جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«مشروعیت سیاسی» یکی از مفاهیم بنیادین در علوم اجتماعی و سیاسی است و به مثابه مهم ترین ضرورت و الزام سیاسی برای استمرار و تثبیت حکومت ها تلقی می شود؛ این مفهوم با سه شاخص مهم یعنی خاستگاه حقانی و قانونی حکومت و حکمرانان، رضایت عمومی نسبت به حکومت و کارآمدی شناخته می شود. در نهج البلاغه، جامعه و حکومت نه از منظر سکولار یا تقابل جامعه مدرن در مقابل جامعه سنتی بلکه در چارچوب اصول و آموزه های اسلامی– قرآنی و سنت پیامبر اکرم (ص) نگریسته می شود. شاخص های مشروعیت و دموکراسی در نهج البلاغه تنها در چارچوب دینی- اسلامی بیان شده اند و برخی از ساز و کارهای دموکراسی نیز بیان شده اند. در نهج البلاغه، بین مشروعیت سنتی- دینی و مشروعیت مردمی و قانونی حکومت رابطه ای طولی هست، به این معنی که مشروعیت سنتی و دینی، جوهره و مبنای اصلی شکل گیری یا برای ثبوت حکومت اسلامی است و مشروعیت مردمی- قانونی در ذیل مشروعیت دینی و تنها برای عینیت یافتن یا تحقق حکومت است. این در حالی است که در دموکراسی های سکولار، تنها مبنای مشروعیت برای حکومت، از نوع عقلایی- قانونی یا مردمی است نه مشروعیت الهی.

برخلاف رویکرد سه بعدی حاکم بر جامعه شناسی موجود، این مقاله ابعاد جامعه را چهاربعدی (خداوند، انسان، زمین، و پیوند) به تصویر می کشد و با بهره گیری از سخنان حضرت علی(علیه السلام) به کمک روش «تحلیل محتوای کیفی»، نشان می دهد که هر چهار بعد جامعه، با تفاوت هایی، به شکل طولی، بر فکر و روحیات انسان اثرگذارند. اثرگذاری خداوند متعال حتمی و قاطع بوده، در همة عوامل دیگر جاری و ساری است، هرچند در خصوص افعال اختیاری انسان، این اثرگذاری از مسیر ارادة انسانی، اعمال می شود، اگرچه، همان جا نیز خداوند حضور دارد. در مرحلة بعد، اثرگذاری انسان قرار دارد که به موجب اختیار و مسئولیتی که دارد، بیشترین دخالت را در این فرایند، پس از خدای متعال و در طول او ایفا می کند. در مرحلة سوم، عوامل غیبی (فرشتگان و شیطان) قرار دارند، و سرانجام، در مرحلة چهارم، باید به نقش عوامل طبیعی و اجتماعی در این خصوص اشاره کرد.

