جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده ندارد.

تصوف در نگاهی کلی و از دیدگاه بسیاری از دانشمندان، ژرفکاری در دین و توجه به باطن شریعت را مدّنظر دارد. در واقع با این دیدگاه، تصوف نه تنها از بدنه ی دین بیرون نیست که جوهرهی اصلی دین محسوب میشود، اگر چه عالمان علوم ظاهری از دیرباز با این ادعا مخالفت داشته اند.اشرف علی تهانوی، از دانشمندان معاصر، شخصیتی است که همه به علوم ظاهری شریعت تسلط داشته و هم نظر مساعدی نسبت به گرایشهای اصیل و راستین عرفانی داشته است، دیدگاه این عالم بزرگ هندی و پیروان او بسیار قابل تأمل است. اندیشههای او که متأسفانه، کمتر در میان دانشوران ایرانی شناخته شده، برای فرهیختگان عرب و هند - با توجّه به ترجمه و نشر آثار او به این دو زبان - کاملاً شناخته شده است.از این رو ترجمه، نقد و معرفی یکی از مهمترین آثار در این زمینه یعنی کتاب «بین التصوف و الحیاه» هر چه بیشتر ضرورت یافت. این اثر در واقع برداشتهای استاد عبدالباری الندوی- یکی از شاگردان برجستهی تهانوی- از درسها و سیرهی عملی شیخ تهانوی است که در صدد ارائهی الگویی مناسب برای بهرهمندی از مضامین عرفانی موجود در سنت اسلامی بوده است؛ بدین معنا که تهانوی، جمع میان شریعت و طریقت را در دنیای معاصر امری ممکن و بلکه لازم میشمرد و البته از نقد برخی خرافهها و گزافه های موجود در ادبیات صوفیانه نیز پروا نداشته است.

قرارگرفتن آدمی در مسیر سلوک عرفانی، نتیجۀ نوعی بیداری معنوی یا یقظه است؛ اما خود این بیداری معنوی نیز مسبوق به عللو عواملی است که گاه به صراحت و گاه پوشیده در متون عرفانی شرق و غرب به آن اشاره شده است؛ از جمله در عرفان مسیحی، اِوِلین آندرهیل (عرفان‌پژوه معاصر) این عوامل را، عوامل راه‌اندازنده (starting factors) نامیده است. در عرفان اسلامی نیز، مجموعۀ این عوامل را ذیل عنوان بدایات ذکر کرده‌اند.در این نوشتار، براساس موضوع پایان‌نامه دو سوال مطرح شد، یک اینکه، مراحل راه‌اندازندۀ سلوک عرفانی واجد چه ویژگی‌هایی هستند؟ و دیگر اینکه، از دیدگاه مولوی مهم‌ترین عوامل وعناصر راه‌اندازندۀ سلوک کدام‌ها هستند؟ در نهایت، این نتیجهحاصل شد که مولوی در کتاب مثنوی خود، با استفاده از تجربۀ شخصی و دستاوردهای عرفانی، عواملی مانند عشق، جذبه، خلوت ، مجالست با اولیا الله، دردمندی، سکوت و بلا و مصیبت را موجب بیداری سالک از خواب غفلت می‌داند. این عوامل دارای این ویژگی‌ها است: معطوف ساختن توجه فرد به درون، قطع نسبی وابستگی‌ها، آرامش‌ بخشی و برانگیختن نیروی طلب. هدف اصلی ما از نوشتن این پژوهش، شناخت بیشتر اندیشۀ مولوی و بررسی دیدگاه‌های وی دربارۀ مراحل راه‌اندازندۀ سلوک عرفانی، آشنایی با عوامل راه‌اندازندۀ سلوک و طبقه‌بندی آن‌ها، یافتن مهم‌ترین ویژگی‌های مراحل راه‌اندازنده در سلوک عرفانی است.روش گردآوری اطلاعات در این پژوهش، کتابخانه‌ای و اینترنتی است که مطالب به‌صورت برگه‌های فیش تهیّه گردیده و در نهایت طبقه‌بندی و تدوین شده است.

نجم الدین رازی یکی از عارفان قرن هفتم هجری است.مهمترین کتاب او مرصادالعباد ، به زبان فارسی و در مورد تصوف و سلوک است. این کتاب از نظر سبکی به آثار قرن ششم ماننده تر است. عرفان نجم الدین رازی مابین دو مکتب تصوف عابدانه و تصوف عاشقانه می باشد.او راه رسیدن به حقیقت را شریعت و طریقت می داند.عقیده او بر این است که شناخت خدا با شناخت نفس حاصل می شود.آفرینش انسان از سایر موجودات و حتی فرشتگان متمایز است.رابطه ای میان انسان و خدا وجود دارد و آن عشق است.برای رسیدن به حقیقت باید مراحلی را طی کرد و آن تزکیه نفس و چله نشینی می باشد. ماجرای آفرینش آدم و ملائکه داستان گونه بیان می شود. او قبل از خلقت آدم به خلقت عوالم مختلف ارواح ،ملک و ملکوت پرداخته و سپس خلقت آدم را بیان کرده استبعد از آن احتیاج انسان به پیامبر و شیخ برای تصفیه دل و مشاهده انوار درونی و تجلی ذات و صفات خداوند روی آورده است. اندیشه های عرفانی او بر مبنای قرآن و آیات و احادیث شکل می گیرد چنانکه در آغاز هر باب آیه ای می آورد و آن را مبنای سخنان خود قرار می دهد.

در این پژوهش تلاش بر آن شد تا اندیشه های عرفانی حکیم الهی قمشه ای از میان اشعارش بر داشت شده و با ملاک های زیبایی شناسی بلاغی مورد مداقه قرار گیرد؛ تا مهم ترین رویکرد های عرفانی، جایگاه زیبایی شناسی آن ها و مهم ترین عامل زیبایی شناسی بلاغی شاعر تبیین شود. به این منظور، ابتدا از میان عمده‌ی اشعار عرفانی حکیم الهی که غزلیات ایشان است، اصطلاحات، رموز و اندیشه های عرفانی استخراج و تحلیل نظری شد. سپس این ابیات عرفانی با رویکرد قدمایی و تکیه بر تخیل شاعر، بر اساس ملاک های زیبایی شناسی بلاغی مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها از این قرار است که اشعار حکیم الهی، جلوه گاه عرفان عملی اوست و دیدگاه عرفانی ایشان بر پایه‌ی عشق به محبوب ازلی استوار است. نماد ها و رموز عرفانی، بیشترین بسامد و توجه را در اشعار او دارند. تشبیه و در درجه‌ی دوم، استعاره، زبان هنری شاعر را رقم زده است. به کمک این دو صنعت بلاغی، حکیم الهی قمشه ای امور ذهنی و انتزاعی عرفانی را بر پایه‌ی امور عینی، تبیین کرده است.