جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دینور از شهرهای مهم و نسبتاً بزرگ اقلیم جبال (مادکهن) در روزگار خود بوده است. این شهر پس از سقوط دولت ساسانی و ورود اسلام به آن، برای مدتی نامش به ماه‌الکوفه تغییر کرد. پس از تغییر ساختار سیاسی و اجتماعی جامعه‌ی ایران و به وجود آمدن جامعه‌ی نوین ایرانی – اسلامی، زمینه‌های لازم برای رشد و ترقی شهرهای آن از جمله دینور فراهم شد. این شهر با پیشینه‌ی کهن تاریخی، با به وجود آمدن شرایط و زمینه‌ها و عوامل سیاسی- اجتماعی و دارا بودن موقعیت‌ خاص جغرافیایی سبب بروز و ظهور و پرورش دانشمندان و مفاخر فرهنگی بسیاری در دامان خود شد که برخی از آنان دارای شهرتی فرامنطقه‌ای و جهانی هستند و از پیشگامان و بنیانگذاران علوم در زمان خود به شمار می‌روند. دینور در تمدن اسلامی و در قرون نخستین آن به ویژه قرون سوم و چهارم هجری به شکوفایی و نشاط علمی – فرهنگی قابل توجهی دست پیدا کرد و در این زمینه دارای جایگاهی ویژه و در خور توجه گردید. این تحقیق تلاش دارد با به کارگیری شیوه‌ی مطالعه‌ی بین رشته‌ای در تاریخ و با هدف سعی در جهت شناسایی جایگاهعلمی و فرهنگی دینور در تمدن اسلامی گام‌هایی در جهت شناخت جایگاه و کارکرد علمی – فرهنگی دینور در تمدن اسلامی از آغاز تا هجوم مغول بردارد.

در این رساله ، چنانکه از نامش پیداست به معرفی جایگاه حسن بصری در عرصه علم و سیاست پرداخته شد و شامل 7 بخش می باشد . در بخش دوم بعد از بخش میان تحقیق به شرح حال حسن بصری توجه شده است . در بخش سوم ، اندیشه های معرفت وی مورد بررسی قرار گرفته است . و در بخش چهارم به نقش حسن بصری در عرصه علوم اسلامی از جمله علم کلام ، قرائت ، تفسیر، حدیث، فقه و نیز به جایگاهش در عرصه قصه خوانی و تصوف اشاره شده است . در بخش پنجم علاوه بر اندیشه های سیاسی حسن بصری به مواضع وی در قبال خلفا و امراء بنی امیه و نیز جریان‌های ضد اموی مانند شورش‌ها و جریان تشیع توجه شده است.در بخش ششم دیدگاه های موافقان و مخالفان حسن بصری مطرح شده و در بخش پایان نتیجه گیری صورت گرفته است .

