جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقدمه محقق: چندین سال پیش در بازدید از مرکز مخطوطات بغداد به این دو رساله از سیوطی برخورد کردم، یکی ازآندو استخراج احادیث شرح تفتازانی بر عقاید نسفیه و دومی استخراج احادیث شرح سید شریف جرجانی بر مواقف ایجی بود. پس از بررسی آندو از این موضوع درشگفت شدم، چه اینکه شرح عقائد نسفیه و شرح مواقف از کتب متداول در کردستان عراق است، اما شارحان این دو کتاب هیچ یک اقدام به استخراج احادیث آن ها نکرده و در نتیجه استاد و دانشجو برای ارزیابی احادیث آن ها به زحمت می افتد. بنابر این تصمیم به تحقیق و نشر این دو رساله گرفتم، پس از رونوشت برداری از این دو رساله، استاد صبحی السامرائی رونوشت نسخه ای از کتاب احادیث استخراج شده شرح مواقف را که از مغرب یافته بود دراختیارم قرار داد که با نسخه خود آن را مقابله نمودم.

تقريب المرام في شرح تهذيب الكلام، اثر شیخ عبدالقادر سنندجی کردستانی (متوفی 1304ق)، شرحی است بر «تهذيب الكلام في تحرير المنطق و الكلام»، سعدالدین مسعود بن عمر تفتازانی (متوفی 792ق). این کتاب به‌همراه حاشیه‌ای با نام «حاشية المحاكمات» تألیف شیخ محمد وسیم کردستانی و مقدمه فرج‌الله زکی کردستانی منتشر شده است. نام کامل کتاب تفتازانی همان ‎گونه که در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی آمده، «تهذيب الكلام في تحرير المنطق و الكلام و تقريب المرام من تقرير عقائد الإسلام» است. این کتاب که به «تهذيب المنطق و الكلام» مشهور است، رساله‌ای از تفتازانی در منطق و کلام به زبان عربی است. این رساله با همه فشردگی و اختصار، از متون معتبر در حوزه‌های آموزشی قدیم بوده و بر آن شرح‎ها و حواشی فراوان نوشته شده است. تفتازانی این اثر را در 789ق، به پایان رساند. او در این چکیده مباحث منطقی و کلامی، با حذف زواید، اصول مطالب را در غایت ایجاز بیان می‌کند و همین ساختار، مجالی فراخ برای تهیه متون گسترده‌تری بر اساس این اثر فراهم ساخته است. برخی از حاشیه‌ها و شرح‎های تهذيب المنطق، به‌حدی اهمیت یافته‌اند که بر خود آنها به چند واسطه نیز حاشیه‌هایی نوشته شده است. بر کتاب تهذيب المنطق تفتازانی، شروح بسیاری نوشته شده است. از شرح‎های متأخری که حاصل تدریس کتاب در کردستان بوده است، «تقريب المرام في شرح تهذيب الكلام» اثر عبدالقادر بن محمد سنندجی است که در دو جلد با حواشی محمد وسیم کردستانی و فرج‌الله زکی کردستانی در 1318-1319ق، در بولاق انتشار یافته است. ترجمه‌ای فارسی از این شرح نیز با عنوان «تذهيب المرام» به قلم فخرالدین بن احمد رودباری، از علمای کردستان به کوشش محمدرئوف توکلی در 1381ش، در تهران به چاپ رسیده است. کتاب با مقدمه فرج‌الله زکی کردستانی منتشر شده است. او سبب نگارش این شرح را اشتیاق فراوان محصلین به دو علم حکمت و کلام و نبود کتابی جامع در حکمت طبیعی و کلیات فلسفه دانسته است. شیوه نگارش اثر بدین ترتیب است که متن اثر در پرانتز و شروح عبدالقادر در بیرون از آن ذکر شده است. در پاورقی اثر نیز حاشیه محمد وسیم کردستانی درج گردیده است.

در این کتاب که یک کتاب کلامی اهل سنت میباشد به برخی از موضوعات کلامی اشاره و مطالبی ضمن آن بیان می شود به عنوان مثال عناوینی از قبیل : نسیان نبی ، وحی ، معنی رویت بصر، بحث حدوث و قدم، بحث وجود ، برهان تضائف و...

جلد دوم از حاشیه کلنبوی بر شرح عضدی شامل موضوعات مختلف کلامی از قبیل : علم حصولی و اقسام آن، علم حضوری ، علم اجمالی خدا به موجودات، علم تفصیلی خداوند بر موجودات، قدرت الهی ، علم الهی ، معرفت به خدا و...