جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این پژوهش با مراجعه به آثار، نوشته‌ها و فرمایشات حضرت امام خمینی(ره)، شهید مرتضی مطهری(ره) و همچنین سخنرانی‌های مقام معظم رهبری در جهت آسیب‌شناسی عزاداری عاشورا انجام شد. با مشارکت 10 تن از علمای حوزه و دانشگاه و با روش گروه کانونی، تعداد 35 کد یا مضمون پایه استخراج و با روش مصاحبه‌ی عمیق در قالب 8 مقوله( ضعف آگاهی؛ عدم درک دقیق؛ بروز خرافات؛ دروغ‌پردازی و گزافه‌گویی؛ برخورد تک‌بعدی و ضعیف؛ برخورد احساسی؛ نقش ضعیف مردم و علما؛ نقش مداحان) دسته‌بندی شدند. مقولات نیز در دو بعد اصلی شناختی- معرفتی و اجرایی- عملکردی قرار داده شدند.

حضرت رقیه(سلام الله علیها) فرزند امام حسین(علیه السلام) امام سوم شیعیان است. این اثر در پی احوالات این دختر خردسال در منابع تاریخی است و هدف از آن رسیدن به نتیجه­ای روشن در مورد زندگی و ذکر نام حضرت در منابع تاریخی می­باشد. سرگذشت حضرت رقیه در منابع تاریخی چگونه آمده و به دنبال آن در مورد نام، نام مادر، تاریخ ولادت و وفات حضرت، سن و محل دفن ایشان تحقیق شده، است. این تحقیق به دنبال کشف سرگذشتی روشن در مورد ایشان می­باشد. نگارنده در این تحقیق که با شیوه کتابخانه­ای به این نتیجه رسیده که نام ایشان فاطمه، مادرش ام اسحاق دختر طلحه­بن­عبدالله تیمیه بوده و در سال پنجاه و هفت هجری در مدینه دیده به جهان گشود. بعد از عاشورا در جمع اسیران حضور داشته و در چهار سالگی در صفر سال شصت و یک هجری چند روز بعد از دیدن سر مبارک پدرش، در خانه یزید وفات کرده و همان جا به خاک سپرده شده است. ذکر نام رقیه در منابع تاریخی به قرن دوم بر می­گردد که از منابع آن می­توان به کتاب مقتل الرقیه به نقل از کتاب منتخب التواریخ اشاره کرد.

تفاهم‌‌نامۀ همکاری کتابخانه و موزه ملی ملک و مؤسسه پژوهش‌نامه معارف حسینی تفاهم‌نامه همکاری‌های مشترک فرهنگی بین مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک و مؤسسه پژوهش‌نامه معارف حسینی در بهمن‌ماه 1398 منعقد شد. این تفاهم‌نامه در حوزه‌های مرتبط کاری به‌‌ویژه در زمینه‌های توسعه و ترویج فرهنگ معارف حسینی به منظور پیشبرد فرهنگ و هنر ایرانی _ اسلامی، به امضا رسید. امضای این تفاهم‌نامه با حضور دکتر غلامرضا خواجه‌‌سروی مدیر عامل مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک و دکتر محمدحسین مردانی نوکنده مدیر عامل مؤسسه پژوهش‌نامه معارف حسینی در مؤسسه ملک، در تهران انجام شد. تشویق پژوهشگران برای انجام پروژه‌های تحقیقاتی در حوزه رساله‌های خطی مربوط به فرهنگ و هنر ایرانی _ اسلامی به‌ویژه با رویکرد فرهنگ و معارف حسینی و برگزاری نشست‌های علمی، هنری، سمینار، نمایشگاه‌ها و سخنرانی‌های آموزشی و پژوهشی در زمینه آثار مربوط به فرهنگ حسینی، از جمله محورهای این تفاهم‌نامه است.