شاهنامه‌ی فردوسی یکی از مهم‌ترین و ارزنده‌ترین آثار ادبی است که فردوسی آن را در سده‌ی چهارم هجری به نظم درآورده است. این اثر جاویدان مجموعه‌ی عظیم و بی‌نظیر فرهنگ اصیل ایران باستان، سند هویت ماست که در آن فردوسی با ذکر روایات ملی با محوریت و درون‌مایه‌ی اخلاقی «کردار نیک، پندار نیک و گفتار نیک» به عظمت و گذشته‌ی ایرانیان اشاره می‌کند. فردوسی در این اثر ارزشمند در خلال داستان‌ها و حکایات، گاه در آغاز و گاه در پایان، به بیان آموزه‌ها و نصایح اعم از فضائل و رذائل اخلاقی پرداخته و خواسته است مخاطب را به شایستگی‌های اخلاقی سوق دهد و از هرگونه کج‌روی و انحراف برحذر دارد. با این وجود از مجموع سرگذشت‌های ذکر شده در شاهنامه، آموزه‌های اخلاقی و عفت و شرم و دادپروری و نیکی به‌نحو درخشانی به‌چشم می‌رسد و اندرزگوئی پادشاهان و قهرمانان به یکدیگر و سفارش راجع به مکارم اخلاقی مرسوم بوده است. پندها و حکمت‌های فراوانی که فردوسی، غالباً در آغاز و انجام حوادث و وقایع و بعد از پیروزی یا شکست‌های پادشاهان و پهلوانان و انقراض سلسله‌ها که دگرگونی و تبدل اوضاع و احوال را درپی داشته، از سر عبرت و نصیحت به مناسبت آورده، و نوع دیگر اندرزها و وصایا و مواعظ و حکمی است که از قول بعضی از پادشاهان و وزیران و موبدان و پهلوانان و دیگر بزرگان آمده است؛ اندرزهای شاهنامه گواهی می‌دهد که فردوسی دنیای خود را به‌خوبی شناخته و در عمر دراز خویش تجربه‌های بسیار اندوخته و گاه‌گاه چون عالم اخلاق با تجربه و چون فیلسوفی خردمند و سنجیده و مهربان و انسان‌دوست زبان به اندرزگوئی و راهنمائی مردم گشوده و حاصل تجربه‌ها و سنجیده‌های خود را عرضه داشته و شاید هم با سرودن این‌گونه اشعار خواسته است گاهی تنوعی در شعر حماسی ایجاد کند. از جمله آموزه‌های اخلاقی که در این پایان‌نامه مورد بررسی قرار گرفته و در شاهنامه به‌طور گسترده‌ای به‌چشم می‌خورد، عبارتند از: منزلت علم و دانش، خرد و خردورزی، ناپایداری و بی‌اعتباری دنیا، تشویق به نیکی، دادورزی و دادگری، پرهیز از کاهلی و سستی، بی‌آزاری، پرهیز از درشتی و بدخویی، صبر و بردباری، نفی آز و طمع، نفی رشک و حسد، سخن سودمند گفتن، تشویق به کار و کوشش و... اما در موضوعاتی نظیر: قضا و قدر، آزمایش ایزدی، آیین سوگند خوردن، جایگاه زن و ازدواج با محارم از عمده‌ترین تفاوت‌های شاهنامه با قرآن کریم و نهج‌البلاغه می‌باشد که به تفصیل اشاره گردیده است.

مدیریت نیروی انسانی از مهمترین مسائل هر سازمان است که موضوعات متنوع، جذاب و در عین حال پیچیده‌ای را شامل می‌شود. امروزه با توجه به تحولات شگرف در حوزه مدیریت و گرایش مدیران به شایسته سالاری ، برنامه ریزی منابع انسانی مبتنی بر شایستگی جایگاه ویژه‌ای پیدا نموده است. در راستای مدل اسلامی و ایرانی پیشرفت جهت تولید علوم انسانی اسلامی و بومی سازی علوم غربی با توجه به فرهنگ ارزشی و دینی حاکم بر سازمانهای ایران اسلامی؛ بنظر می‌رسد، استفاده از مدل‌های دینی، خصوصا مستخرج از نهج البلاغه، جهت رشد و ارتقا سازمانی کشور بسیار موثر و مفید می باشد.این تحقیق با استفاده از روش تحقیق ترکیبی(کیفی-کمی) متشکل از روش کیفی تحلیل مضمون و کمی مدلسازی ساختاری تفسیر(ISM) انجام گردیده است. در این پژوهش ضمن ارائه مفاهیم مدیریت منابع انسانی، مدیریت شایستگی و برنامه‌ریزی نیروی انسانی، سعی گردید با بررسی دقیق در متن کتاب شریف نهج البلاغه، مطالعات کتابخانه‌ای، تهیه پرسشنامه‌ و همچنین همکاری 40 تن از نخبگان حوزه مدیریت و نهج البلاغه، 332 کد باز، 48 مضمون پایه و 6 مضمون سازمان دهنده (با عناوین خدامحوری، معرفت،درایت، عدالت، قوت کاری و سلامت رفتاری) تحت مضمون فراگیر شایستگی‌ عمومی نیروی انسانی استنباط شد و مدل شایستگی عمومی نیروی انسانی مبتنی بر آموزه‌های نهج البلاغه ترسیم گشت. سپس با بکارگیری شبکه مضامین شایستگی منابع انسانی و مدل مفهومی آن و همچنین الهام گیری از مدلهای رایج، مدل مفهومی(اولیه) جهت طراحی و تدوین مدل بومی برنامه‌ریزی نیروی انسانی بر اساس شایستگی با محوریت اصول کلیدی کرامت انسانی، خدامحوری و شش‌ مولفه شایستگی عمومی نیروی انسانی استنباط شده از نهج البلاغه ارائه گردید. در نهایت مولفه‌های شایستگی‌های برنامه‌ریزی نیروی انسانی دانشگاه امام صادق(ع) نسبت به مولفه‌های مدل شایستگی-عمومی نیروی انسانی سنخیت سنجی شد .

