جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دین مبین اسلام مکتبی جامع است که برای تمام جنبه‏های حیات بشری برنامه‏های مدون و وزینی را ارائه نموده است. رسالت اجرای این برنامه‏ها را نیز به برترین و والاترین شخصیت‏ها، همچون پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه هدی (علیهم السلام)، محول کرده است. هر یک از این بزرگواران در اجرای این رسالت که همان انتقال مفاهیم دین مبین اسلام به بشریت بوده است، شیوه و روش‏هایی را برگزیدند که قابل تأمل و تفکر است. از این رو این پژوهش با عنوان "شناسایی روش‏های مناسب در انتقال مفاهیم دینی با رویکرد به نهج البلاغه" سعی نموده، تا با استناد به کلام امام علی (علیه السلام)، روش‏های کاربردی ایشان، در انتقال مفاهیم دین را استخراج نماید.در این پژوهش، ابتدا کلیات مورد نیازِ بحث، تعریف شده است. بسترسازی برای انتقال مفاهیم دینی نیز، فصل دوم این نوشتار را به خود اختصاص داده است، که در این زمینه کنکاش گسترده‏ای در فرمایشات علوی صورت گرفته و نتیجه‏ی آن، دستاوردهای نوینی است که در خورِ توجه و امعان نظر است.فحص و تحقیق در گستره‏ی مخاطب شناسی امیرالمؤمنین (علیه السلام)، در امر تعمیق مفاهیم دینی، منجر به شناسایی نظریات جدیدی، همچون شناخت زمان و مقتضیات آن، شناخت شرایط سیاسی حاکم بر جامعه، امنیت مخاطب و تأثیر محیط زیست و جغرافیا در انتقال مفاهیم دینی، شده است. البته موارد متعدد دیگری همچون؛ شناخت ویژگی‏های روانی و شخصیتی متربی و هماهنگی گفتار و رفتار علوی از لحاظ نظری و عملی نیز در این فصل مورد بحث قرار گرفته است.در فصل بعد، مهمترین نهادهای انتقال دهنده‏ی مفاهم دینی معرفی شده اند. نهادهایی همچون، خانواده، حکومت و رسانه، که هر یک در حد ضرورت، مورد بررسی قرار گرفتند. از آن جایی که انواع رسانه‏ها در عصر حاضر، حجم وسیعی از ارتباطات، تبادل داده‏ها و اطلاعات را به خود اختصاص داده است، از این رو، در این بخش از پژوهش، رسانه، بیشتر مورد توجه واقع گشته، و خود به سه بخش تقسیم شده است. بخش اول، کارگزاران امام هستند که به مناطق مختلفی فرستاده می‏شدند، بخش دوم، سخنرانی‏های امام است که در مکان‏های متعدد و در حضور جمع کثیری از مردم قرائت می‏شد، و در بخش سوم نیز اسامی راویانی ذکر شد که از امام روایاتی را نقل می‏کردند.در انتها نیز روش‏های انتقال مفاهیم دینی ارائه شده است. روش‏های نوینی همچون؛ روش قصه‏گویی، روش خاطره‏گویی، روش نمایشی، روش بهره‏گیری از علوم تجربی، روش فرصت‏یابی (شکار لحظه‏ها)، روش مناظره، روش جابجایی (تغییر مکان مربی و متربی).روش‏های دیگری نیز در این فصل آمده است که تا حد امکان سعی شده از زوایای دیگری مورد بررسی قرار گیرد، که این موارد از این قرارند؛ روش تشویق و تنبیه، روش عقلی، روش بیم و امید، روش توبه، روش جذب و دفع، روش ارائه‏ی الگو، روش عبرت‏گیری، روش دعا، روش مدارا و آسان‏گیری، روش تکریم و احترام و روش محبت.

امروزه تاریخ تفسیر قرآن کریم هم‌چون بسیاری از علوم شکل گرفته در خصوص قرآن، دربرگیرنده‌ی گزارش‌های منابع اهل سنت می‌باشد. از جمله دلایل این اتفاق، فضای باز موجود برای رشد آثار مربوط به اهل حدیث (سلفی‌ها) و اشاعره و به نوعی مکتب خلفا می‌تواند ‌باشد که علل آن در جای خود قابل بررسی است.پایان نامه حاضر که تحت عنوان " مکتب تفسیری مدینه در قرن اول و دوم هجری "، به رشته‌ی تحریر درآمده است، تحلیلی- بنیادی بوده و با بازنگری در جنبه‌های مکنون تاریخ، سعی دارد عناصر مهم موجود در تاریخ مذهب شیعه که در شکل دادن به مدلی جدید از تاریخ تفسیر تأثیر گذار است را بررسی کند.در این پایان نامه اطلاعات مربوط به فعالیت‌های تفسیری رجال مطرح در کتب تاریخ تفسیر و نیز فعالیت های تفسیری امامان معصوم تا امام رضا - علیه السلام – و راویان آنانوتأثیر برخی تفکرات یهودیان بر اندیشه مسلمانان که پیامد آن توجه بیشتر به ساختار و ظاهر متن می‌باشد تا محتوا و باطن آن، مورد بررسی قرار گرفته است.

