بهاء می‌پندارند خودشان خدا هستند. وی می‌نویسد: باب در ادعای نبوتش کتابی آورد که اسم آن «البيان» است. او نتوانست آن را تکمیل کند و این کار را به عهده یحیی (صبح ازل) گذاشت. اما پس از وی، بهاء‌الله ادعای نبوت نمود، بی‌آنکه به وصیت سلف خویش (باب) اعتنایی نماید. وی علیه برادر خویش (یحیی) جنگید و سرانجام او را مسموم کرد و به قتل رساند. مؤلف در ذیل عنوانی دیگر از خاتمیت پیامبر(ص) سخن می‌گوید و برای اثبات این مدعا از قرآن و روایات کمک می‌گیرد. درباره مسئله مهدویت می‌نویسد: به‌خاطر بیان تمام مسائل مربوط به امام زمان(ع) در روایات اسلامی و عدم تطبیق این اوصاف بر مؤسسان بابیت و بهائیت، آنها ادعای مهدویت نوعیه کرده، مهدویت شخصیه را منکر شدند یا خود را باب آن حضرت خواندند و روایات و آیات مربوط به مهدویت را تحریف کردند. میرزا علی‌محمد باب و میرزا حسین‌علی بهاء، قیامت به معنی مذکور در ادیان را قبول نداشتند. باب می‌گفت: با آمدن من قیامت اسلام برپا می‌شود و با مرگم پایان می‌پذیرد و حسین‌علی بهاء می‌گفت: قیامت اسلام با مرگ علی‌محمد باب پایان پذیرفت و قیامت بیان با ظهور من يظهره الله (یعنی خود بهاء) آغاز شد. مؤلف، سایر تعلیمات بهائیان مانند، عدم جواز ذکر نزد مردم، وجوب تعویض وسایل خانه در هر نوزده سال، حرمت نشستن بر منبر و تقیه، جواز گوش دادن به غنا، طهارت منی و هر چیزی جز کسانی که به باب معتقد نیستند، جواز ربا و استمنا و... را مغایر با تعلیمات اسلامی دانسته و به نقد می‌کشد.

از دیرباز مسائلی مانند معاد جسمانی، معراج جسمانی پیامبر، غیبت و امکان طول عمر امام زمان در بین اندیشوران مطرح بوده و نظراتی برای توجیه این باورها بیان شده است. از جمله نظرات احمد احسائی، که فرقه شیخیه منتسب به اوست، در این خصوص مطرح است. رهبران بابیت و بهائیت، به ویژه علی محمد شیرازی که از باورهای شیخیه متأثر بودند، با پر رنگ کردن مسائلی مانند رکن رابع یا مهدویت نوعی با تأثیر از نظریه جسد هورقلیایی شیخ احمد، ابتدا مدعی نیابت، سپس مهدویت و در نهایت، پیامبری شدند. از این رو، میتوان یکی از زمینه های پیدایش بابیت و بهائیت را تأثیر پذیری از عقاید شیخیه دانست. این مقاله با رویکرد تحلیلی با هدف شناسایی بستر های پیدایش بابیت و بهائیت تدوین یافته است.

یکی از آثار و نتایج عقاید خاص شیخیه در مورد باب امام عصر، بسترسازی برای پیدایش فرقه ضاله بابیت، به رهبری علی محمد باب شاگرد سیدکاظم رشتی بود. مهم ترین وجه ارتباط میان شیخیه و بابیه، اعتقاد به رکن رابع و بابیت است. رکن رابع آموزه ای است که از ابداعات فرقة شیخیه بوده و پیش از ایشان به این معنا و مفهوم خاص موردنظر شیخیه، در معارف و عقاید شیعة امامی مطرح نبوده است. رکن رابع در اندیشة شیخیه، عبارت از واسطه ای است که خلق را به حجت خدا و امام غایب رهنمون گشته و بدون تصور رکن رابع، وجود امام را لغو و بیهوده می خوانند. ازاین رو، شیخی ها اصول دین را چهار اصل می دانند. توحید، نبوت، معاد و رکن رابع. این دستگاه فکری خاص شیخیه در مورد رکن رابع، زمینه ساز آفرینش محصولی چون ادعای بابیت علی محمد شیرازی شد.

یکی از نخستین مواجهات گروه های مختلف مذهبی با جریان بابیه، رویارویی شیخیه، به ویژه خاندان کریم خانیة کرمان است. رهبران این خاندان پس از ادعای علی محمد باب مبنی بر جانشینی سیدکاظم رشتی و طرح دعاوی عجیب و غریبی همچون بابیت امام زمان، امامت (مهدویت)، نبوت و الوهیت، به مقابله با باب و پیروانش برخاستند و در این زمینه ردیات متعددی نوشتند. آنان با استناد به محکمات کتاب و سنت و نیز با بهره گیری از موارد اجماعی و ادلة عقلی، ادعاهای باب را نقد کردند و آنها را فاقد وجاهت علمی و عقلی برشمردند. این نوشتار پس از گزارشی مختصر از ردّیه نویسان طایفة کریم خانیه، به گزارش کرونولوجیکالی و توصیفی ساختاری آنها پرداخته، محورهای اساسی این ردّیه ها را تبیین می کند و براساس گزارشی دیالکتیکی واکنش بابیان را نیز بررسی می کند و در آخر تحلیل و جمع بندی نهایی را ارائه می نماید.