دوران مغول و تسلط آنان بر سرزمین خوارزمشاهیان از ادوار مهم تاریخ ایران است. خصوصیات مذهبی و باورهای اعتقادی مغولان از مباحث درخور تعمق می‌باشد، زیرا باورها و اندیشه‌‌های مذهبی از عناصر تعیین کننده در کسب مشروعیت، شیوه حکمرانی و روابط بین الملل هستند. مغولان از نظر اعتقادی پیرو آیین شمن و سنت‌های وابسته به این آیین بودند. بر اساس آنچه که در کتب تاریخ ادیان آمده‌است، آیین شمن در زمره‌ی ادیان ابتدایی قرارمی گیرد، بنابر این بسیاری از ویژگی‌هایی را که ادیان ابتدایی واجد آن هستند در این دین نیز یافت می‌شود. یعنی در این آیین جلوه‌هایی از فتیش پرستی، توتمیسم و آنیماپرستی نیز موجود است. بر اساس آیین شمن و سنت‌های مربوط به آن جادوگران، جایگاهی ویژه داشتند. اعتقادات مغولان در باب جادوگری و باور تأثیر جادو به گونه‌ای بود که با وجود حضور جادوگران و پیشگویان در دربار مغولان کسانی که مبادرت به جادوگری می‌نمودند، برای آنان مجازات هایی در نظر گرفته می‌شد. علاوه بر این عقاید مغولان بر مبنای آیین شمن به ماه و خورشید و ستارگان و نقش آنها در زندگی خویش باور داشته و مراسم خاصی را در این زمینه انجام می‌دادند. از بررسی تاریخ زندگی مغولان و دوران حاکمیت آنها در ایران می‌توان به کارکردهای مختلف آیین شمن در زندگی و ساختارهای سیاسی- اجتماعی مغولان پی برد. نمودهای آیین شمن از زندگی شخصی و خانوادگی و نوع نگاه آنان به زنان گرفته تا مبحث جهان شناسی و نگاهشان به هستی آشکار است. مغولان در بحث درمان و در حوزه‌ی پزشکی نیز از اعتقادات شمنیزم و سنت‌های فرهنگی خویش بهره‌برداری کرده و تأثیرات این سنت شمنیزم در طبابت، جراحی، در دوره‌ی تسلط آنان در ایران مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد دامنه‌ی این تأثیرات به برخی از علوم این دوره نیز کشیده‌شده‌باشد. چنان که در علم نجوم می‌توان رگه‌هایی از این تأثیرات را یافت. وضعیت علم نجوم در این دوره و تألیف آثار متهعد نجومی از این تأثیرگذاری حکایت می‌کند. در مراسم و تشریفات حکومت نیز می‌توان آثار این سنت را یافت. بخش مهمی از تأثیرات فرهنگ شمن در امور حکومتی، دیوان سالاری و امور قضایی قابل پیگیری است. در زمینه‌ی مسائل دیوانی و بویژه امور قضایی نقش قوانین یاسا و تأثیرات آن را نباید نادیده گرفت.در این پژوهش ضمن بازنمودن تأثیرات آیین شمن و سنت‌های مغولی در ساختارهای سیاسی- اجتماعی، فرهنگی ایران عصر مغول برخی از تحلیل‌های رایج در باب مغولان نیز مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در این زمینه بر مبنای مفروض این نوشتار (تأثیر آیین شمن در ساختارهای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی) تحلیل-هایی را که در باب سیاست‌های مغولان در ارتباط با تصوف مطرح شده یعنی رشد کمی تصوف در این دوره و گرایش ایلخانان مغول به تصوف را باید تحت تأثیر مایه های عرفانی موجود در فرهنگ شمنیزم دانست. در آثاری که تاکنون نوشته شده غالباً دلیل گرایش مغولان به تصوف فقدان پایگاه ملی و مذهبی ذکر شده‌است. اگرچه تأثیر این عامل قابل انکار نیست اما یکی از عوامل اثرگذار در اتخاذ این سیاست همانا تأثیر برخی از باورهای اعتقادی شمنی است. این یکی از دست‌آورد‌های مهم این پژوهش به شمار می‌آید.

عمران و آبادانی یکی از کارکردهای ساختار سیاسی و دینی جامعه بود که از بدو تکوین نهاد حکومت وجود داشت و در دور ی ساسانی اهمیت ویژه ای یافت. شهرسازی، یکی از مصادیق عمران و آبادسازی بود که پادشاهان ساسانی در آن اشتهار داشتند و احداث شهرهای بسیاری را به ایشان منسوب می کنند. در کنار شهرها یکی دیگر از مصادیق عمران و آبادسازی حکومت ها، ساخت مجموعه ای از آثار و بناها بود. یکی از عمده‌ترین این بناها، اماکنی بودند که با کارکرد مذهبی ساخته می شدند. با رواج دین زرتشت در دوره ی اساطیری- گشتاسب - ساخت آتشکده ها از اهمیت وافری برخوردار شد تا آن جا که بسیاری از بت خانه ها به آتشکده ها مبدل شد. اگرچه صومعه ها و کنیسه ها هم که در زمینه ای مذهبی مورد استفاده قرار می گرفتند، جزیی از عمارات باستانی بودند که مورخان دوره ی اسلامی از آنها یاد کرده اند اما در این متون، کاربرد چندان قابل توجهی در مقابل با آتشکده ها و بت‌خانه ها در دوره ی باستان نداشتهاند. گوردخمه ها به خصوص گوردخمه های خانوادگی که خاص خاندان شاهی بوده اند، از دیگر بناهای مذهبی در دوره ی باستان به شمار می رفت. یکی دیگر از بناهای ساخته شده به دست پادشاهان در دوره ی باستان پل‌ها بودند. قلعه ها در دوره‌ی باستان بارزترین بناها با رویکردی نظامی محسوب می شدند و با توجه به محل ساخت آن ها می توان از دو نوع قلعه، قلعه های شاهی یا کهندژها و قلعه های کوهستانی سخن گفت. بناهایی هم در دوره ی باستان بوده اند که پادشاهان در جهات سیاسی و اقامت گاهی اقدام به ساخت آن ها کرده اندکه در این زمینه می توان به وجود کاخ ها اشاره کرد.پژوهش حاضر بر آن است تا با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی نگرش مورخان و نویسندگان ایرانی- اسلامی در مورد مجموعه شهرها و بناهای برجای مانده از دوره ی باستان بپردازد.

