جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هایدگر در «کانت و مسئله‌ متافیزیک» به دنبال تفسیر «نقد عقل محض» به‌مثابه «شالوده‌گذاری متافیزیک» است. او مسئله‌ متافیزیک در تفسیر «نقد عقل محض» را در چهار بخش پیگیری می‌کند. بخش نخست این اثر، «شالوده‌گذاری متافیزیک در نخستین نشانه» نام دارد. هایدگر در بخش اول این کتاب توضیح می‌دهد که چرا تلقی مَدرَسی از متافیزیک اشتباه است و چگونه این تلقی اشتباه این‌گونه گسترش و بسط یافته است. متافیزیک در تلقی مدرسی، علمی‌ است دربردارنده‌ نخستین بنیادهای چیزی که به شناخت بشر درمی‌آید، حال آنکه به اعتقاد هایدگر، متافیزیک به معنای شناخت مبنایی «هستندگان بماهو» و در حالت کلی است. عنوان بخش بعدی کتاب عبارت است از: «شالوده‌گذاری متافیزیک در عرصه متحقق شدن»، هایدگر معتقد است که برای فهم تحقق شالوده‌گذاری، تعیین‌کننده است که روشن شود که این عقل پایان‌مند بشر است که به تنهایی حد و مرز حوزه‌ی این «پرابلماتیک» را تعیین می‌کند. بنابراین این بخش به شرح شناخت ناب و پایان‌مند انسان اختصاص دارد. بخش سوم «شالوده‌گذاری متافیزیک در آغازین بودن آن» است. محور بحث این بخش قوه ‌ی تخیل استعلایی است. در این بخش هایدگر نشان می‌دهد که کانت، چگونه قوه‌ ی تخیل استعلایی را به عنوان ریشه‌ دو قوه‌ ی بنیادین دیگر در «نقد عقل محض» مطرح می‌کند. هایدگر در بخش نهایی موضوع «شالوده‌گذاری متافیزیک در ازسرگیری» را مطرح می‌کند. جایی که در آن متافیزیک به عنوان سرشت طبیعی انسان مطرح می‌شود. یک متافیزیک «دازاین» که به سمت امکان متافیزیک بماهو سمت‌وسویافته و در این متافیزیک، پرسش از ذات انسان به شیوه‌ای مطرح می‌شود که پیش از هر انسان‌شناسی فرهنگی و فلسفه‌ فرهنگ جای گرفته‌ باشد.

دو مفهوم کلیدی در فلسفۀ کانت و هایدگر، دو تن از تأثیرگذارترین فلاسفۀ مدرن، «خیال» و «اگزیستانس» است که اندیشه‌های این دو فیلسوف را به هم پیوند می‌زند. کتاب «خیال و اگزیستانس» اثر فرنک شلو، استاد فلسفه و متخصص هایدگر در آمریکا است. وی در این کتاب به بررسی تفسیر هایدگر از اخلاق کانت باتوجه به نقش قوۀ خیال در کنش اخلاقی انسان می‌پردازد. ایدۀ محوری فرنک شلو در تدوین این کتاب را می‌توان اینگونه شرح داد که به عقیدۀ او هستی‌شناسی هایدگر، از اگزیستانس انسانی مبتنی‌بر تفسیر مجدد قوۀ خیال استعلایی کانت است. در‌واقع شالو در‌صدد است که نشان دهد چگونه هایدگر خیال را به‌عنوان ریشۀ نهایی عقل بشری و نیز به‌عنوان منبع محدودیت‌های انسان و خطاهای او مورد بررسی قرار می‌دهد. به لحاظ مفهومی می‌توان گفت شلو کتاب را در سه بخش نوشته است. بخش اول کتاب به توضیح و شرح نظریات کانت در باب قوۀ خیال پرداخته و رابطۀ آن با قوۀ ادراک، قوۀ فاهمه و عقل عملی در سیستم فلسفی کانت نشان‌داده می‌شود. شالو توضیح می‌دهد که چگونه کانت خیال را به‌عنوان یک نیروی مولد و ترکیب کننده می‌بیند که به واسطۀ آن ما می‌توانیم مفاهیم، احکام و اصول خود را شکل داده و همچنین امکان یک قانون اخلاقی و یک ارادۀ آزاد را تصور کنیم. شلو سپس به نقد و بررسی هایدگر از فهم کانت از قوۀ خیال می‌پردازد. او برای این کار به آثار مختلف هایدگر مانند هستی و زمان و مسئلۀ متافیزیک ارجاع می‌دهد. به‌طور خلاصه می‌توان گفت هایدگر خیال را به‌عنوان ساختار زمانی و وجودی انسان بازتعریف می‌کند که معنا و حقیقت اگزیستانس را در حالات و ابعاد مختلف آن آشکار می‌گرداند. همچنین شلو تفسیر هایدگر از شاکله‌سازی (شماتیسم) کانت به‌عنوان قوۀ اصلی برای ایجاد تصورات کلی از تصورات جزئی را بیان می‌کند. در بخش‌های آخر کتاب، پیامدهای بازنگری هایدگر از اخلاق کانت در مباحث معاصر فلسفۀ اخلاق بررسی می‌شود و دیدگاه‌های بدیل اخلاق کانتی مانند فایده‌گرایی و فضیلت‌گرایی با توجه به اخلاق وظیفه‌گرای کانتی شرح می‌گردد. در خاتمه باید گفت که کتاب «خیال و اگزیستانس»، یک بررسی بدیع و معاصر در حوزۀ عقل عملی انسان با نظر به دو تن از بزرگترین فلاسفۀ تاریخ است که می‌تواند مرجعی معتبر برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به این حوزه باشد

