جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ابن‌تیمیه در توحید و اسماء و صفات الهی، آراء و بیان‌های خاص دارد. سلفیون امروز آراء و اندیشه‌های او را زیر بنای عقائد قرار داده‌اند. روایات ما به طور خاص در این مسئله وارد شده و جوانب امر را به تفصیل و مشروح بیان کرده‌اند. گفتار امیرمومنان (علیه‌السلام) در این میان سهم ویژه دارد. بررسی این دو دیدگاه و عرضه آرای ابن‌تیمیه به آنچه در روایات ما و بویژه کلام علی (علیه‌السلام) آمده است، معیارهایی در تکمیل و پالایش عقاید به دست می‌دهد. ابن‌تیمیه معتقد است: خدا دست و پا و چشم صورت و سمع و بصر به صورت حقیقی دارد.علی (علیه‌السلام) معتقد است: که این صفات عین ذات و ازلی است و در عین حال این صفات در مورد خداوند، متصف به خلق نیست و تأویلی مطابق با شأنیت ذات اقدس الهی دارد.ابن‌تیمیه معتقد است: رویت خداوند در قیامت امکان پذیر است در این دنیا هم مانع بر دیدگان هست. علی (علیه‌السلام) معتقد است: چشمها او را آشکار درک نمى‏کند، لکن دلها بوسیله حقائق ایمان او را درک مى‏نمایند.ابن‌تیمیه معتقد است: خداوند در جهت فوق و مکان او در عرش است؛ و با علم خود با اشیاء است.علی (علیه‌السلام) معتقد است: مکان مستلزم جسمانیت است و نیز مخلوق خداوند است که خالق در مخلوق محاط نمی‌شود. در ضمن خداوند در همه جا هست و موجودات قائم به اویند. ابن‌تیمیه معتقد است: خداوند در ثلث سوم شب از عرش به آسمان دنیا می‌آید. علی (علیه‌السلام) معتقد است: نزول و حرکت و سکون از جمله خصوصیات جسم است که در خداوند راه ندارد و تأویل را جایز می‌دانند.آنچه از کلام علی (علیه‌السلام) استفاده می‌شود اثبات صفات بدون تشبیه و تعطیل است، که با مدرکات واضح عقل و تصریحات نقل هماهنگ است، و تعمق در کلام ابن‌تیمیه حقائقی جز امر پیش گفته آشکار می‌کند؛ که گاه خلاف مسلمات عقل و محکمات قرآن است.

چکیدهبا توجه به حضور انسان‌ها در هزاره سوم و عصر علم و فناوری و اطلاعات، آگاهی از ارزش‌های انسانی، یکی از ضروری ترین نیازهای انسان عصر حاضر می باشد که توجه بسیاری از متفکران اسلام و غرب را به خود جلب کرده است. موضوع مورد بحث در این پژوهش واکاوی و پردازشی دوباره این امر، از منظر کلام امیر المومنین علی (?) در نهج البلاغه و اندیشه علوی می باشد .اگر بعثت رسول گرامی اسلام (?) را دعوت به ارزش های انسانی و احیاگر حیات معقول بدانیم ، و باور داشته باشیم که امیر مومنان (?) پس از پیامبر بزرگترین شارح و مفسر تعالیم اسلام وقرآن است، پس نهج البلاغه، علاوه بر تحکیم بنیادهای فکری و معنوی، می تواند روشن گر دستورات اسلام بوده و نیز تبیین کننده این ارزش ها از طریق ارائه نظرات حضرت، برای رسیدن به جامعه آرمانی علوی باشد .تحقیق حاضر بارویکردی فلسفی در راستای اهداف کاربردی ،ازجمله ارایه ارزش های توحیدی فطری جهت تعدیل غرایز انسانی برای مقابله با ضد ارزش ها در جهت تکامل و احیائ جوامع انسانی و رهایی از سرگردانی از منظر نهج البلاغه تدوین شده است .