جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لیندا زاگزبسکی با مطرح کردن نظریه معرفت شناختی اعتمادگرایی مبتنی بر فضیلت کوشیده است مناقشه میان نظریه های معرفت شناختی درون گرایانه و برون گرایانه را حل کند. او برای حلّ مناقشه از مؤلفه های اصلی نظریه اخلاقی فضیلت گرایانه ارسطو، مانند فضایل و رذایل عقلانی و اخلاقی، وجدان و عاطفه، استفاده کرده است. نظریه اعتمادگرایی مبتنی بر فضیلت با نظریه های درون گرایانه در اخذ مؤلفه های وظیفه گروی، اراده گروی و آگاهی فاعل شناسا در معرفت شباهت دارد و وجه اشتراکش با نظریه های برون گرایانه در توجه به تأثیر علّی عوامل بیرون از باور بر نحوه شکل گیری باور است و در حل مناقشه تا حدودی موفق بوده است.

چکیدهتمام آفریده های عالم ، در مسیر تکاملی و سیر صعودی به سوی کمال مطلق ؛ خداوند متعال و خضوع در برابر او در حرکتند .انسان در نگاه اسلام موجودی ارزشمند و منحصر به فرد است که فرشتگان در برابرش سجده کردند ، آسمان و زمین در تسخیر اوست و توانسته است بار امانت الهی را بر دوش کشد ، او از طرف پروردگار جهان به عنوان نماینده و جانشین انتخاب شده و تفاوت سیر تکاملی انسان با دیگر موجودات در آن است که حرکت تکاملی انسان هنگامی ارزشمند است که با آگاهی و بینش نسبت به معبود خویش و مرتبه وجودی خود و کیفیت رابطه خود با خدا همراه باشد و تنها چنین اظهار خضوعی است که انسان را به مراتب عالی بندگی نایل می سازد .عبادت و عبودیّت گوهر گرانبهایی است که باطن آن آزادی است و تنها طریق حرکت به سوی خداوند تبارک وتعالی است . در میان مقاماتی که برای بشر برشمرده اند ، هیچ مقامی ارزنده تر و بالاتر از مقام بندگی نسبت به خداوند نیست. قرآن کریم عبودیّت و بندگی را حصاری می داند که شیطان و حزبش به آن راه ندارند ، و سعادت دنیا و آخرت وعاقبت نیک و بهشت را از برای بندگان واقعی می داند و بندگی حق را مبدأ و منشأ تمام نیکی ها و مأمن از شرور معرفی می نماید.قرب به پروردگار عالمیان امکان پذیر نیست مگر با تسلیم و اطاعت محض از دستورات خداوند عزوجل. در همین راستا برای تبیین اهمیّت موضوع عبودیّت و بندگی ونیز بررسی مراتب آن ، رساله حاضر در شش فصل تنظیم شده است .کلید واژه ها : عبودیّت ، معرفت ، محبّت ، اخلاص .

ایمان گرایی معتدل به معنای برتری بخشیدن به ایمان در آثار بسیاری از اندیشمندان مسیحی و از جمله در میان آنان در آراء و نوشته های قدیس آگوستین کاملاً مشهود است. وی فیلسوف و متکلمی ایمان گراست؛ اما نه در جایگاه منکرین عقلانیت در فرایند ایمان. آگوستین ایمان را شرط فهم می‌داند و مفاد اصل «ایمان می آورم تا بفهمم» در فرازهای گوناگونی از آثار وی دیده می شود. ایمان از نظر او لطف خداوند است که شامل حال انسان می شود؛ مشروط بر آنکه خود انسان «اراده کند». درنگرش او نسبت به معرفت و ایمان، در راستای تحقق ایمان نوعی فهم در انسان پدید می آید که او را به سمت بر طرف کردن موانعمعرفت سوق می دهد تا او را به سر منزل مقصود برساند.

