جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

الإمام الصادق عليه‌السلام، تألیف محمدحسین مظفر (1312-1381ق)، کتابی است که از جنبه‌های مختلف به زندگی ششمین پیشوا و امام شیعیان؛ امام جعفر صادق (علیه السلام) در دو جلد پرداخته است. مرحوم مظفر بااینکه كتاب را به شيوه سنتى نوشته، ليكن سعى كرده مآخذ خود را چه به‌طور غالب در متن و چه در پاورقى نام ببرد. درعین‌حال موارد زيادى هم هست كه وى از منبع خود ياد نكرده و مطالب را آورده است. در "جلد دوم" برخی از مواعظ و خطابه‌های آن حضرت به همراه زندگینامه، فرزندان، شاگردان و غلامان ایشان آمده است.

به عقیده شیعه، اهل بیت پیامبر و امامان معصوم )ع(- طبق حدیث ولایت و حدیث ثقلین و گفتار مکرر پیامبر و حدیث منزلت درباره علی بن ابی طالب)ع( جانشینان - بلافصل رسول خدا هستند که از دو موهبت علم الهی و عصمت برخوردارند و پس از رسول الله قول و فعل آنها حجت و متمم و مکمل قرآن کریم است؛ زیرا به ظاهر و باطن آن آگاه اند و علم خود را از جانب خداوند و رسول الله گرفته اند. پس از رحلت پیامبر اکرم)ص( طبق گفته بسیاری از دانشمندان اهل تسنن، از نقل و نوشتن بسیاری از احادیث آن حضرت جلوگیری به عمل آمد و در نتیجه برخی احادیث به فراموشی سپرده شد؛ ضمن آنکه با جعل احادیث و رواج آنها، درست و نادرست خلط و تشخیص آنها از یکدیگر بسیار مشکل شد. تا آنکه امام علی بن الحسین در دوره حیاتشان، با جدایی از درگیری های دستگاه خلافت و اختلافات و قیام ها، فرصتی یافتند تا احادیث درست و گفته های فراموش شده رسول الله را تجدید نمایند و در قالب ادعیه، جامعه منحرف شده مسلمانان را به توحید الهی و اسلام ناب محمدی دعوت نمایند. همچنین در مدت حدود سی سال امامت، به تربیت انسان های باایمان و پایبند نائل آیند و بدین وسیله احادیث رسول الله را در جامعه رواج دهند. این مقاله با معرفی حیات علمی آن حضرت و آثار به جا مانده و حدود 071 شاگرد و صحابی آن امام همام، مدعی شکوفایی حدیث در عصر آن جناب است.

ابدال یکى از اصطلاحات فرهنگ اسلامى نزد فریقین است که از دیرباز بر زبان احادیث و علماى دین ظاهر شده است. اما این اصطلاح به چه معناست؟ مصادیق آن کدامست؟ نظر اهل سنت و شیعه در این باره، با توجه به احادیث و نظرات مطرح، چیست؟ ... . در این مقاله سعى مى‏شود از طریق پژوهشى کتابخانه‏اى، با بررسى احادیث ابدال و نیز اقوال مرتبط بدان، هر چه بیشتر مدلول و مراد این اصطلاح نزد مسلمانان و نیز عقیده آنان نسبت بدان کشف ‏شده و در نهایت آشکار ‏گردد که این اصطلاح به هیچوجه به صورتى دقیق با معنایى مشخص به کار نرفته است و بسیاری از دانشمندان نسبت به اصالت اسلامی این اصطلاح و احادیث دربردارنده آن به دیده تردید و انکار نگاه می‌کنند. امید است که این مقاله گامی کوچک در مفهوم‌شناسی یکی از اصطلاحات اسلامی بردارد.

چکیده سبک‌شناسیِ زبانی از رویکردهای نوین زبان‌شناسانه در بررسی متون است که شیوه بیان متمایز در هر متن را تحلیل می‌کند و هدف و تأثیر آن را بررسی می‌کند. در این دانش فرض است که هر متن مختصات زبانی متمایزی دارد که از سویی به آن فردیت می‌بخشد و از سوی دیگر آن را به دیگر متون پیوند می‌دهد. از دیدگاه سبک‌شناسانه، متون بنا به مختصات همگرایی که دارند در دسته‌های قابل تشخیصی، یعنی در چارچوب گونه‌های متون، کنار هم می‌نشینند و با نوعی خط‌چین از یکدیگر متمایز می‌شوند. از آن‌جا که ترجمه نوشتاری نیز پدیده متن را در دستور کار خود دارد و عملا متنی را از یک زبان به زبان دیگر منتقل می‌کند، از دیدگاه سبک‌شناسی می‌توان ترجمه را بازسازیِ مختصات زبانی متن مبدأ در قالب عناصر زبان مقصد به‌طور نسبی دانست. بر مبنای رویکرد سبک‌شناسیِ لایه‌ای که مختصات متن را در پنج لایه آوایی، واژگانی، نحوی، معنایی و کاربردی مطالعه می‌کند، در مقاله پیش رو بر لایه واژگانیِ متن حدیث، به‌عنوان بخشی از گونه متن دینی، تمرکز می‌شود و پنج محور از مختصات واژگانیِ سبک‌ساز در متن حدیث به دست داده می‌شود. سپس نحوه بازسازی این پنج محور در زبان فارسی بررسی می‌گردد و چالش‌ها و راهکارهایی که این فرآیند پیش رو دارد مطالعه می‌شود.