بدون تردید یکی از وقایع موثر ومهم در تاریخ اسلام و تاریخ ایران اسلامی زندگی پیامبر (ص) قبل از بعثت و بعد از بعثت که : الف :در مکه ، ب – در مدینه مربوط است که مطالعه زندگی پیامبر (ص)در ابعاد گوناگون آن به زندگی مذهبی ،سیاسی ، اجتماعی بر میگردد . و اینکه در مدت 23 سال نبوت و رهبری و راهنماییاصحاب ویاران شایسته ای در کنارش بوده اند که در شرایطی با کمک و مشورت آنها چه در زمینهاداره جامعه و چه در زمینه شرکت در عزوات و سریه ها آنها نقش مهم و موثر داشته اند لذا پژوهشگر بر آن شد با تحقیق و بررسی زندگی و نقش صحابه ی جوانی باشد که در آن دوران جاهلیت عرب ، چگونه به اسلام ایمان آوردند و در کنار پیامبر(ص) نقش آفرینی کردند و پیامبر (ص) با دادن مسئولیت های حساس و کلیدی به صحابه جوان در آن دوران برای اداره جامعه اسلامی بوده است .در این تحقیق سعی خواهد شد تا با بررسی ومطالعه زندگی صحابه جوان و نقش سیاسی و اجتماعی آنها از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد.

یکی از ویژگی‌های اساسی امام که مورد اختلاف مسلمانان واقع شده، بایستگی برتر بودن امام از سایر افراد امت است. شیعه‌ی امامیه و برخی از علمای اهل سنت افضلیت را از شرایط امامت می‌دانند و در مقابل، دیگر علمای اهل سنت و جماعت بسیاری از معتزلیان و خوارج و زیدیه چنین شرطی را برای امامت قائل نشده اند و تقدیم مفضول بر فاضل را جایز می‌دانند.افضلیت امام دایره‌ی گسترده‌ای دارد که هم شامل کمالات دنیوی و فضایل ظاهری؛ هم در بر دارنده‌ی سعادت و تعالی معنوی است.پایان نامه به ترتیب منطقی شامل تعریف و ملاک‌های افضلیت، نظر گروه‌های کلامی درباره افضلیت، ادله اهل سنت بر افضلیت خلفاء و در انتها ادله شیعه بر افضلیت امیرالمؤمنین علی (ع) است.حاصل فصول آن است که ادلّه‌ای که اهل سنت بر افضلیت خلفاء خویش (ابوبکر-عمر-عثمان) آورده‌اند اولاً ضعیف بوده و از نظر عقل سلیم قابل پذیرش نبوده و ثانیا با ادلّه‌ای که شیعه بر افضلیت امیرالمؤمنین علی (ع) آورده؛ قابل مقایسه نیست. در نهایت در فصل آخر افضلیت علی (ع) طبق ملاک‌های که در فصل نخست آمده؛ به اثبات رسیده است.

به منظور انطباق صفات امیرالمومنین علی(علیه السلام) با آیات مربوط به صفات مومنین در قرآن، ابتدا تعداد سی آیه شریفه که به معرفی صفات مومنین پرداخته بودند را با تفسیر عنوان نمودیم این آیات شریفه مانند نوری مسیر رسیدن به کمال را برای انسان روشن می سازد .در ادامه به ذکر برخی از آیات قرآن کریم پرداختیم که از نظر تفاسیر اهل سنت و شیعه بر فضائل حضرت علی (علیه السلام) دلالت دارند و در این راستا تأکید بر تفاسیر مهم اهل سنت بوده است لذا از تفاسیر بیشتری استفاده شده است تا اثبات ادعا بیشتر از دیدگاه غیر شیعه صورت گرفته باشد تا دستیابی به هدف با سهولت بیشتری فراهم آید.سعی شده اشتراکات ، روشن شده و افتراقات ، در حد توانایی تحلیل شودتا زمینه ای فراهم شود برای تحکیم پایه های اتحاد در میان مسلمانان، برای نیل به این هدف، حدود چهار تفسیر مهم شیعه مورد استفاده قرار گرفته است. عنوان فضائل مولی الموحدین علی (علیه السلام)از زبان آن دسته از افرادی که در زمان حیات ایشان مقابل حضرت ایستادند و از زبان غیر مسلمانان گواه انکار ناپذیری است که بر شخصیت وارسته و نمونه آن حضرت صحه می‌گذارد. بیان فضیلت و سیره عملی علی(علیه السلام)این حقیقت را آشکار می سازد که این انسان وارسته نمونه کاملامنطبق با کتاب آسمانی قرآن مجید است و این حقیقت را اثبات می کند که برای رستگاری دنیوی و اخروی تأسی به چنین الگوههایی در کنار قرآن کریم برای بشر کفایت می کند و در واقع بر این نکته مهر تأیید می‌زند که قرآن در کنار اهل البیت هدایتگر می باشد.