پژوهش حاضر به هدف ارائه‌ی الگوی سبک زندگی اجتماعی با تکیه بر سیره و کلام امیرالمومنین علی علیه السلامدر دو حوزه‌ی خانوادگی و شغلی پرداخته است. پرداختن به روش الگویی حضرت علیعلیه السلام می-تواند پاسخگوی نیازهای اولیه و ثانویه‌ی انسان‌ در طول دوران زندگی باشد. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است که بر اساس اطلاعات کتابخانه‌ای مبتنی بر مطالعه‌ی متون دینی و علوم معاصر (روانشناسی،جامعه شناسی و علوم تربیتی) شکل گرفته است. یافته های تحقیق نشان می‌دهددر کلام و سیره ی امام علیعلیه السلام مولفه‌هاییجهت سبک زندگی بیان شده است که بر اساس آن میوان الگوی جامعی از سبک زندگی اجتماعی را ارائه نمود. الگوی مطرح شده در سیره ی گفتاری و رفتاریامام علیعلیه السلام در حوزه-های زندگی اجتماعی همچون خانوادگی و شغلی بر اساس هدفمندی، پرهیز از دنیا زدگی و دنیا طلبی وتنها برای رسیدن به رضایت الهی مبتنی است. و از آنجا که امام علی علیه السلام و سایر معصومین علیهم السلام شخصیت هایی فرا تاریخی و فرا زمانی هستند میتوانند الگو و سرمشق انسان‌ها در تمامی اعصار باشند وتمامی انسان‌ها از این الگو بهره‌مند شوند.

قرآن ونهج البلاغه، به علت اشتمال بر آموزه های دینی و الهی و حقایق حکمت و معرفت و معارف انسانی، همواره مورد توجه شاعران و نویسندگان عربی و فارسی بوده و الفاظ و مضامین و مفاهیم قرآن و احادیث همیشه الهام بخش راه آنان بوده و پیکر و روح ادبیات فارسی و عربی را آراسته و مزّین نموده است . تأثیرو تجلّی قرآن و نهج البلاغه و حدیث، در ادبیات فارسی و عربی، به شیوه ها و گونه های مختلف واژگانی و معنایی و اقتباس، الهام، تضمین، تلمیح، اشاره، ترجمه و .... موجب رونق و اصالت نظم و نثر فارسی شده و حیات و ذوق خاصی به آن بخشیده است . سعدی شیرازی نیز به عنوان شاعر و ادیبی مسلمان به روشهای مختلف ادبی، از خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار نهج البلاغه تأثیر پذیرفته است، و آثار وی نشان می دهد که این کتاب سرشار از آموزه های دینی، اخلاقی، تربیتی و اجتماعی را فرا روی خود داشته و از آن الهام گرفته است.با نگاهی به ساختار کلی موضوعات نهج البلاغه، بالاخص نامه53 حضرت علی (علیه السلام) به مالک اشتر و آثار سعدی از جمله باب اول گلستان و بوستان، به روشنی می توان استنباط نمود که سعدی در زمینه سلوک کارگزاران، از مضامین و مفاهیم نهج البلاغه تأثیر پذیرفته و الگوبرداری نموده است. از جمله مواردی که سعدی از نهج البلاغه در زمینه سلوک کارگزاران و زمامداران حکومتی تأثیر پذیرفته است می توان به سلوک تقوا، دینداری، ساده زیستی، زهد، اخلاق نیکو و نرمخویی، پرهیز از غرور و امتیاز خواهی، پرهیز از دنیا طلبی، رفتار متواضعانه داشتن با مردم و رعیت، عدالت خواهی و پرهیز از ظلم و ستم، رعایت انصاف و توجه به حقوق مردم بالاخص یتیمان و ستمدیدگان و بینوایان، پرهیز از احتجاب و دستورالعمل های نظامی از جمله توجه به معیشت سپاهیان ، پرهیز از تفرقه و ترجیح صلح بر جنگ و .... اشاره نمود که در این پایان نامه به آنها پرداخته شده و مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.

