جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

به دوستان قول داده بودم که یک درسگفتار هوسرل خیلی خوب قرار دهم. درسگفتار هوسرل دکتر رجبی بسیار عالی است، اما دوستان باید دقت داشته باشند، گرچه کلاس کارشناسی است، اما سطح مباحث کمی بالاتر است. لذا بهتر است همراه کلاس کتاب پدیدارشناسی، دان زهاوی و یا درآمدی بر پدیدارشناسی ساکالوفسکی را بخوانند. (پی دی اف کتاب دوم در کانال پاپیروس موجود است.) و همچنین اینکه جلسات انتهایی ایشان به بحث هایدگر هم وارد می شوند،اما هشتاد درصد کلاس هوسرل است.

در این درسگفتار به مسئله ی بنیادگذاری فلسفه در پدیدارشناسی و نسبت آن با مسئله زمان پرداخته می شود.

واژۀ یونانی اتوس (ἦθος) نخست در آثار شعرا و هنرمندان قرن‌های هشتم تا پنجم پ.م، به‌‌معنای «سرشت و عادت» و «ارائۀ محسوسِ کیفیاتِ شخصیتی و روحی» و سپس در آرای برخی از فلاسفه و بیش از همه در آرای هراکلیتوس، افلاطون و ارسطو با معانی متفاوت به‌کاربرده شده است. هایدگر، با انتقاد از تلازم اتوس و انضباطِ اخلاقی افلاطون و ارسطو که به‌زعم او، به سلب قدرت آشکارگری هستی و دور شدن انسان از جایگاهش در هستی و سکنی‌گزینی غیراصیل می‌گردد و با تأسی از هراکلیتوس، منش مبتنی بر تفکر اصیل انسان را در رابطه با فوزیس، به‌معنای کلیت هستنده‌ها، اتوس می‌نامد. او برای تبیین اتوس خود، با عاریه گرفتن خصیصه‌هایی از لوگوسِ هراکلیتوسی به تقویت لوگوس و اتوس ارسطویی پرداخته و نشان می‌دهد انسان به‌عنوان «شبان هستی» باید شیوه سکنی‌گزیدنی را انتخاب نماید که در لوگوس کیهانی به آن ارجحیت داده‌شده است؛ زیرا لوگوس، بر اساس اتوس اصیل خود را بر انسان آشکار می‌سازد و در صورت فقدانِ بروز اتوس مناسب، هستی از انسان روی برمی‌گرداند و انسان بی‌خانمان می‌شود. به‌زعم هایدگر، چون اتوس او از خصلت آشکارگری‌ و نه اخلاقی برخوردارست به یمن هستی متجلی شده و انسان را در جوار خدایان سکنی می‌دهد که البته تلقی او در این خصوص کاملاً قابل‌قبول نیست؛ زیرا هرچند که هایدگر نظام فلسفی خود را مبرا از هرگونه گرایش‌های اخلاقی و مذهبی می‌داند ولی التزام دازاین برای دست‌یابی به ذات اصیل و نخستین، سکنی‌گزینی و همبودی‌اش با دیگر هستنده‌ها و طبیعت به‌عنوان یک کل را غایتی متعهدانه و مسئولانه می‌توان انگاشت.

درس‌گفتارهای شرح هستی و زمان هایدگر در نیم‌سال دوم ۹۸-۹۹ برای دوره کارشناسی فلسفه دانشگاه تهران ایراد شده است و در آن به شرح و تفسیر مباحث و فصل‌هایی از کتاب هستی و زمان هایدگر پرداخته شده است. محور اصلی و هدف بحث، توجه به جایگاه زمان و زمانمندی دازاین در هستی‌شناسی بنیادین هایدگر است، به نحوی که گزینش و شیوه شرح مباحث کتاب به سوی تفسیر مساله زمانمندی در اندیشه متقدم هایدگر پیش می‌رود. نخست، ایده هستی‌شناسی و مقصود هایدگر از پرسش از وجود ناظر به متافیزیک سنتی، و نیز تعریف پدیدارشناسی هرمنوتیکی با تمرکز بر متن درآمد کتاب بحث می‌شود و سپس بحث‌هایی روی فصول مربوط به مفهوم جهان (به ویژه معنای تفسیرشدگی جهان و مفهوم ابزار در توصیف اشیاء دم دست) و مقومات دازاین (نحوه رابطه افکندگی و طرح‌افکنی با یکدیگر) صورت می‌گیرد. سپس با تفسیر مفهوم دغدغه در تعریف هستی‌شناختی دازاین و پرسش از کل‌بودن و وحدت ساختاری دازاین، بحث نسبتا مفصلی درباره تحلیل مشهور هایدگر از مساله مرگ انجام می‌شود و از همین بحث، به واسطه مفهوم “آینده متناهی” دازاین به عنوان کانون کتاب هستی و زمان، بخش‌هایی از مباحث هایدگر درباره زمان و زمانمندی تفسیر می‌شوند. لازم به ذکر است که به جز سه جلسه نخست، جلسات بعدی به صورت مجازی و فایل صوتی ضبط شده است.

سرآغاز کار هنری یا سرچشمه اثر هنری به آلمانی Der Ursprung des Kunstwerke یکی از آثار مهم مارتین هایدگر، فیلسوف معاصر آلمانی است که آنرا در سال ۱۹۳۵ منتشر کرد که در واقع متن سخنرانی های وی می‌باشد که بصورت رساله ای مستقل درآمد. هنر برای هایدگر، امری فراتر از معنای هنر مدرن که تنها با ادراک حسی انسان، قابل شناسایی است می باشد. درواقع، هنر در نزد هایدگر، در ذیل مقوله ی زیبایی شناسی که از مظاهر دوران مدرن می باشد نیست زیرا مسأله هنر، تنها مسأله حس نمی باشد. هایدگر، فیلسوفی است که به پرسش از وجود به عنوان راه حلی برای نیست انگاری در جهان معاصر می اندیشد و هنر را هم در پرتو وجود می بیند. فهم این رساله، نیازمند درک صحیحی از مبانی فلسفه ی مارتین هایدگر می‌باشد و فهم مستقل آن بدون توجه به مبانی فلسفی وی و همچنین تأثیرات و پیش زمینه های فکری هایدگر، به نحو مطلوبی میسور نخواهد بود. در این درس‌گفتارها، دکتر محمود خاتمی ، استاد دانشگاه و مدرس فلسفه، بویژه مکتب پدیدارشناسی، به اندیشه های این فیلسوف برجسته با محوریت کتاب سرآغاز کار هنری پرداخته است. خاتمی در این دوره، ابتدا به شرح تفکرات فیلسوفانی که بر شکل گیری اندیشه هایدگر، همانند ادموند هوسرل و … می پردازد و سپس قدم به قدم، با توضیح و شرح مبانی فلسفه ی مارتین هایدگر، به شرح این رساله می پردازد.