تعابیری که در منقولات تاریخی از امام علی(ع) به چشم می‌خورد برخی به توصیف زن می‌پردازد و برخی دیگر حاوی فرمان‌های ویژه‌ای است در باب تعامل مردان با زنان از قبیل پرهیز از مشورت با زنان، پرهیز از اطاعت زنان و غیره و دسته سوم حقوق زنان را تبیین می‌کند اینها و مانند آن از دوره‌های نخستین ذهن شارحان نهج‌البلاغه و متفکران را به خود مشغول داشته که با آن چه باید کرد؟ در یک نگاه کلی سه گروه به تبیین این سخنان پرداخته اند:1ـ گروهی این سخنان را مبنای زن‌شناسی و تعامل با زنان قرار داده و به تبیین و دفاع پرداخته‌اند.2ـ گروه دیگر این سخنان را ستمی بر زن و ظلمی در حق او تلقی کرده که البته شرایط تاریخی آن را باعث شده است اینان جنگ جمل را بیشتر سبب صدور این سخنان دانسته‌اند و گفته‌اند این رای شخص امام علی(ع) است که نمی‌تواند مبنای احکام شرعی زن قرار گیرد.3ـ گروه آخر به تاویل و توجیه این سخنان دست زده‌اند اینان از یک سو پذیرش ظاهر این سخنان و نسبت دادنش را به امام روا ندانسته و از دیگر سو آن حضرت را والاتر از آن می‌دانند که بر موجودی خواه زن یا مرد ستم روا دارد و ناعادلانه بر کسی بتازد. از این رو به بررسی و تاویل و توجیه این کلمات اقدام کرده‌اند.بعد از بیان این دیدگاهها ما معتقدیم که برای نشان دادن دیدگاه حضرت نسبت به زن توجه به سخنان آن حضرت آن هم فقط در نهج‌البلاغه صحیح نیست و نباید از سیره رفتاری ایشان غافل شد به این دلیل که ممکن است که سیره رفتاری ایشان بعضی از اقوال را نفی کند باید این دو بخش با هم در نظر گرفته و ما در این رساله بر آن هستیم که از طریق اقوال و سیره حضرت به بینش صحیحی از شخصیت زن برسیم.