سیاست عملی و فنون حکمرانی، اتخاذ شیوه‌های مناسب برای اداره جامعه است. مکاتب مختلف با توجه به اصول و مبانی خود برای حکمرانی فنونی را پیشنهاد می‌کنند که نتیجه شیوه‌های عملی فکرکردن در باب قدرت هستند. سیاست‌‌مداران و بازیگران صحنه سیاست که بیشتر به ابزار قدرت و چگونگی کاربرد آنها در عمل تاکید می‌کنند؛ با تفسیر مبانی و اصول مکتب خود این فنون و شیوه‌ها را استخراج می‌کنند. اسلام به‌عنوان دین و مکتب، اصولی را برای سیاست ارائه می‌دهد؛ که توسط پیامبر(ص) و علی(ع) تفسیر شده و به اجرا درآمده‌اند. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که با توجه به عمر کوتاه حکومت علی(ع) آیا می‌توان پذیرفت که امام علی(ع) در امر سیاست شکست خورده و عملکردهایشان غیرسیاسی بوده‌است؟ این پژوهش قصد دارد با استفاده از تکنولوژی-های قدرت که جنبه‌های اجرایی و به گونه‌ای سیاست در عمل محسوب می‌شود به واکاوی متن نامه‌های نهج‌البلاغه بپردازد.

خانواده خميرمايه و سنگ بناي جامعه بزرگ انساني است. در نظام خانواده، هر يک از اعضاء جايگاه خاص خود را دارند، که با جايگاه ديگري متفاوت است. در بین اعضاء خانواده مرد دارای جایگاهی مهم و تأثیرگذار است. از یک‌سو به‌ عنوان همسر، تأمین‌کننده‌ی نیازهای روانی، عاطفی، مادی و معنوی همسر خویش است، و از سویی دیگر به‌ عنوان پدر، مسئولیت سرپرستی، حمایت و هدایت‌ فرزندان را به عهده دارد. این تحقیق بر آن است با روش توصيفي‌ـ تحليلي و با مطالعه متون دینی، به ویژه روایات و علی‌الخصوص نهج‌البلاغه، چگونگی رفتار امام علی(ع) در خانواده نسبت به همسر و فرزندان را تحت عنوان «سلوک امام علی(ع) در شئون خانوادگی با تأکید بر نهج‌البلاغه» مورد بررسی قرار دهد. ابتدا به احسان و محبت امیر مؤمنان علی(ع) به خانواده پرداخته می‌شود. از ديدگاه امام علي(ع) اساس و بنیان خانواده‌ی اسلامی بر محور صمیمیت و محبت بنا شده است. با توجه به اینکه سرسبزی و شادابی کانون خانواده به حضور بانشاط زن بستگی دارد و زن موجودی عاطفی است و نشاط وی به محبت مرد وابسته است، لذا در روایات و سیره‌ی معصومین(ع) و امام علي(ع)، درمورد محبت مرد به همسر خویش سفارش بسیار شده است و البته این محبت گرچه در رفتار مرد نشان داده می‌شود، لیکن لازم است به زبان نیز ابراز گردد. رفتار و برخورد حضرت علی(ع) با همسر و فرزندان خویش، به‌گونه‌ای بود، که نه‌تنها عطر عشق و علاقه را در زندگی میان زن و شوهر و ‏پدر و فرزند جاری می‌ساخت، بلکه باعث استحکام بنیان خانواده در سخت‌ترین شرایط می‌گرديد .‎بعد از آن این اصل در زندگي امام مورد بررسی قرار می‌گیرد که محبت و علاقه‌ی فراوان آن حضرت به اعضای خانواده هرگز مانع اجرای احکام و اوامر الهی نسبت به خانواده نبوده است. حضرت در اجرای احکام و اوامر الهی هیچ تفاوتی بین خانواده‌ی خویش و افراد دیگر قائل نبودند. از آنجایی که مرد به عنوان سرپرست خانواده شناخته می‌شود، علاوه بر محبت نسبت به اعضای خانواده وظایفی را در قبال همسر و فرزندان خویش برعهده دارد. در فصل آخر به حقوق همسر و فرزندان از دیدگاه امیر مؤمنان علی(ع) پرداخته می‌شود.