یکی از شهیدان قیام حسینی که درتبدیل واقعه عاشورا به یک جریان تاریخی، نقشی بسیار تأثیرگذار دارد، حضرت رقیه (س) دختر امام حسین(ع) است. این مقاله می‌کوشد به سرگذشت این دختر خردسال در کربلا و رسیدن به نتیجه‌ای روشن درباره چگونگی شهادت آن حضرت بپردازد. نگارنده در این تحقیق که از نوع روش تحقیق تاریخی _ توصیفی وروش گردآوری اطلاعات با شیوه کتابخانه‌ای انجام گرفته است، به این نتیجه رسیده که نام ایشان فاطمه، مادرش ام‌اسحاق دختر طلحة بن عبدالله تیمیه بوده و در سال پنجاه و هفت هجری در مدینه دیده به جهان گشوده است. حضرت رقیه (س) پس از شهادت پدر و یارانش، به همراه دیگر زنان بنی‌هاشم توسط سپاه یزید به اسیری رفت و در ماه صفر سال 61 هجری، چند روز پس از دیدن سر مبارک پدرش، در خرابه‌های شام به شهادت رسیدو همان جا به خاک سپرده ‌شد. ذکر نام رقیه (س) در منابع تاریخی به قرن دوم بازمی‌گردد. از جمله منابعی که به نام آن حضرت اشاره دارند، می‌توان به کتاب مقتل الرقیه به نقل از کتاب منتخب التواریخ اشاره کرد.

شعر و ادبیات عاشورایی موضوعات و زمینه‌های متنوع و متعددی را دربرمی‌گیرد و در دوران معاصر از چنان گستره و عمقی برخوردار شده که همت مضاعف پژوهشگران را برای بررسی می‌طلبد. در میان قهرمانان عاشورایی، دخت خردسال امام حسین(ع) نیز حجم قابل توجهی از اشعار شاعران معاصر فارسی و عربی را به خود اختصاص داده که در پژوهش‌ها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در مقاله حاضر سعی شده با جستاری در اشعار شاعران معاصر عرب، در حد توان و مجال، مهم‌ترین مدایح و مراثی حضرت رقیه(س)، تحلیل محتوایی گردد و چگونگی بازتاب شخصیت ایشان در قصاید شاعران برای خوانندگان تبیین شود. در نگاهی کلی می‌توان گفت اشعار درباره حضرت، مضامین مختلفی را شامل می‌شود و آمیزه‌ای است از مدح، رثاء، احساس، حماسه و عبرت. این اشعار هم شامل مرثیه‌های جانسوز با تعابیر و تصاویر احساسی و عاطفی است و هم به برخی فضایل خاندان نبوی می‌پردازد و هم به مقام رفیع دختر خردسال امام حسین(ع) و کرامات ایشان اشاره می‌کند و گاه نکته‌های اخلاقی و پند و عبرت را برای خوانندگان به همراه دارد.

حضرت رقیه3 که تربیت یافتۀ عزت حسینی و عفت زینبی بود، نکات و جلوه‌های تبلیغی و تربیتی را ترسیم فرمود. مقاله حاضر در پی آن است که در جلوه‌های تبلیغی، نکات تبلیغی مانند پیام‌رسانی، احیای امر اهل بیت، رسوا کردن هیئت حاکمه، حمایت از مظلوم و جنبه هدایتی را تبیین و تشریح کند و نیز به برخی روش‌های کاربردی تبلیغی مستفاد از سیره حضرت رقیه(س) همچون روش همراهی و روش فرصت‌شناسی اشاره کند. همچنین در جلوه‌های تربیتی، به مباحث مهم حوزه تربیت، از جمله معرفت‌شناسی، صبر و استقامت، گذشت و ایثار، پایبندی به اصول و سبک زندگی اسلامی اشاره خواهند کرد.

اسلام، آئین جهانی و مکتبی زنده و پویاست که اصلاح نظام های اجتماعی و اقتصادی را به شیوه ای خاص دنبال و هدایت می کند. پیامبر اکرم (ص) و ائمه (علیهم السلام) قرآن کریم را در این راه معیار و اساس کار خود قرار می دهند؛ آنان همواره برای تایید سخنان و بیان معارف خویش به آیات الهی تمسک جسته اند. در این پژوهش ما با روش توصیفی و تحلیلی مجموعه ای از استشهادات قرآنی که در بیان بی بدیل و ارزشمند قیام امام حسین (ع) آمده است را بررسی و تحلیل می کنبم. امام (ع) با بیان این آیات از قرآن کریم موقعیت و جایگاه خود را در برابر بنی امیه به تصویر می کشد که در حقیقت امام (ع) به بیان جایگاه حق و باطل می پردازد و یکی از اهداف اصلی قیام خود را دعوت به قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص) قلمداد می کند و در این راستا نقش بی نظیر و مهم امامت و رهبری را روشن ساخته است.

