جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در روند کنترل بحران کنونی شیوع بیماری‌ کوید-19، آنچه بیش از هرچیز شنیده‌ایم تأکید بر فاصله‌گذاری است. اما آیا این فاصله‌گذاری‌ مکانی در نظام روابط افراد، ممکن است در زمان طولانی منجر به دگرگونی‌ هنجارهای رفتاری متداول گردد؟ آیا از هم گسیختن انواع این نظام‌مندی‌ها که مانند طرح‌های روایی می‌توانند نقش وحدت‌بخش داشته باشند، قابل بازسازی یا نوسازی خواهد بود؟ در این نوشتار وضعیت بحران رابطه‌ی خود و دیگری را در این شرایط مورد واکاوی قرار می‌دهیم. نخست به تبیین رویکرد معرفت‌شناختی ریکور به رابطه‌ی من و دیگری در پرتو مفاهیم اخلاق و مسئولیت اجتماعی می‌پردازیم. سپس تلاش می‌کنیم براساس نظریه‌ی حکمت عملی وی امکان‌هایی را برای مواجهه با این بحران در شرایط پاندمی نشان دهیم. با برقراری پیوند میان قانون و اخلاق از طریق حکمت عملی، خود را به دستورالعمل نهاد سیاسی، به عنوان فرمانی درونی که ندای وجدان است ملتزم می‌کنیم. این ندا فرمانی اخلاقی از سوی دیگران در درون ما است. این امر می‌تواند برانگیزاننده‌ی این امید باشد که مردم و نهادهای سیاسی برای عبور از بحران حاضر با یکدیگر مشارکت کنند.

واژه ایدئولوژی نخستین بار توسط یکی از اندیشمندان فرانسوی اواخر قرن هیجدهم، آنتونی دستوت دو ترس به کار برده شده است. در بدو پیدایش و خلق این واژه توسط وی به دلیل ارتباط آن با دولت و سیاست مورد توجه فیلسوفان و اندیشمندان قرار گرفت و نظریات مختلفی راجع به آن ارائه گردید. در باب ایدئولوژی می‌توان از دو جهت به تحقیق پرداخت. نخست بعنوان یک مفهوم و اصطلاح نظری و دوم بعنوان یک آیین سیاسی و اجتماعی. این تحقیق عهده‌دار مقایسه دیدگاههای پل ریکور و عبدالکریم سروش در باب ایدئولوژی بعنوان یک مفهوم و اصطلاح نظری است. هر دو متفکر در مقطعی از مطالعات و حیات فکری خویش، به ضرورت تحقیق در مورد مفهوم ایدئولوژی واقف شده‌اند و بخشی از آثار خود را به توضیح و توصیف مفهوم ایدئولوژی اختصاص داده‌اند. در این تحقیق نظر بر آن است تا نظریات این دو متفکر از جهات مختلف طرح و مورد مقایسه قرار گیرد. رکور و سروش هرچند در بخشی از نظریات خویش بمانند تعریف، کارکردها، عناصر اصلی و عینیت یافتن و ... مفهوم ایدئولوژی اشتراک نظر دارند اما از جهت رابطه آن با علم، دین و فلسفه تفاوت نظر دارند. جهات مقایسه دیدگاه این دو متفکر از این است. ایدئولوژی از جهت تعریف، عناصر اصلی، کارکردها، رابطه‌ها (باعلم، دین و فلسفه) و مسأله عینیت.

در شرایط بحران معنا و هویت در عصر حاضر، هویت‌بخشی یکی از رسالت‌های اساسی برای هر جریان تربیتی است. هویت دینی نیز یکی از ابعاد این رسالت است که در جامعه‌ی ما به‌واسطه‌ی حضور پررنگ دین در آن، از اهمیتی مضاعف برخوردار شده است. در این میان، داستان¬ها همواره به‌عنوان یکی از ابزارهای هویت‌بخش تلقی شده‌اند. این پژوهش بر آن است تا با تکیه بر نظرگاه هرمنوتیک روایی پل ریکور و با استفاده از روش‌های تحلیلی و اشتقاقی صریح، تصویری را بر مبنای نظریه تفسیر از مفهوم هویت دینی و نقش داستان در شکل‌گیری آن و همچنین مواجهه‌ی ریکور با تنگناهای پیش روی تربیت دینی مبتنی بر داستان به‌دست دهد. یافته‌ی پژوهش حاکی از آن است که در نظر ریکور، هویت دینی آن فهمی است که از خواندن متون دینی به‌طور عام و روایت‌ها به‌طور خاص حاصل می‌شود. در برابر تنگنای حقیقت‌گویی داستان، نظر ریکور مبنی بر حقیقت داستان به‌مثابه‌ی امکان، اگرچه پاسخی در برابر آسیب جزم‌اندیشی است، اما در عین حال نیازمند گزاره‌های بنیادین غیرروایی نیز می‌باشد. هرمنوتیک او توصیفِ آموزه‌های دینی در قالب داستان را در معرض آسیب نقل‌گرایی دانسته و این توصیف باید در بوته نقد قرار بگیرد. در عرصه‌ی تبیین آموزه‌های دینی به‌کمک داستان نیز اگرچه هر داستان واجد دنیای خاص خود است، اما گفتمان¬های رقیبِ خارج از منظومه‌ی داستانی یک دین نیز باید در اعتباریابی حدسِ اولیه از معنای داستان به‌منظور رسیدن به حدس بهتر مورد تأکید قرار بگیرند.