هدف از نگارش این پایان نامه ، شناخت معنا و مفهوم دقیق ارتجاع و تجدد از دیدگاه قرآن و حدیث و مشخص شدن دامنه ی این مفاهیم در جامعه ی اسلامی است . دربحث ارتجاع از دیدگاه قرآن و حدیثبا معرفی کردن انواع ارتجاع در قرآن ، و عوامل ارتجاع مشخص گردید که هرگونه عقب گرد از روش توحیدی که تنها راه نجات بشر است بازگشت به جاهلیت محسوب می شود. جاهلیتی که مفهومی تاریخی و تمام شده نیست بلکه زمان شمول و مکان شمول است و در هر جامعه ای در صورت جدایی از توحید ، امکان وجود دارد. چنانچه با رجوع به سخنان ارزشمند امیر المونین در این مورد ، مشخص شده است که ارتجاع به فرهنگ جاهلیت و آداب فرعونیان در همان زمان حضور اهل بیت در میان مردم نیز رخ داد. در میان گرو ه های مرتجع در قرآن و نهج البلاغه ، بنی امیه و بنی اسراییل پر رنگ ترین نقش را دارند که خصوصیاتی مشترک با هم و در عین حال با جاهلیت قبل از اسلام دارند. درفصل سوم این تحقیق ، که با عنوان تجدد از دیدگاه قرآن و حدیث نام گذاری شده است به دنبال دریافت نظر اسلام نسبت به پیشرفت بشر و رشد او و دست یابی به دستور العمل هایی که این دین آسمانی در قالب آیات و روایات برای ترقی و پیشرفت بشر بیانکرده است، بودیم. با دقت در آیات نازله و احادیث وارده در این موضوع به این نتیجه رسیدیم که اسلام شاخصه های تجدد را بیاننموده و محدوده ها و ضوابط آن ها را بیان کرده است . در بحث علم از دیدگاه اسلام به این نتیجه رسیدیم که اسلام علم را تعریف و به آن تاکید می کند. از آن به عنوان یک امر مقدس در جهت رشد و تعالی بشر استفاده می کند و جهت گیری الهی را در آن شرط می داند.در بحث نگاه قرآن به دنیا گفتیم که درک صحیح دنیا این است که انسان با دنیا رابطه ای اخروی برقرار سازد و آن را اصل نداند و ابزاری تلقی کند. نه اینکه آن را رها کرده و در آبادانی آن کوشا نباشد.در بحث پیشرفتگفته شد که جامعه پیشرفته اسلامی ، جامعه ای است که با سرمایه ی ایمان و عمل صالح در ارتباط با خداوند عبادت ، در ارتباط با مردم احسان ، در ارتباط با طبیعت عمران و آبادانی را به کار برد و با حرکت در صراط مستقیم با شاخصه های : علم و عدالت، وفای به عهد ، انفاق ، ذکر ، عفت ، امر به معروف و نهی از منکر خودش را به رشد حقیقی می رساند ، اعضای این جامعه بهترین مردمانند و جامعه ای برتر دارند و در نتیجه رستگارنند.