روش اندیشه کلامی علامه محمدباقر مجلسی از جهت انحصار منبع معرفت کلامی در روایات به روش اخباریان نزدیک است. اما آیا می‌توان او را همچون محمدامین استرآبادی و ابن ابی‌الجمهور احسایی متکلم اخباری به شمار آورد؟ لازمه پاسخ به این پرسش بررسی نقش عقل در آثار اوست. عقل به منزلة ابزار معرفت در اندیشه مجلسی حضور چشم‌گیری دارد. وی هم در مرحلة تحقیق حدیث از عقل استفاده صوری می‌کند و هم در شرح و کشف معنای حدیث از عقل بهرة روشی می‌برد. این در حالی است که کلام اخباری حتی در سطح ابزار کسب معرفت یا فرآیند تولید علم دینی به عقل بهای چندانی نمی‌دهد. کلام علامه مجلسی از این جهت شباهت ویژه‌ای با کلام شیخ صدوق دارد. او کلام روایی مدرسه قم در قرن سوم و چهارم را در قرن یازدهم در مدرسه اصفهان احیا کرده است و بیش از آنکه متکلمی اخباری باشد متکلمی روایی یا بنا به نام‌گذاری این مقاله متکلمی اخبارگرا است.

حدیث به عنوان مفسر و مبین قرآن کریم، دومین منبع استنباط احکام اسلام می‌باشد. بنابراین بحث پیرامون چگونگی نقل و کتابت حدیث، از زمان رسول خدا(ص) تا کنون از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و محدثین اسلامی در این‌باره تحقیقات گسترده‌ای انجام داده‌اند و اکثر آنها بر مرسوم بودن نقل شفاهی حدیث در زمان رسول خدا تأکید کرده‌اند. اکثر علمای شیعه با بررسی دلایل روایی، تاریخی و عقلی، بر این باورند که حدیث در زمان رسول خدا علاوه بر نقل شفاهی، به صورت مکتوب نیز توسط برخی از صحابه از جمله امیرالمؤمنین(ع) ثبت شده و از این طریق به نسل‌های بعد منتقل شده است.

قرآن و سنت رسول اکرم علیه صلی الله و آله مهمترین وسیله برای هدایت امت بشمار می‌رود. از طریق تبعیت از کتاب خدا و سنت صحیح می‌توان به هدایت رسید. سنت رسول خدا از طریق کسانی به دست ما رسیده است که با آنحضرت نشست و برخاست داشته و صحابه ایشان بشمار می‌روند. درباره عدالت یا عدم عدالت همه ی صحابه رسول خدا نظرات مختلفی وجود دارد . یکی از راههای روشن شدن این حقیقت ، بررسی احادیث کتاب "صحیح" اثر مسلم بن حجاج نیشابوری از زاویه ی عملکردها و مواضع صحابه و تامل در زوایای این گزارشهاست . با چنین نگرشی می‌توان دریافت که در میان صحابه رسول خدا صلوات الله و سلامه علیه و علی آله، افراد عادل و شایسته و صالح فراوانی به چشم می‌خورند که همگام با رسول خدا و در جهت اطاعت از اوامر و نواهی ایشان گام برمی‌داشتند. هم آنان که شایسته است مسلمانان آنان را بعنوان الگوی خویش برگزینند. اما در بین اصحاب آن حضرت افرادی نیز دیده می‌شوند که نه تنها مطیع خدا و رسول او نبودند بلکه گاه در مقابل ایشان به احکام الهی آن حضرت معترض بوده و یا حتی نقشه ی قتل آن رسول رحمت را در سر می‌پروراندند و در صدد عملی ساختن این نقشه ی شوم خود برآمدند که خواست و مشیت الهی حافظ جان رسول مهربانی‌ها بود. لذا اینان گرچه نام صحابی را دارند اما شایسته اقتدا نیستند. همچنین با کسانی بعنوان صحابه روبروییم که هرچند در زمان رسول خدا ظاهرا مخالفتی با اسلام و احکام حیات بخش آن نداشته‌اند اما پس از رحلت رسول خدا و فقدان آن حضرت در جامعه با احکام قرآن و سنت نبوی مخالفت ورزیدند. از آنجا که لازم است مسلمانان برای زندگی خویش به کسانی اقتدا کنند و آنان را به عنوان الگو و سرمشق خویش برگزینند چه نیکوتر که بهترین اسوه را رسول رحمت قرار دهند و نیز کسانی که قرآن کریم و سنت نبی اکرم را تنها ملاک شایسته برای شناخت صحت احکام خود بشمار می‌آورند. هم آنان که رسول گرامی اسلام به مسلمانان تاکید کردند که آنها راهبران و راهنمایان امت خواهند بود و در آیه تطهیر بر مبرا بودن آنان از هرگونه شرک و گناه و خطا تاکید ورزیدند.