این پایان نامه در چهار بخش و نه فصل جمع آوری شده ،بخش اول شامل کلیات و دو فصل است در فصل اول به بیان مسئله تحقیق، ضرورت و اهداف و سوالات و فرضیاتوپیشینه تحقیق پرداخته شده و در فصل دوم به واژه شناسی فلسفه، ارزش و انسان و نیز بررسی این واژه ها در نهج البلاغه اختصاص داده شده است.بخش دوم پایان نامه که شامل سه فصل است ،پس از ذکر مقدمه ای ، ارزش ها را از سه منظر در نهج البلاغه بررسی کرده در فصل اول به طبقه بندی ارزش ها بر اساس منشأ پرداخته به دو دسته مادی و معنوی تقسیم بندی کرده، در فصل دوم این تقسیم بر اساس معیار به کلی و جزیی تقسیم شده و در فصل سوم بر اساس موضوع به چهار موضوع، فرهنگی، اخلاقی، دینی. اجتماعی تقسیم شده است. بخش سوم پایان نامه که شامل دو فصل است مبانی و ملاک های ارزش های انسانیبررسی شده، در فصل اول با ذکر در آمدی بر بحث، مبانی چون توحید،حیات طیب واختیار و....مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته و در فصل دوم ملاک های این ارزش ها از قبیل خلیفه اللهی، امانتداری و کرامت در نهج البلاغه و...بیان شده است . بخش‌چهارم پایان نامه و بخش پایانی با عنوان جایگاه نهج البلاغه در تبیین و تطبیق ارزش‌های انسانی نیز شامل دو فصل است، که به ترتیب در فصل اول، به جایگاه نهج البلاغه و رسالت آن پرداخته شده، که ابتدا با ذکر مقدمه ای رسالت انسان و نهج البلاغه را بررسی کرده تحول ارزش ها را در نهج البلاغه و ترسیم آنها را بیان داشته با اثبات کلی و مطلق بوددن ارزش ها، مصالح و مفاسد آنها را بیان نموده و در انتها تصویری از یک انسان کامل در نهج البلاغه را به رشته تحریر در آورده ایم .در فصل دوم، ضمن ارایه نیاز های انسان عصر حاضر ، ارزش های انسانی در نهج البلاغه را با نیازهای انسان عصر حاضر منطبق نموده ،با بیان شاخصه های علوم روز ، نارسایی این علوم را در رفع نیاز های معنوی انسان اثبات نموده و در انتها راه رهایی از تحیر وسر گردانی انسان امروز را به استناد کلام حضرت علی(?) بیان داشته ایم .نتیجه:در طول تاریخ، هر اندازه که جمعی، برای نفی ارزش های معنوی و روحی انسانی کوشیدند، نتوانستند تمامی موجودیت آدمی را در ابعاد مادی و جلوه های آن خلاصه کنند. هم اکنون نیز که بشر در اوج علم و فناوری زندگی می کند، بی نیاز از حقیقت جویی، اخلاق، فضایل انسانی و... نیست، امروزه حتی در جوامعی که در اوج لذایذ جسمانی و مادی قرار دارندو از ارزش های انسانی محروم هستند، به خوبی به تبعات ناشی از این محرومیت اعتراف کرده، ولی گویا فضای مادی حاکم بر این جوامع مانع از شنیدن این فریادها و یافتن راه چاره برای نجات از این سرگردانی است.تاریخ بیانگر این امر است که هر گاه ارزش های انسانی از جوامع حذف شد، تمامی استعداد آدمی در خدمت زر و زور قرار گرفت، و انسان ها از حیات طیب و معقول فاصله گرفته، سراشیبی ضلالت را طی کردند.