چکیده:دانش نشانه‎شناسی با هدف بررسی روابط میان نشانه‎ها، یکی از مباحث جدید در مبانی نقد معاصر است. بن?انگذار این علم، «فرد?نان دو سوسور» زبان شناس سوئ?س? است، او نشانهشناس? را علم? معرف? م?کند که به بررس?«زندگ? نشانهها در دل زندگ? اجتماع?» م?پردازد.از نشانه‎شناسی خطبه «شقشقیه»ـ که درحقیقت شکوائیّه امام علی(ع) از ماجرای سقیفه و تصاحب ناعادلانه حکومت پس از وفات پیامبر اعظم(ص) و غصب خلافت از جانب خلفای سه گانه است ـ چنین استنباط می‎شود که علی(ع) در ورای این شکایات، هدایتگری انسان‎ها و اجرای وظیفه خود، در برابر خداوند را به مخاطب القا می‎کند و در واژگان و حروف نیز آشکار می‎کند و در خطبه «غراء» سعی دارد مخاطبان را به خدا و مرگ و دنیا هشدار دهد تا بتواند آن‎ها را به اعمال نیک نزدیک ساخته و از دنیاگرایی و زیورهای او دور سازد و در خوانش پس‎کنشانه سعی دارد با توصیف خداوند، مردم را به پیروی از دستورات او دعوت کرده و آنان را به پندپذیری از آثار گذشتگان دعوت کند. استفاده از صنعت‎های بلاغی در این خطبه نقش مهمی ایفا می‎کنند.در خطبه« 109» نیز تمام تلاش حضرت(ع) در دورکردن مخاطبان از دنیا و نزدیک‎شدن آن‎ها به خداوند و رسولش است تا بتواند آن‎ها را بهتر با معبودشان آشنا سازد. او با ذکر این مطلب که دنیا جایگاهی برای عبور و آزمایش انسان‎ها است، می‎کوشد آن‎ها را از دنیاگرایی و دام‎هایی که هر لحظه ممکن است سبب گرفتار شدن انسان‎ها شود، نجات دهد. وی مطالب مورد نظر خود را در حروف نیز آشکار می‎سازد. امیرمومنان(ع) در خطبه«176» رذیلت‎های اخلاقی را به مخاطبان خود هشدار می‎دهد و آنان را از اعمال زشتی که سبب گمراهی و واردشدن دستورات جدید در دین می‎شود، برحذر می‎دارد. با بیان اینکه تقوا و عمل صالح مهم‎ترین اصلی است که انسان‎ها باید انجام دهند، آنان را به اطاعت از دستورات الهی، انجام واجبات و ادا کردن حقوق خداوندی دعوت می‎کند.در خطبه «متقین» این‎گونه بر می‎آید که علی(ع) تنها سر آن دارد تا پرهیزکاران و ویژگی‎های آنان در شبانه‎روز را به تصویر بکشد و به ریزترین حرکات آنان اشاره کند، امّا آنچه در ورای آن می‎توان تجسّم کرد این است که علی(ع) در میان سخنان خود مخاطب را به پرهیزکاری دعوت می‎کند و از آنان نیز می‎خواهد برای افزودن به توشه خود، عمل صالح انجام دهند.کلمات کلیدی: نهج‎البلاغه، نشانه‎شناسی، حضرت علی(ع)، دال، مدلول، خوانش