جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیدهنوشته حاضر در ضمن تمرکز بر مقوله هرمنوتیک و تعریف مدارس گوناگون آن، به تحلیل و بررسی مسئله عینی گرا بودن دیدگاه معاصر «اریک دونالد هرش» و شرح نظریه هرمنوتیکی وی، پرداخته است. اهمیت دادن به مراد و مقصود مولف، میدان دادن به ثبات معنا و جلوگیری از دخالت دنیای ذهنی مفسر در فهم معنای اثر، ویژگی‌های بسیار مهمی است که نه‌تنها ایشان را در مقابل ذهنی‌گرایی تفسیری و پیامدهایی ازجمله تکثرگرایی و نسبیت قرار می‌دهد، بلکه نظریه هرمنوتیکی وی را به نظریه‌های تفسیری متون اسلامی نزدیک می‌سازد. سعی در برجسته نمودن اختلاف ها و تأکید داشتن بر همسانی ها با توجه به یک امر مشترک، نمونه ای از یک بحث تطبیقی است که بین نظریه هرمنوتیکی هرش و دیدگاه های تفسیری حکمت متعالیه، صورت گرفته است. ازآنجایی‌که شاهد ظهور دیدگاه‌های گوناگونی در زمینه زبان، سازوکار فهم و اصول تفسیری متن هستیم، فرهنگ اسلامی حاوی متن وحیانی را در تقابل جدی، جهت پاسخ به یکسری از سوالات چالش‌انگیزی قرار می‌دهد؛ بنابراین، تلاش در دسته بندی و تنقیح یک نظریه جامع در میدان‌های تفسیر متن و تطبیق دادن آن با دیدگاه‌های هرمنوتیکی دیگر، باعث گشودن افق‌های نوین تحقیقی خواهد شد که ساحت تفسیر اسلامی را غنی می‌سازد.

هستی­شناسی و هرمنوتیک در قرن بیستم تعاملاتی جدی با هم داشته­ اند؛ تعاملی که البته از طریق پدیدارشناسی ممکن شد و اوج این ارتباط را در آثار سه فیلسوف مطرح این قرن یعنی هایدگر، گادامر و ریکور می‏توان مشاهده کرد. در این مقاله مروری بر ویژگی های برجسته خط سیر فلسفی ریکور ارائه می­شود؛ مسیری که او با گرفتن سرنخ از متفکران هرمنوتیک آلمان از جمله دیلتای، هایدگر و گادامر سعی در تلفیقی منطقی از دو شق عمده هرمنوتیک، یعنی هرمنوتیک رمانتیک و پدیدارشناختی دارد؛ تلفیقی که به دنبال آن است تا حق هر دو نگاه هرمنوتیکی را ادا نموده، در عین حال نقاط ضعف آنان را نیز تا حدودی پوشش ­دهد. درحقیقت ریکور در روند فلسفی خویش به جای اینکه همانند هایدگر مستقیماً به مسئله هستی ­شناسی بپردازد، با گذار از سطح معناشناسی و تلفیق آن با فلسفه تأملی درنهایت هستی ­شناسی را نیز مورد توجه خویش قرارمی­دهد؛ ازاین­رو برای ریکور نیز هستی ­شناسی مسئله بنیادین بود؛ اما او مسیری طولانی­تر را برای رسیدن به این هدف برگزید؛ مسیری که در آن لازم بود پدیدار­شناسی نیز در ساختاری جدید و به شکلی متفاوت از هوسرل و هایدگر مطرح شود. تلاش این نوشتار بررسی این مسیر طولانی­تر در مقایسه با نگاه مستقیم هایدگر به مسئله هستی­ شناسی و بیان این ادعاست که برگزیدن این راه با وفادارماندن به هستی­ شناسی هم ممکن و هم لازم بوده است؛ از سوی دیگر بررسی و ایضاح نقش هایدگر و ریکور در تحول پدیدارشناسی هوسرل از طریق تزریق هرمنوتیک به آن، بخش دیگری از این نوشتار را تشکیل می­دهد؛ همچنین این موضوع را نقد و ارزیابی خواهیم کرد که ریکور تا چه میزان توانسته است تاریخی‏بودن فهم انسان را در کنار جنبه عینی ­گرایانه معرفت­ شناسی حفظ کند و رویکرد او در تلفیق میان تبیین و فهم با چه چالش­هایی روبروست.