توصیه‌های ناب بزرگان درباره روضه و اشک بر امام حسین(ع) بزرگان بسیاری درباره مجلس روضه و اشک بر امام حسین(ع) توصیه‌هایی نموده‌اند که به قسمت‌های کوتاهی از آنها اشاره می‌شود. آیت‌الله قاضی;: «در عزاداری و زیارت حضرت سیدالشهدا(ع) مسامحه ننمایید. روضه هفتگی _ ولو دو سه نفر باشد _ اسباب گشایش امور است و اگر هفتگی هم نشد، دهه اول محرم ترک نشود». آیت‌الله بهجت;: «گریه بر سیدالشهدا (ع) از نماز شب بالاتر است».

هجرت تاریخی امام حسین)(ع) از مدینه تا کربلا، با همراهی جمعی از اهل بیت: انجام گرفت که زنان و فرزندان امام حسین(ع) از آن جمله بودند. یکی از فرزندان امام حسین(ع) که در این حرکت الهی حاضر بود و علاوه بر رنج سفر کربلا، محنت سفر شام را نیز به دوش کشید، حضرت رقیه(س) است.[1] این دختر سه ساله[2]‌ که به فاطمه صغرا نیز معروف است[3]، برجسته‌ترین حضور خود را در دوران پس از شهادت امام حسین(ع) و در ایام اسارت شام تجربه نمود؛ ایامی که از سخت‌ترین روزگار خاندان اهل بیت: بود و مصیبت‌ها و سختی‌ها بسیاری بر ایشان وارد شد.

حماسه عاشوری در تحقق ارزش های تمدن اسلامی جایگاه بسیار مهمی دارد و قطعا راهپیمایی ‏اربعین در احیاء ، تقویت و انتقال باور ها وارزش های آن نقش ایفا می کند، این پژوهش ‏با روش توصیفی- تحلیلی و با توجه به منابع اسلامی به بررسی نقش راهپیمایی اربعین در ایجاد شاخصه های ‏تمدن نوین اسلامی پرداخته است ، دست آورد این تحقیق حاکی است که نگرش توحیدی و یک رنگی مردم، وحدت زائرین ، روحیه همکاری، و اتکا به ‏نیروی جوانی ، از شاخصه های تمدن نوین اسلامی است، و مهم ترین آسیب های این تمدن می تواند انگیزه های غیر الهی و تعصب و تبعیض نژادی و اختلاف ‏طبقاتی و نفاق و تفرقه برخی از فرقه ها ونحله های دینی ومذهبی باشد.‏

تحریف، پرده و پوششی است که با آشکار شدن حقیقت، رخ در نقاب می‌کشد و همچون کف روی آب، نابود و مضمحل می‌گردد. عاشورا یکی از بزرگ‌ترین و ماندگارترین خیزش‌هایی است که در طول تاریخ بر ضد یک حکومت ظالم صورت گرفته است.. مقالة حاضر کوشیده است با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی به بررسی سیاست‌های مزورانه‌ای که امویان پس از واقعۀ کربلا برای تحریف آن در پیش می‌گرفتند، پرداخته و در مقابل نقش عقیلۀ بنی‌هاشم، حضرت زینب کبری (س)، را در زدودن غبار تحریف و برملا کردن دسیسه‌ها و توطئه‌های بی‌اساس حکومت بنی‌امیه در وارونه جلوه دادن حقایق عاشورا و قیام امام حسین (ع) تبیین کند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد تبیین پیروزی، شکست، مرگ و زندگی از جمله مفاهیم اصلی سخنان حضرت زینب (س) بود. خطبۀ غرّاء حضرت زینب (س) و اشعار ایشان تأثیر زیادی روی شناساندن حقانیت اهل بیت (ع) و آشکار نمودن ماهیت دغل‌کار یزید و دست پروردگان او و خاندان بنی‌امیه داشت.