پر واضح است کیفیت زندگی و چگونگی رفتار و مناسبات و روابطی که ما انسان ها با یکدیگر داریم، بطور مستقیم متاثر از نظام ارزشی، مبانی و اصولی است که ما بدان پای بندیم و در این راستا تعیین ضوابطی که بتواند خوب، بد، زشت، زیبا، رفتارهای انسانی و غیر انسانی را از یکدیگر متمایز سازد، بسیار اهمیت دارد، با نگاهی نه چندان دقیق به نهج البلاغه در می یابیم آنچه که حضرت در کلام خود بیان کرده اند، حکایت از اصول و ارزش های بنیادین با محوریت انسان آنچنان که هست و آنچنان که باید، و ارتباطات او در نظام هستی، می باشد، و با توجه به ارائه اصول بنیادین یک جامعه مدنی و انسانی، نهج البلاغه از جایگاه بسیار ارزشمند و والایی برخوردار است.با توجه به فرمایشات علی (?)که ارزش های انسانی را از بنیادی ترین عوامل در تبیین اندیشه، عمل یا اعمال فرد و هم چنین شکل گیری حیات اجتماعی می دانند، در نتیجه این ارزش‌ها، معیارهائی هستند که به فرهنگ کلی و جامعه معنا می‌دهند، پس می توانند:1ـ انسانرا از مدار خود خواهی و دنیای مادی خارج ساخته واو رااوج معنویت برسانند .2ـ پای بندی به ارزش های انسانی به زندگی انسان ها معنا ومفهوم می دهد و زندگی را هدفمند می سازد.3ـ ارزش های انسانی در جامعه، وحدت، هم بستگی و نظم اجتماعی، ایثار، انسان دوستی، محبت و...... را به دنبال دارد .4ـ ارزش های انسانی می توانند به شناخت صحیح روابط در ساختنمدینه فاضله کمک کنند.5ـ پای‌بندی به ارزش های انسانی فضای سالم را برای ادامه حیات معقول و طیب فراهم می-سازد.6ـ ارز شهای انسانی هم راهنمای رفتار افراد در اجتماع ،وهم تعیین کننده هدف ها هستند .در عصر حاضر که استعدادهای سازنده انسان به دلیل افراط در اشباع تمایلات و بی بند و باریدر تحصیل لذائذ موجبات تزاحم و تصادم با ارزش های انسانی را فراهم کرده،واین استعدادها مغفول مانده، پرداختن به لذایذ معنوی و عقلانی بر گرفته از ارزش های انسانی نه تنها موجبات تقویت استعدادهاانسانی را فراهم کرده، بلکه اعتلای ارزش های انسانی و رشدجوامع و نابودی ریشه های انحراف را نیز به دنبال دارد.

در منطق قرآن کریم گسترۀ هستی آیینۀ تمام نمای اسماء و صفات آفریدگار و به عبارت دیگر آیینۀ آیات الهی است و سفیران آسمانی و انبیای الهی از هر فرصتی برای متوجّه نمودن و حسّاس کردن مردمان نسبت به تأمّل در آیات پروردگار بهره برده‌اند تا از این رهگذر، فطرت خدا آشنا و خداگرای انسان‌ها را برآشوبند و بالنده و شکفته کنند.امام خداجویان و پیشوای پرواپیشگان حضرت علی بن ابی‌طالب × نیز به موازات قرآن در کلام سحرآسا و زیبای خویش در نهج البلاغه این مهم را پی گرفته و فراوان و با عبارات گوناگون، مردمان را متوجّه آیات الهی و شگفتی‌های آثار صنع پروردگار کرده است.