جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

برخی از محققان، مطهر بن طاهر مقدسی (د. پس از 355 هـ) مولف کتاب البدء و التاریخ را «خردگرا» و «معتزلی» دانسته اند و برآن اند که البدء کتابی است تاریخی - فلسفی، زیرا نمونه های خردگرایی در این کتاب از نظر ظاهری و کمی قابل توجه است؛ به علاوه مقدسی از واژه «عقل» در استدلال های کلامی چون اثبات مباحث نبوت و شریعت و در تحلیل مضامین اخبار تاریخی فراوان استفاده کرده و هر جا که مناسب دیده، به آراء فلاسفه یونانی و بزرگان خردگرای معتزله استشهاد کرده است. در این مقاله، پس از بررسی مباحث معرفت شناسی، فلسفی و روش نقد اخبار او در کتاب مزبور، این پرسش را مطرح می سازد که خردگرایی و استدلال های عقلانی مقدسی چه جایگاهی در نقد گزارش ها و اخبار تاریخی کتاب دارد؟ سرانجام، بدین پاسخ دست یافته که مقدسی برخلاف پندار عموم محققان پیوسته میان دو جریان عقل گرایان و نص گرایان در تردید و تردد است؛ از این رو، به رغم تاکیدهای مکرر بر عقل گرایی گزارش های تاریخی وی تفاوت بایسته ای با دیگر نوشته های روایی - تاریخی هم عصر خود ندارد.

امسال حدود ۵ سال از تالیف کتاب «معنا، امکان و راهکارهای تحقق علم دینی» گذشته است. بعد از تألیف نیز همانند قبل آن به تدریس این موضوع ادامه دادم که از اولین مواردش تدریس این موضوع برای دانشجویان کارشناسی ارشد رشته فلسفه علم در دانشگاه شریف در سال تحصیلی ۸۹-۹۰ بود. طبیعی است که در این سالها با نقدهایی مواجه شدم و اصلاحاتی در ذهنم رقم خورد. شاید مهمترین ایرادی که الان بر کتاب خود می‌دانم این است که در حوزه علوم انسانی ورود جامعی نداشته و نکات بسیاری را مورد غفلت قرار داده‌ام و یکی از علل آن این بود که آشنایی آن موقع من با علوم انسانی و اجتماعی، به تبع فضای عمومی کشور، تابع فضای انگلوساکسون بود و از اهمیت جریان قاره‌ای به عنوان یک جریان بشدت اثرگذار در حوزه علوم انسانی و اجتماعی بی‌خبر بودم. به هر حال امسال (نیمسال دوم سال تحصیلی ۹۴-۹۵) پیشنهاد تدریس همین عنوان برای دوره تمهیدیه سطح ۴ موسسه امام رضا علیه‌السلام مطرح شد. سطح ۴ در موسسات آموزشی حوزوی، هم‌ارز دکتری در دانشگاه‌ها محسوب می‌شود. از آنجا که گاه ورودی‌های حوزه به حوزه‌های علوم انسانی آشنایی مناسبی از این حوزه نداشته‌اند موسسه امام رضا علیه‌السلام (وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی) که از موسسات آموزش عالی وابسته به حوزه محسوب می‌شود، اقدام به برگزاری دوره‌هایی با عنوان دوره تمهیدیه کرده است که در این دوره‌ها طلاب دارای مدرک کارشناسی ارشد دانشگاهی یا سطح ۳ حوزوی (که هم ارز با مدرک کارشناسی ارشد محسوب می‌شود) بدون دریافت مدرک، دوره‌های آموزشی‌ای را سپری می‌کنند تا آمادگی علمی لازم را برای شرکت در کنکور دکتری یا سطح ۴ به دست آورند. (با این توضیح می‌توان سطح این دوره را معادل با سطح کارشناسی ارشد معرفی کرد)

این نشست بدون حضور مخاطب و در صفحه اینستاگرام مرکز فرهنگی شهرکتاب به آدرس ketabofarhang@ بصورت زنده پخش شد. لازم بذکر است کلیه نشست‌ها و درس‌گفتارهای مرکز فرهنگی شهرکتاب بدون حضور مخاطب و بصورت مجازی برگزار می‌شود.

This volume brings together mostly previously unpublished studies by prominent historians, classicists, and philosophers on the roles and effects of religion in Socratic philosophy and on the trial of Socrates. Among the contributors are Thomas C. Brickhouse, Asli Gocer, Richard Kraut, Mark L. McPherran, Robert C. T. Parker, C. D. C. Reeve, Nicholas D. Smith, Gregory Vlastos, Stephen A. White, and Paul B. Woodruff.

کلام جدید در زمره علوم عقلی است که نقش مهمی در دفاع از مباحث اعتقادی و دینی دارد. جریان اعتزال نیز یکی از فرقه‌های خردورز کلامی است که در سده دوم پیدایش اسلام شکل گرفت و تا اواخر قرن چهارم فعال بود، اما در تطور تاریخ کم‌کم فروغش را از دست داد و با حمله مغولان در قرن هفتم افول کرد. در دو سده اخیر، نومعتزله خردورزی معتزله کهن را احیا کردند و بنیادهای فکری و اعتقادی معتزله با رویکرد جدید عقل‌گرایی در مبانی دینی در حال توسعه و انتشار است. کلام جدید (مسائل جدید کلامی) در روش استنباط با معتزله و نومعتزله همگرا است. پژوهش پیش رو با جمع‌آوری داده‌های کتاب‌خانه‌ای و تحلیل و توصیف آنها در مقام دست‌یابی به پاسخی برای این پرسش است که مسائل جدید کلامی، خصوصاً رابطه عقل و دین، چه اعتبار و جایگاهی در معتزله و نومعتزلیان دارد.