در این کتابچه به اختصار به دیدگاه کانت و هگل در باب هنر و ضرورت آن اشاره گردیده است، برای مثال خاطر نشان شده است: "هگل در نهایت فلسفه خود، تجلی مطلق را در هنر و تنها راه رسیدن به مطلق را، تجلی هنر زیبا می‌داند. از نظر او فلسفه تفسیر متافیزیکی هنر است. این فلسفه است که هنر را به زبان متافیزیک بیان می‌کند. هنر برای هگل جنبه هستی‌شناسی دارد و برای کانت، هنر زیبا، پرورش نیروی معنوی جان و فرهنگ انسانی است که به خودی خود غایت است و در نهایت، ایده‌های اخلاقی را در ما نمایان می‌کند... کانت درک زیبایی را عقلی نمی‌داند، اما با این حال برای تحلیل امر زیبا، از صورت منطقی کیفیت، کمیت، نسبت و جهت استفاده می‌کند و آنها را لحظات چهارگانه حکم ذوقی می‌نامد... کانت و هگل معتقدند که هنر باید محض باشد و هیچ گونه عوارض و قیدی برای آن در نظر گرفته نشود. هنر باید خود را پیراسته کند و تنها ویژگی جان و روح مطلق را ظاهر سازد. هنر محض ناب یعنی صرفا تجلی مطلق. هگل و کانت هر دو معتقدند که اثر هنری نباید تقلیدی باشد. هگل هنرهای زیبا را به سه دسته عمده تقسیم می‌کند: سمبلیک، کلاسیک، و رومانتیک.

فیلسوفان ایده‌آلیست آلمان نقطۀ عطف بزرگی در مسیر تاریخ فلسفه به وجود آوردند. «ولف»، گرچه فیلسوفی ایده‌آلیست و معتقد به این است که جهان مخلوق خداوند می‌باشد، ولی در زمرۀ فیلسوفان عقل‌گرا نیز به شمار می‌آید. افکار او در شکل‌گیری آراء کانت بسیار موثر بوده است. ولف در باب قانون طبیعی و حقوقی عقیده دارد که خرد به طور مضمونی چیستی حق اجتماع را بیان می‌کند. چند سال پس از مطرح کردن این عقیده، کانت اصلی جدید یعنی قانون‌گذاری صرفا صوری را مطرح کرد. به عقیدۀ وی وحدت جهان حاصل تاثیر متقابل نیروهای نامتناهی جوهرها است. کانت در تئوری‌ نژادها معتقد است که تمام نژادها، جنسی طبیعی و واحد را تشکیل می‌دهند، زیرا تمام نژادها بین خود قادر به تولید نسل هستند. نوکانتی‌های مستقل، مکتب ماربورگ، ارنست کاسیرر و مکتب جنوب غرب آلمان از پیروان جدید کانت هستند. نویسنده در کتاب حاضر فلسفۀ ولف، کانت، شلینگ و روح‌گرایان را بررسی و پیروان هم‌عصر و جدید کانت را معرفی کرده است.