بررسی عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین در ضمن شناخت مقام خلیفه اللهی آدمی و نیازهای فطری او با مطالعه تاریخ تمدن جوامع اسلامی و غور در احوالات پیشینیان، سبب برون رفت از آسیب‏های جبرانناپذیر اجتماعی و نیل به اهداف متعالی انسان کامل به عنوان الگوی حیات بخش جهان بشریت خواهد بود.از اینرو تحلیل و بررسی عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین در عصر حکومتی امام علی (علیه السلام) به عنوان یک راهبرد موثر دراعتلای جوامع اسلامی جهت نیل به قله‏های عزت و اقتدار مطرح می‏باشد.عوامل اقتدار و انحطاط مسلمین از دیدگاه نهج البلاغه در سه حوزه فرهنگی ـ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مطرح است. در بخش فرهنگی ـ اجتماعی، عوامل اقتدار در پنج موضوع؛ بصیرت، استقامت در مسیر تعالی، عدالت اجتماعی، ایمان و تقوا، عبرت از پیشینیان و عوامل انحطاط در یازده موضوع؛ دنیا طلبی، تبعیت نفس، جدایی از قرآن و عترت (علیهم السلام)، ترک امر به معروف و نهی از منکر، سستی و فساد، فقر و بدعت و نفاق، غفلت از معاد و سازندگی تربیتی مطرح شده است. در بخش سیاسی، عوامل اقتدار در حوزه‏های سیره حکومتی، رهبری مقتدر، اصول حکومت اسلامی، شایسته سالاری، بازرسی، تشویق و تنبیه، جهاد و عوامل انحطاط در حوزه‏های استبداد و خودرأیی، تفرقه، سازشکاری و نقش خواص بررسی شده‏اند.همچنین در بخش اقتصادی، عوامل اقتدار در بخش‏های اصول اقتصادی، سیاست‏های اقتصادی (تجارت و صنعت، کار و تولید، تأمین اجتماعی، نظارت بر قیمت‏ها و مالیات)، رفتارهای اقتصادی (تقسیم مساوات سرانه، بخشودگی مالیاتی و اخلاق کارگزاران مالیاتی) و عوامل انحطاط با بررسی موضوعات انحصار گرایی در بازار مسلمین، دست اندازی به بیت المال، احتکار، عدم برخورد قاطع با متخلفان اقتصادی و ضعف در مدیریت به اتمام رسیده است.مهم‏ترین عاملی که در اقتدار و انحطاط مسلمین نقش ایفا می‏نماید، رشد عوامل اقتدار و انحطاط فرهنگی ـ اجتماعی در نظام‏های اسلامی است. بدین معنا که اگر در جامعه‏ای عوامل اقتدار‏بخش فرهنگی، پررنگ، و از سوی دیگر دامن جامعه از ابتلا به عوامل انحطاط‏ رسان فرهنگی مصون بماند، زمینه‏های انحطاط در سایر بخش‏های سیاسی و اقتصادی کم رنگ شده و به طور حتم به قله‏های عزت و اقتدار نائل خواهند شد. البته وجود رهبری مقتدر و عدالت‏پیشه برای تحقق و احیای اصول حکومت اسلامی و به سامان رساندن مشکلات جامعه و مدیرانی شایسته به همراهی مردمان بصیر و شهادت طلب و تمسک عملی به آموزه‏های قرآن، پیامبر اسلام و اهل بیت (علیهم السلام)، در رسیدن به این مهم ضروری است. از اینرو استبداد حکومتی، رواج ظلم و ستم، وجود تبعیض و بی‏عدالتی درحوزه‏های مختلف جامعه، اسباب نارضایتی مردمان و اضمحلال دولت‏های اسلامی را در پی خواهد داشت. در اندیشه امام علی (علیه السلام) عدالت‏ورزی در حوزه اقتصاد، رعایت اصول اقتصادی توسط مردمان و حاکمان، اتخاذ سیاست‏ها و رفتارهای اقتصادی مناسب از سوی دولتمردان، نفی انحصارگرایی و اقدامات آسیب رسان درحوزه ح اقتصاد، سبب مهار چالش‏ها و بحران‏های اقتصادی و ریشه‏کن نمودن فقر در عرصه جامعه خواهد بود. نکته مهم آنکه علاوه بر نقشی که هر یک از عوامل اقتدار و انحطاط درحوزه‏های فرهنگی ـ اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بر جوامع دارد، باید دانست، مجموع این عوامل همگی با هم موثر در اعتلای جوامع اسلامی یا اضمحلال آن می‏باشد. یعنی عوامل هر بخش می‏تواند بر سایرحوزه‏های مطروحه اثر‏گذار بوده و مسیر جامعه را در رسیدن به اقتدار یا انحطاط رقم بزند.

شیعه در لغت به معنی فرقه ، حزب ، گروه ، امت ، پیروان ، یاران ، هواداران ، همراهان ، همکاران و دوستان آمده است . در اصطلاح ، شیعه به آن دسته از مسلمانان گفته شده که حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام را خلیفه ی شرعی بلافصل رسول خدا صلی الله علیه و آله می دانند . تعیین علی بن ابیطالب (ع)به جانشینی، از جانب رسول خدا (ص) و با وحی الهی انجام شده و نامگذاری شیعه بر پیروان علی (ع) نیز نخستین بار توسط پیامبر اکرم (ص) صورت پذیرفته است.تعدادی از صحابه رسول خدا (ص) ، از مصادیق شیعه به حساب می آیند .شیعیان به اصول توحید ، نبوت ، معاد ، امامت و عدل و نیز به فروعی چون نماز ، روزه ، حج ، زکات ، خمس و... معتقدند و در پاره ای از مسائل مانند تقیه ، بداء ، رجعت و... با دیگر مسلمانان اختلاف دیدگاه دارند .علامه امینی در کتاب ارزشمند خویش ، " الغدیر" ، در موضوعات مختلف با نقل روایات زیادی از اهل سنت ، شیعه و ویژگیهای آنان را شناسانده است . این پایان نامه با هدف شناسایی شیعه از خلال روایات الغدیر به نگارش درآمده است .کلیدواژه : رسول خدا (ص) ، علی بن ابی طالب (ع) ، شیعه ، اصول و فروع دین ، روایات الغدیر