در این نوشته تلاشی صورت گرفته تا اشارات خانه‌زاد خداوند، حضرت امیر المؤمنین × در باب شگفتی‌های آفرینش در نهج البلاغه با توجه به نظرات شارحان این کتاب و جمعی از صاحب نظران مورد بررسی قرار گیرد و به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که چرا امام × در کلام خود به این شگفتی‌ها اشاره کرده و بیان آن‌ها چه رابطه‌ای با محتوای اصلی کلام آن حضرت داشته و مخاطبان چه پیام‌هایی از آن می‌توانند به دست آورند.با بررسی این موضوع‌ روشن شد که امام با بیان این شگفتی‌ها از یک طرف پایه‌های اعتقادی مخاطبین خویش را به وجود آفریدگار استحکام می‌بخشد و از دیگر سو بلندای بیکران صفاتی همچون علم فراگیر خداوند، تدبیر و حساب‌گری بی‌نهایت و اتقان صنع او را جلوه‌گر می‌سازد و در همین احوال با مطرح کردن راز و رمز وجودی و رفتاری این پدیده‌ها، درس‌ها و پیام‌های اخلاقی، تربیتی، عرفانی و علمی بی‌شماری را به مخاطب القا می‌فرماید و می‌آموزد و افزون بر این همه، امام از این آثار صنع و پدیده‌ها و آیات شگفت الهی در جهت تشبیه معقول به محسوس و تفهیم یک مطلب بهره‌ها برده است.نیز از خلال این بررسی دریافتیم که آن حضرت × با بیان شگفتی‌های جهان آفرینش یکی از بهترین راه‌های خداشناسی را برای بشریت تبیین کرده که هر انسانی می‌تواند با تفکر در آن‌ها بر معرفت الهی خود افزوده و ایمان خود را تقویت کند.

میراث زیدیه یکی از منابع سودمند در پژوهشهای حدیثی و به خصوص نهج‌‌البلاغه‌پژوهی است که به رغم اهمیت، تاکنون کمتر به آن پرداخته شده است. یکی از آثار مهم زیدیه در حوزه نهج البلاغه کتاب «الدیباج الوضی فی الکشف عن اسرار کلام الوصی» است که عالم نامبردار زیدی، یحیی بن حمزه علوی در قرن هشتم نگاشته و طی آن به شرح و تبیین سخنان امام پرداخته است.این کتاب در تقسیم‌بندی اولیه شروح نهج البلاغه، در گروه شرح های ترتیبی قرار می‌گیرد که با رویکرد ادبی و زبانی نوشته است.در این پژوهش پس ازمعرفی مختصر نویسنده و حیات علمی وی، به ویژگی های این شرح نظیر نام و تاریخ نگارش و انگیزه‌ی مولف و ارتباط این شرح با شرح های پیشین و پسین نهج البلاغه پرداخته شده است.واژه شناسی، بهره‌گیری از دانش‌های زبانی همچون صرف و نحو و بلاغت، استشهاد به آیات قرآن و اشعار عرب، اشاره به دیگر‌سانی‌ها و تصحیف‌ها و استفاده از اقوال فقها، حکما و... از جمله مباحث فصل سوم و اصلی پژوهش است که «روش شناسی کتاب» نام دارد.

بلاغت علم سخنوری و سخن پردازی است و به معانی، بیان و بدیع تقسیم می‌شود. علم معانی اصول و قواعدی است که با آن‌ها مطابقت کلام با مقتضای حال شناخته می‌شود. در این علم، کلام به دو بخش خبری و انشایی تقسیم می‌شود. کلام خبری و انشایی گاه معنای اولیه‌ای را که برای آن وضع شده نمی‌رساند بلکه از مقتضای ظاهر خارج شده و در معنای غیر حقیقی به کار می‌رود. در این پژوهش تلاش بر این است تا به روش توصیفی و تحلیلی، جمله‌های انشایی صد خطبه اوّل نهج‌البلاغه مورد بررسی قرار گیرد و نشان داده شود که اغراض و معانی غیر حقیقی منحصر به موارد مذکور در کتب بلاغت نیست و می‌توان معانی دیگری را نیز استخراج کرد و بر آن اغراض نو‌یافته نام نهاد.