معرف‌شناسان از هنگام نگارش رساله متون و ته نه تنوس افلاطون تاکنون کوشیده‌اند مولفه‌ها با شرایط اساسی معرفت را تعیین کنند. تعیین این موله‌ها یا شرایط به نوعی تحلیل معرفت می‌انجامد. دیدگاه سنتی و مشهور فیلسوفان از جمله افلاطون و کانت این است که معرفت گزاره‌ای (این که چیزی چنان است) سه شرط منفردا لازم و مجموعها کافی دارد که عبارتند از: باور، صدق و توجیه. طبق این دیدگاه، معرفت گزاره‌ای فقط باور صادق نیست ، چون برخی باورهای صادق گمانهای خوش‌شانسی بیش نیستند و در نتیجه معرفت به شمار نمی‌آیند. لازمه معرفت این است که ارضای شرط باور به "نحو مقتضی" با ارضای شرط صدق آن "مرتبط" باشد. بنابراین، معرفت باید "چیزی بیشتر" از باور صادق باشد. این "چیزی بیشتر" چیست که برای تبدیل باور صادق به معرفت ضروری است ؟ ما آن را شرط توجیه تحلیل استانده معرفت می‌نامیم. به طور کلی دو نوع نظریه برای توضیح شرط توجیه معرفت پیشنهاد شده است . طبق یک نوع از آنها، اگر فرایندهایی که به حصول، باور می‌انجامند قابل اعتماد باشند، باور ما معرفت به شمار می‌آید. در این نوع نظریه‌ها تاکید بر پیشینه تاریخی باور است که آن را پدید می‌آورد. نظریه‌های نوع دوم این فرایندها را با مساله توجیه بی‌ارتباط می‌دانند و توجیه را فقط تابعی از قوت و تناسب قرائن موجود برای یک قضیه می‌پندارند. ما این مدعا را "فرض باوری" و نظریه‌های معرفت‌شناختی پیرو آن را "نظریه‌های باور محور" می‌نامیم. هماهنگی نیز نظریه‌ای باوری است . جان نظریه هماهنگی در دو بعد مثبت و منفی آن نهفته است . بعد منفی این است که هماهنگی ضد نظریه بنیادگرایی است ، یعنی ضد این نظریه که مراتب معرفتی باورها نهایتا به باورهای پایه می‌رسد یا از آنها سرچشمه می‌گیرد. نظریه هماهنگی وجود چنین باورهایی را انکار می‌کند. بعد مثبتش این است که ادعا می‌کند رابطه هماهنگی میان باورها سبب توجیه منزلت معرفتی باورهاست . موضوع برنامه پژوهشی حاضر ارزیابی این دو بعد به روش نقادی عقلی است .

به طور طبیعی علم اولین گام در رسیدن به آگاهی و رهایی از جهل و کوردلی و زدودن زنگار غفلت از روح انسان است ـ و گاه با عوامل دیگری جایگزین می‌شود ـ و به ایمان و معرفت عمیق منجر می‌شود. یعنی انسان از راه علم و با بحث و استدلال به باور و ایمان می‌رسد آنگاه برای پذیرش معرفتی از نوع برتر که بصیرت و روشن ضمیری و شناخت و آگاهی و رهایی واقعی از جهل است، آماده می‌شود.آنچه در این پژوهش نامه منعکس است، حاصل بررسی علمی برای روشن شدن ربط مفاهیم علم و معرفت با بصیرت است و یافتن راه‌های حصول و تقویت بصیرت و نیز اسباب از بین رفتن و تضعیف آن در قرآن و روایات است. در فصل کلیات پژوهش نامه، مفاهیم دخیل و نزدیک به موضوع فوق و نیز مباحث نظری کلی و در فصل دوم راه‌های حصول و تقویت و در فصل سوم موانع و تضعیف کننده‌های بصیرت بررسی شده‌اند. برآمد این پژوهش علاوه بر آشکار شدن این راه‌ها و موانع این واقعیت است که بین علم و معرفت با بصیرت تلازم و عینیت برقرار نیست بلکه بصیرت نوعی خاص از روشن ضمیری است که گاه بدون علم حاصل می‌شود و گاهی با علم نیز به دست نمی‌آید.

بابا افضل وعلامه اشتراکات زیادی در باب معرفت نفس دارند از جمله آنکه تنها راه رسیدن به معرفت الهی را معرفت نفس می دانندواز اختلافاتشان آنست که علامه علم حضوری را معرفت دانسته اما باباافضل هرعلمی را .

بر اساس روایات، معرفت و عمل یک حقیقت واحده و مبنای حیات انسانی و ایمانی شمرده شده‌‌اند. معرفت، گام اول در عبودیت و تحقق عمل صالح و عمل صالح در بستر ایمان و عبودیت، عامل ازدیاد و تکامل معرفت می‌باشد. در لسان روایات، تفکیک و جدا دانستن‌ معرفت و عمل از همدیگر، گمراهی آشکار می‌باشد؛ چراکه این دو عنصر به طور کامل در ایجاد و بقا به هم وابسته‌اند و وجود هر یک بدون دیگری، نه تنها ارزش و حقیقتی ندارد و مقبول درگاه الهی نیست؛ بلکه گمراه‌کننده و آسیب‌زا نیز می‌باشد.

