جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در علم کلام، از برهان معجزه در مواردي برای اثبات وجود خداوند بهره گرفته می‌شود. اين مقاله با بررسي نسبت معجزات با براهين خداشناسي، درپی کشف ميزان کارآمدي و توفيق برهان معجزه در کلام اسلامي و الهيات مسيحي در زمینه اثبات وجود خداوند است. روشن ساختن اين مسئله، نه تنها کمک مي‌کند تا جايگاه واقعي برهان معجزه و مدلول آن را به‌درستي دريابيم و موقعيت دقيق استفاده از آن را درک کنيم، مفسر را نیز در تفسير و فهم مدلول واقعي برهان معجزه در تفسير آيات معجزه در قرآن کريم مدد مي‌رساند. در اين مقاله، ابتدا با رويکردي ديني به توصيف معجزه پردخته می‌شود و آنگاه با مطالعه کتابخانه‌ايِ کاربرد برهان معجزه در ميان آثار متکلمان اسلامي و مسيحي، به تحليل نقادانه ميزان قوت و کارآيي اين برهان در مواردي که از آن استفاده شده است، پرداخته خواهد شد.

قرآن کریم به عنوان زنده ترین و محکم ترین سند و مدرک حقانیت دین مبین اسلام از جایگاه ویژه ای در بین مسلمانان برخوردار است. قرآن همان گونه که خود را معرفی کرده است کتاب « هدایت» و « تربیت» است و هدف از نزول آن، رهبری بشر به سوی خدا و رستاخیز، به سوی فضائل اخلاقی و سجایای انسانی می باشد. این کتاب الهی از یک سو متضمن کلیات برنامه زندگی بشر است و در واقع پاسخ گوی تمامی نیازهای مادی و معنوی بشر می باشد و از سوی دیگر یگانه سند زنده نبوت پیامبر گرامی اسلام ? می باشد و در حقیقت این کتاب هدایت بخش، کتابی است آسمانی که منشاء غیر بشری دارد به عبارت دیگر معجزه ای است جاویدان که هیچ کس را یارای مقابله با آن نیست، چرا که سلسله نبوت، به وسیله پیامبر اسلام?ختم می شود و آن حضرت آخرین پیامبر الهی است، پس معجزه او نیز باید با معجزات سایر پیامبران متفاوت باشد به این معنا که معجزه آن حضرت باید معجزه ای جاودانی و همگانی باشد تا برای همه مردم در تمامی اعصار قابل مشاهده و دسترسی باشد تا بدین وسیله حجت بر همگان تمام شود. به همین دلیل معجزه پیامبر اسلام ? در قالب یک کتاب می باشد. منتها کتابی خارق العاده و بی نظیر، قرآن کریم در تمامی ابعادش خارق العاده است و نمی توان اعجاز آن را مربوط به بعد خاصی از آن یا امری خارج از ذات آن دانست، از هر جنبه ای که به آن نگاه کنیم معجزه است هم از لحاظ طریقه و نحوه نزول و شخصیت آورنده آن معجزه است هم از لحاظ نظم و هماهنگی بی نظیری که در الفاظ و کلمات و جملات آن وجود دارد به طوری که هر کلمه در جای خود واقع شده است و این نظم و هماهنگی در اسلوب، آهنگ و موسیقی خاصی به آن بخشیده است که از هر کلام دیگری آن را متمایز ساخته است و آن را در حد اعلای فصاحت و بلاغت قرار داده است و هم از لحاظ محتوا از چنان حد بالایی برخوردار است که می توان آن را معجزه ای علمی- معنوی دانست.

یکی از چالش برانگیزترین مباحث مربوط به معجزه، بحث اثبات وقوع معجزات است. قاضی عبدالجبار با استفاده از روش‌هایی همچون تواتر و اجماع و همچنین پردازش نظریه‌ای به نام «حال» در صدد اثبات این است که ما می‌توانیم نسبت به وقوع معجزات علم بدیهی و اکتسابی یقینی پیدا کنیم و وقایع تاریخی‌ای مانند معجزات با روش‌هایی مانند «حال» قابل اثبات هستند. سویین برن نیز در پاسخ به اشکالات هیوم و فلو، چهار ابزار خـاطرات واضح خودمان، شهادت و گواهی دیگران درباره تجارب گذشته‌اشان،آثـار فیزیکی و فهم کنونی ما از این‌که چه چیزهایی طبیعتاً غیرممکن و یا غیرمحتمل هستند را برای پی بردن به وقوع معجزات مطرح می‌کند و نشان می‌دهد گزاره‌های تاریخی به مانند گزاره‌های علمی آزمون‌پذیر هستند و اصولی برای این امر ارائه می‌کند که بسیار شبیه مباحث اجماع عبدالجبار می‌باشد. در مجموع شباهت آرای این دو متفکر ما را به میراث غنی و همچنان ناشناخته کلام اسلامی رهنمون می‌سازد.