پژوهش گر در این پژوهش با دو سوال اساسی روبرو شده است: در ابتدا این که بررسی ائتلاف لفظ با معنا در نهج البلاغه چگونه به روشنایی و تفسیر مناسب از کلام امام علی(ع) منتهی می شود و دوم چگونه امام علی (ع) در خطبه های خویش از شیوه ی گزینش الفاظ در به انجام رساندن کلام بهره جسته اند. هر لفظی موقعیت خاصی را می طلبد، باید گفت در هر کلام لازم است شرایطی وجود داشته باشد تا سخن بر جان خواننده قبول طبع افتد؛ یکی از مولفه هایی که باعث افزایش تاثیر ادبی در کلام می شود، ائتلاف لفظ و معنا است؛این پژوهش در صدد است که چگونگی توسعه دادن کلام و خلق زیبایی لفظی و معنوی را درسخن نشان دهد و برای این منظور سرچشمه فصاحت و بلاغت برادر قران را برگزیده ایم. در نهج البلاغه به حقیقت ائتلاف به گونه ای است که نه تسلسل از نظر معنا و مفهوم در آن وارد شده و نه از نظر انتخاب واژگان- به نحوی که واژگانی که خود نقش محوری بعد از معانی را، در کلام بر عهده دارند- در مجموعه متناسب با مجموعه معانی قرار گرفته اند. لذا پژوهشگر با توجه به دامنه وسیع این کتاب بهانتخاب تعدادی از شواهد واضح تر روی آورده تا میزان هماهنگی الفاظ با معانی را نشان دهد و با نشان دادن میزان نبوغ امام در استفاده از معانی دور و نزدیک آنان و استفاده از صنایع لفظی و معنوی علم بلاغت گوشه ای از عظمت این کتاب مقدس و آفریننده آن را بیان کند. یکی از دستاوردهایی که نگارنده با این پژوهش یافتهاین استکه ارزش ادبی اتحاد و تناسب لفظ و معنا در کلام حضرت به گونه ای است که هم در ساختار کلی جمله تاثیر دارد و هم در بافت معنایی آن ها تا جایی که مخاطب بدون کنکاش ذهنی مقصود وی در می یابد و تصویر ذهنی وی را در مقابل چشمانش می بیند. کلمات کلیدی : ائتلاف لفظ و معنا، تاثیر کلام، نهج البلاغه، امام علی?

این پژوهش بررسی آموزه‌های اخلاقی در اندیشه و آثار شهید چمران و تطبیق آن با کلمات قصار نهج‌البلاغه می‌باشد. در این راستا با روش تحلیل محتوا، مهمترین مولفه‌های نگرش اخلاقی در آثار شهید چمران، در دو بخش نیایش‌های او که آثاری کاملاً ادبی و خاطره‌ها و شرح حال‌ها‌ که جزء انواع ادبی محسوب می‌شوند، بررسی و با حکمت‌های نهج‌البلاغه ذکر شده و سپس مقایسه‌ای اجمالی بین آن‌ها صورت گرفته است. شهید چمران از چهره‌های مشهور عرصه‌ی ادبیات دفاع مقدس و نمونه‌ی عالی عارفی وارسته و انسانی کامل است، که بعد از قرآن بیشترین تأثیر را از نهج‌البلاغه و کلام امام علی(ع) پذیرفته است. او در آثارش از نهج‌البلاغه در زمینه‌های مختلف بهره برده است که از آن جمله می‌توان به برخی از مضامین اخلاقی اشاره نمود و تأثیر کلام و سیره‌ی آن امام همام را در آثار او مشاهده کرد. عمل به بایدها و پرهیز از نبایدها تنها بخشی از تعریف اخلاق بوده و لازم است به موارد دیگری نیز توجه شود. اعتقاد و ایمان راسخ، دعا و نیایش، عبادت و پرستش، شکر نعمت، عدالت‌ ورزی، تسلیم و رضا، توکل، حق‌طلبی، ظلم ستیزی، تواضع و فروتنی، احسان و نیکی، صداقت و راستگویی، علم و دانش، نظم در امور، انفاق و بخشش در راه خدا، پند پذیری، عفو و گذشت، یتیم نوازی و یاری نیازمندان، امر به معروف و نهی از منکر، نکوهش دروغ و نفاق، موضوعاتی است که در کنار بایدها و نبایدهای اخلاقی مورد نظر قرار گرفته است.