نیازهای مادی و معنوی، انسان را به زندگی اجتماعی کشانده است و برای جهت بهره‌گیری از خدمات مادی و معنوی دیگران، نیازمند آنهاست و برای دوام ارتباط و زندگی جمعی، نیازمند ضابطه و قانون در روابط اجتماعی است؛ چرا که بدون ضابطه و پایبندی به آن، شالوده زندگی اجتماعی از هم می‌پاشد و اجتماع از بین می‌رود، از این رو توجه کردن و به کار بستن اصول حاکم بر روابط اجتماعی برای افراد در نهادهای مختلف اجتماعی امری ضروری است که اصلاح روابط اجتماعی بخش حقیقی و اصلی تمدن دینی است؛ مثل مسئله‌ى رفتار ما در فعالیت سیاسی، رفتار ما در فعالیت اقتصادی، رفتار ما در فعالیت اجتماعی، رفتار ما در برابر ضالم، رفتار ما در برابر حاکم اسلامی؛ این‌ها آن بخش‌های اصلی تمدن است،که متن زندگی انسان است؛ از جمله مباحثی است که به صورت چشم گیری وجود داشته است.در این پژوهش مبانی نظام اجتماعی عبارتند: ضرورت عدالت، اصلاح روابط، امر به معروف و نهی از منکر، آزادی انسان‌ها، امنیت عمومی و دوری از هرج و مرج، قیام در برابر ظلم می‌باشد.مبانی نظام اقتصادی عبارتند از:اصلاح امور اقتصادی از طریق حکومت، فقر ستیزی الگوی مصرف، توزیع عادلانه ثروت،می باشد.مبانی نظام سیاسی که محور همه‌ی فعالیت‌های سیاسی، رهبر جامعه اسلامی است که باید شرایط و ویژگی‌هایی داشته باشد که بتواند نظام اسلامی را به اهداف نزدیک سازد و زمینه‌ای مناسب برای رشد و تعالی جامعه فراهم سازد. که این هم بدون تکیه بر حکومت امکان پذیر نیست که ساختار حکومت علاوه بر تأمین امنیت و رفاه عمومی نقش اساسی در شکل گیری رفتار واخلاق جامعه و سرنوشت معنوی مردم جایگاه برجسته و مهمی پیدا کند. امام علی7 با استفاده از شیوه‌های گوناگونی چون مبارزه با فتنه ورواج بدعت که به عنوان آسیب وچالش جامعه دین مدار می‌باشد به مواجهه با این چالش‌ها پرداختند. بنابراین از مهم‌ترین نقش دین در اصلاح روابط اجتماعی از دیدگاه نهج البلاغه عبارتند: دین پشتوانه اخلاق و قانون، ایجاد جامعه سالم، برقراری عدالت.

هدف از این نوشته بررسی و مشخص کردن دیدگاه سنایی نسبت به پیامبراکرم (ص) و ائمه(ع) است. این نوشته در 5 فصل گردآوری شده است.قسمت –مقدمه- بیان شده است. در فصل دوم به زندگی نامه حکیم سنایی و اندیشه و آراء و عقاید ایشان و تأثیر گذاری شان در ادبیات فارسی و ادب عرفانی اشاره شده است.فصل سوم که قسمت اصلی تحقیق می باشد و کار اصلی تحقیق هم از این فصل شروعمی شود و موضوع آن هم راجع به پیامبر اکرم (ص) و بررسی سیمای ایشان در دیوان سنایی است.جهت بررسی بهتر در این زمینه با استفاده از برخی کتب تاریخی از جمله؛ فروغ ابدیت، تاریخ طبری و سیره ابن هشامابتدا به زندگی نامه مختصری از پیامبر (ص) اشاره شده و بعد ابیات موجود در دیوان حکیم سنایی به صورت موضوعی نقل شده اند و در خصوص برخی موارد به شرح و توضیحاتی پرداخته شده است که در این زمینهاز برخی کتاب های تاریخی و تفاسیر هم استفاده شده است. در فصل چهارم از این نوشته ،سیمای امام علی (ع) در دیوان سنایی مطرح گردیده است،و ابیاتی که در مورد آن حضرت،بیان گردیده مشخص شده اند. در فصل پنجم سیمای سایر ائمه (ع) مطرح شده و ابیاتی که در خصوص این بزرگواران آمده بررسی شده اند. و در نهایت در قسمت پایانی این نوشتهنتیجه گیری به صورتی مجمل و خلاصه آورده شده است.