"اگر قران نبود باب معرفت الله الی الابد بسته بود." امام خمینیشناخت و معرفت در پرتو قران ، شناختی عمیق و اصیل و به دور از آسیب است زیرا قران منبع و سرچشمه معارف است و بخاطر مصونیتش از خطا آسیبها و آفاتی که علوم در هر عصر و زمانی با آنها درگیرند و توسط آنها تهدید می شوند در تعالیمش وجود ندارد .سوالهای اساسی این پژوهش عبارت است از :قران کریم در باره معرفت چه دیدگاهی دارد؟با توجه به معرفت شناسی در قران چگونه می توانیم دلالتهای تربیتی آن را بیان کنیم ؟روش تحقیق در این پژوهش ، روش توصیفی از نوع مطالعه ای کتابخانه ای بوده و روش گرد آوری اطلاعات از طریق مطالعه و بررسی منابع نئشتاری و منابع الکترونیکی و سایر منابع مربوطه بوده است . و با توجه به ماهیت موضوع پژوهش ، روش تجزیه و تحلیل یافته هابه شیوه توصیف و استنتاج نظری بوده است.یافته های این پژوهش نشان می دهد که توجه به معرفت شناسی قران کریم و اینکه انسانها با توجه به ظرفیت وجودی برای شناخت خدا از منابع مختلف معرفتی استفاده می کنند و قران این امکان را برای آنها فراهم آورده است و با این شناخت انسان می تواند به دلالتهای تربیتی که منشأ بسیاری از تحولات بنیادی در نظام آموزش و پرورش قرار می گیرد دست یابدو بدین ترتیب سیر نظام تربیتی ما را به سوی اهداف متعالی اسلام سوق دهد.در واقع نتایج این پژوهش ضمن مشخص نمودن معرفت امکان دانستن ، منابع کسب معرفت ، و موانع معرفت و دلالتهای تربیتی از دیدگاه تربیتی از دیدگاه قران کریم ، بیان گردد این مطلب است که در صورتیکه متخصصان و برنامه ریزان تعلیم و تربیتبه شناخت کافی از دلالتهای تربیتی بر اساس آموزه های قران کریم دست یابند ، قادرخواهند بود تا در تهیه و تدوین اهداف تربیت موجبات سیر نظام تربیتی ما را به سوی اهداف متعالی اسلام فراهم نمایند .در نهایت پیشنهادها و راهکارهایی نیز برای دست اندرکاران و برنامه ریزان نظام آموزش و پرورش ارائه شده تا با دقت و تأمل بیشتری به تهیه و تدوین اهداف تربیت اقدام نمایند.واژگان کلیدی :معرفت ، تربیت ، دلالتهای تربیتی ، معرفت شناسی ، علم

مسئله‌ی معرفت و مباحث مربوط به آن، از جمله شک و یقین از دیرباز یکی از دغدغه‌های اصلی انسان‌ها و به خصوص فلاسفه بوده است؛ زیرا انسان همواره جویای حقیقت و کسب معرفت در مورد خود و جهان پیرامون خود است. فلاسفه برای این امر نیازمند نقطه اتکایی هستند تا معرفت را برآن بنا کنند. هدف این پژوهش یافتن چنین تکیه‌گاهی از منظر ابن‌سیناست. ما در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی سعی کرده‌ایم دیدگاه ابن‌سینا درباره‌ی چگونگی خروج از شکاکیت و راه حصول معرفت یقینی را بیان کنیم. شکاکیت دیدگاهی است که منکر حصول معرفت در همه یا بخشی از قلمرو معرفت بشری می‌شود و بر حسب اینکه در چه قلمرویی رخ می‌دهد، شامل اقسام گوناگونی از قبیل شکاکیت مطلق، محدود، عملی، نظری و غیره است. شکاکان برای اثبات مدعای خود براهینی مانند استدلال از طریق خطا، تجربه و استدلال معروف به مغز در خمره اقامه کرده‌اند. ابن‌سینا عوامل بروز شکاکیت را در اختلاف آراء دانشمندان، شنیدن سخنانی از طرف آنان که مطابق عقل نیست و دیدن قیاس‌هایی که نتایج متقابل دارند می‌داند. او تلاش می‌کند به وسیله‌ی اصل امتناع تناقض شکاک را از شکاکیت خارج کند. به‌علاوه سعی شده است به اقسام جدید شکاکیت از دیدگاه ابن‌سینا پاسخ داده شود. معرفت یا ادراک که حصول صورت مدرِک نزد مدرَک است، انواعی دارد شامل حسی، خیالی، وهمی و عقلی. هرکدام از این اقسام بخشی از معرفت ما را به جهان خارج تشکیل می‌دهند. اما در این میان فقط ادراک عقلی به علت خطاناپذیری، معرفت یقینی تولید می‌کند. علم نیز به دو قسم حضوری و حصولی تقسیم می‌شود که علم حضوری به علت بی‌واسطه بودن، خطا در آن راه ندارد و معرفت یقینی تولید می‌کند. اما علم حصولی شامل دو قسم تصور و تصدیق است و فقط قسم اخیر در صورت دارا بودن شرایطی خاص می‌تواند معرفت یقینی تولید کند. ابن‌سینا یقین را دارای دو نوعِ روان‌شناختی و منطقی می‌داند و منظور از معرفت یقینی همان یقین منطقی است که حاصل آن باوری صادق و زوال‌ناپذیر است. او کسب معرفت یقینی را به وسیله‌ی قیاس برهانی ممکن می‌داند؛ زیرا برهان از مبادی‌ بدیهی تشکیل شده است و این قیاس نیز بر اصل امتناع تناقض استوار است.