خطبه‌ قاصعه، طولانى‏ترین خطبه ‌نهج‏البلاغه است که مشتمل بر مباحث مختلف اعتقادی، اخلاقی، علمی و ... می‌باشد. اعتبار سخنان حضرت علی(ع)از آن جهت است که وی ارتباط نزدیکی با منبع وحی و مکتب رسول الله(ص) داشته است و این اتّصال، باعث غنای مضامین، و اوج فصاحت و بلاغت این کلام شده است. لذا جهت دست یابی به فهم صحیح قرآن می‌توان از آن ها بهره برد.در همین راستا، این پژوهش به بررسی مبانی قرآنی آموزه‌های اخلاقی خطبه‌ی قاصعه پرداخته است. از آنجا که ائمه وارثان قرآن و خازنان علم الهی هستند؛و بدون شک بین سخنان ایشان و قرآن ارتباط وثیقی وجود دارد. این پژوهش در پی بیان این ارتباط است؛ لذا مبانی قرآنی آموزه‌های اخلاقی خطبه قاصعه را استخراج کرده و ارتباط بین آن دو را تبیین نموده است. قبل از بیان این بحث، سند خطبه و دیگر نکته‌های مقدماتی لازم مورد بررسی قرار گرفته است.

اسماء و صفات الهی همواره مورد بحث و نظر توسط اندیشمندان در حوزه دین قرار گرفته است و بر همین اساس مکاتب مختلف فکری شکل گرفته است. در این میان برخی از صفات و اسماء الهی هم تنها ترجمه‌ای ساده شده و کمتر مورد توجه قرار گرفته است .«ربّ» از جمله همین اسماء و صفات الهی است که کمتر در قرون گذشته مورد بحث واقع شده است. در حیطه لغت نیز این واژه به گونه‌های مختلف ترجمه شده است. همچنین در تفاسیرنیز کمتر به آن پرداخته شده است. در این میان علمای علم کلام در حیطه اسماء و صفات الهی بحثهای زیادی کرده‌اند اما بصورت مصداقی کمتر به ربوبیت الهی به معنای صاحب اختیار مطلق پرداخته‌اند. کشف معنای واژه از استعمالات به کار رفته در متون کهن و خصوصاً متون دینی همچون قرآن ما را در رسیدن به محدوده معنایی واژه و روابط معنایی آن با دیگر اسماء و صفات الهی یاری می‌رساند. هم از این رو با رجوع به قرآن درمی‌یابیم این واژه نقشی کلیدی در تثبیت معنای «الله» و اثبات اختیارات نامحدود و مطلق او در عالم وجود، دارد. از طرفی با مراجعه به تاریخ درمی‌یابیم مخالفان اسلام ناب اساساً همین اختیار مطلق الهی را هدف گرفته‌اند و برخی از آنها همچون حق حاکمیت اجتماعی و سیاسی را از خداوند سلب نموده‌اند و آن را در حوزه اختیارات انسانها قرار داده‌اندوتحت عنوان اهل حلّ و عقد و یا خرد جمعیحاکمیت انسان را جایگزین حاکمیت الله در تشریع قوانین اجتماعی و سیاسی نموده اند . لذا بزرگان دینی ما سعی در احیاء تراث وحیانی پیامبر اسلام نموده و قرآن را محور عقاید اسلامی و تنها معیار حقانیت این اعتقادات معرفی نموده‌اند .دراین میان حضرت امام علی علیه السلام به دلیل حضور در هنگامه انزال وحی و پس از آن که دوره شکل گیری و نهادینه شدن انحراف است دارای جایگاه ویژه ای است .هم از این رو رجوع به منابع اصیل اسلامی همچون قرآن و نهج البلاغه مارا به کشف حقیقت و اثبات حوزه اختیارات مطلق الهی نزدیک تر می سازد.این تحقیق انکشاف حوزه معنایی «ربّ» در قرآن و نهج‌‌البلاغهو اثبات وحدت ادبیات دینی در این دو حوزه را در ضمن اثبات اختیارات مطلق برای خدا به عهده خواهد داشت.