این کتاب شامل مباحثی درباره مبانی نظری تفسیر و تفهیم است که مولف طی فصول چهارگانه کتاب، دیدگاه‌های اصحاب هرمنوتیک و نظام‌های مختلف فکری آن را از قبیل :پدیدارشناسی، فلسفه‌های حیات، اگزیستانس، فلسفه‌های لغوی و فقه‌اللغه، نظریه انتقادی حوزه فرانکفورت، تفکر اسلاف در باب ادب و هنر و زیبایی و نیز مباحث و مسائل الهیات مسیحی را بررسی و تحلیل کرده است .کتاب‌های((تعلیم مبادی هرمنوتیک/ مولر فالمر)) ;((هرمنوتیک/ ریچارد ای.پالمر)) و ((حقیقت و روش گادامر/ گادامر)) مهمترین منابعی است که در نگارش کتاب از آن‌ها استفاده شده است .کتاب با این مشخصات ب چاپ رسیده است :((هرمنوتیک و مباحث تفسیری در دوران قدیم))، ((هرمنوتیک و مباحث تفسیری در دوره جدید))، ((هرمنوتیک و مباحث تفسیری در دوره معاصر(مباحث تفسیری در تفکر هیدگر، تفسیر و مباحث تفسیری از دیدگاه گادامر))) و ((هرمنوتیک و مباحث تفسیری مسلمین .گفتنی است مولف در این کتاب لفظ((هرمنوتیک)) را در اغلب موارد به((مباحث تفسیری)) و گاه به((علم تفسیر)) و یا((اصول و مبانی تفسیر)) ترجمه کرده است .

کتاب حاضر، به بررسی اسمای ربانی از دیدگاه «ابن عربی» و «مولوی» می‌پردازد. مؤلف بیان می‌دارد که اسمای ربانی کلید فهم اسرار الهی است. بی‌گمان بدون فهم اسما و صفات حق و درک اسرار حقایق و دقایق وجود میسر نیست. هر اسمی و صفتی در عالم مظهر، اسم و صفت حق است. در این کتاب اشاره می‌شود که نوشتن نماد و نمود ریاضت عقلانی در ساخت عرفان است. از حال تا مقام، از جام نام تا گام کام سیر و سلوک کلمه از عرف تا عرفان کیمیایی است که تبدیل کلمه تدوینی به کلمه تکوینی است. بنابراین نوشتن جان کندن است. تمرکز، تمرین، تکرار همراه با تفکر و تضرع و تصرف ولایی قلم اعلی بر لوح محفوظ است.

در آغاز کتاب، برخی آثار در حوزه اندیشه شریعتی بررسی شده است. مباحث اصلی "این کتاب به دو بخش تقسیم شده است. در بخش نخست دغدغه‌ها، پرسش‌ها و پاسخ‌های شریعتی در بطن زمانه و زمینه‌ای که او در آن‌ها می‌اندیشید مطالعه می‌شود و "عقل نقاد دینی" نامی است برای اندیشه ورزی شریعتی از این منظر. در بخش دوم، با اندیشه شریعتی چونان یک متن مواجهه صورت می‌گیرد. این باره پرسش‌ها از آن مفسر است که وارد گفت و گو با متن اندیشه می‌شود. افق مولف آن گونه که در متن "بروز یافته" و تشبیه شده است. "هرمنوتیک رهایی و عرفان مدنی" نامی است بر وجهی از آن چه متن اندیشه شریعتی به مفسر خود ارائه می‌دهد". به تصریح نویسنده: "تفکر شریعتی را می‌توان به مثابه یک "پیام" فهم کرد، پیامی که به مثابه یک "قصد بروز یافته" در دل مشغولی‌های اساسی او ریشه دارد. شریعتی را می‌توان متفکری، به طور همزمان، نقاد و دینی تقلی کرد. مفاهیم اولیه تفکر او عبارت‌اند از: اعتراض و اخلاق، از سوی دیگر "دغدغه‌ رهایی" تفکر او را فرا گرفته است. پس بدین ترتیب، می‌توان او را یک متفکر نقاد و تفکر او را تفکر دینی رهایی بخش دانست".