چکیده پایان نامه:مساله: در این رساله مبنا و بنای جستار بررسی دقیق شرک و نقطه مقابل آن یعنی توحید از دید فریقین و مقایسه آن با دید گاه توحیدی خالص و حقیقی مولا علی(ع) در نهج البلاغه است بدین صورت که نخست تعریف جامع و کاملی از شرک تهیه و پس از آنبا استناد به مستندات و عقاید هر یک از فرق مقایسهای بی‌طرفانه را ترتیب داده و بعد از آن دیدگاه هر کدام از فرق با محوریت رای مولا علی (ع) حلاجی و حقیقت امر و قرب و بعد هر یک به حقیقت تعیین و سنجیده میگردد.فرضیه:مبحث شرک یکی از مباحث بسیار مهم در کلام اسلامی است، که از سده‌های نخست ظهور اسلام در میان گروههای مختلف مسلمین و براساس ورود مردم سایر بلاد با ادیان مختلف در فتوحات اسلامی سیر تحولی و گسترش خود را آغاز کرد. در همان آغاز که یکی از فرق مهم جهان اسلام یعنی اشاعره ظهور نمود این بحث را عرصه جولان خود قرار داد و پس از آن معتزله و امامیه هر کدام به فراخور از این مبحث یاد کرده‌اند. نکته مهم این که مسلمین همگی در اساس شرک و توحید و اینکه هرگونه اعتقاد به تعدد خالق شرک است نظرمشترکی دارند. اما در این مرحله شرک دامنه وسیع تری یافته و به مسئله مرتکبین گناهان کبیره و درنهایت به بحث توحید صفاتی و ذاتی کشیده شد تا جایی‌که متکلمین، برخیاعتقاد به عینیت ذات با صفات را شرک دانسته و برخی بر اثبات آن پا فشاری کردند و چون مبحث توحید هم پای باآن مبحث در دین مطرح گردید، لذا شناساندن اقسام آن برای تمام فرق اسلام دارای اهمیت زیادی بوده است. در این پایان نامه سیر این بحث در میان فرق مورد بررسی قرارگرفته و سپس مبحث توحید صفاتی از لسان متکلمین فریقین مورد بحث قرارمی‌گیرد و از اعتدال و نزدیکی عقیده امامیه با معتزله در این مسئله یاد می‌شود و مستندات آن ذکر و مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت حاصل تحقیق که همان مسئله شرک از دیدگاه متکلمین فریقین است با دیدگاه بلند توحیدی مولا علی (ع) در نهج‌البلاغه و مرام ایشان در مسئله توحید صفاتی مقایسه گردیده است.روش تحقیق:بهره گیری از کتب معتبر کلامی و تشریح مقصود هر گروه از دید علمای طراز اول همان فرقه و همان گروه.تشریح مابه النزاع و بیان دلایل و پاسخها بدون جانب داری قضاوت و حکمیت منصفانه و استفاده از گزارشهای علمای طراز اول و فقها و متکلمین معروف استفاده وسیع از منابع و پژوهشهای انجام گردیده در موضوعات مشابه نتایج :1-تعیین بعد و قرابت فریقین در باب شرک با واقعیت و نفس الامر2- تبیین وجوه اشتراک و افتراق عقاید کلامی متکلمین فریقین در باب توحید و شرک 3- احصاء نظرات مطابق و غیر مطابق با دیدگاه مولا علی در نهج البلاغهکلیدواژه:شرک -فریقین-معتزله- اشاعره- شیعه- نهج البلاغه