پژوهش حاضر، با استفاده از آموزه‌های تربیتی و اخلاقی دین اسلام، روش‌های صحیح تربیت در خانواده را بر رسیده و روابط صحیح افراد خانواده با یکدیگر همچون: رابطه زناشویی زن و شوهر، فرزندان با یکدیگر، والدین با فرزندان و ایجاد محیطی سالم برای تربیت فرزند در محیط خانواده از منظر دین اسلام را شرح می‌دهد. نویسنده در چهار فصل به ساماندهی این نوشتار پرداخته است. وی در فصل اول ضمن تأکید بر جایگاه خانواده در اسلام، کارکردهای مهم خانواده به ویژه کارکردهای تربیتی آن را بررسی می‌کند. آن گاه به اهمیت ازدواج و ارتباط آن با خانواده پرداخته و کلیاتی از شیوه های تربیت و اهمیت روابط بین اعضای خانواده را باز می‌گوید. در فصل دوم شیوه تربیت در زندگی مشترک خانوادگی و روابط زناشویی را بررسیده و بررعایت اخلاق معاشرت، اخلاق فردی، تسامح و تساهل در محیط خانواده، صبر و گذشت افراد به یکدیگر، مراعات حقوق همدیگردر محیط خانواده، دوری جستن از اختلاف در محیط خانه تأکید کرده است. نگارنده در فصل سوم با اشاره به نقش دین در تنظیم روابط اعضای خانواده، اهمیت ازدواج در شکل‌گیری خانواده و ایجاد رابطه‌ای مقدس بین زن و مرد، پرهیز کردن زن و شوهر از طلاق، ایجاد تعامل در محیط خانواده، رعایت اعتدال و توازن در همه ابعاد زندگی مشترک با مدیریت زن و مرد را بیان می‌کند. در فصل چهارم به موضوع کودک در خانواده و نقش خانواده در تربیت فرزند پرداخته و ضرورت ارتباط والدین با فرزند و تعامل کردن با او، رعایت حقوق فرزند و برطرف کردن نیازهایش، رعایت حدود آزادی کودک، رعایت عدالت و مساوات میان فرزندان، گذشت کردن نسبت به فرزندان، رعایت سلوک اخلاقی با آنان، اهمیت دادن به بهداشت و تغذیه فرزندان و چگونگی درمان بیماری‌های روحی فرزندان را بررسی کرده است.

چکیده ندارد.

کارکردهای نهاد وقف در طول تاریخ تحت تأثیر عوامل گوناگون از جمله تغییر و تحولات سیاسی ، اجتماعی و مذهبی دچار دگرگونی گردید و هر حکومت بنا بر دیدگاه های خود تصمیماتی اتخاذ نمود که موجب تحول این نهاد گردید. این پایان نامه به بررسی کارکردهای نهاد وقف در دوره پهلوی (اول و دوم ) با محوریت شهرستان خرم آباد پرداخته است . حکومت پهلوی در مدت نیم قرن حیات خود ، قوانینی وضع کرد و اقداماتی انجام داد که بر کارکرد نهاد وقف در این شهرستان تأثیر مستقیم گذاشت بعلاوه با ایجاد نظم و امنیت و بدست گرفتن کنترل منطقه توسط دولت ، وقف در شهرستان خرم آباد دچار تغییر و تحول شد. روشن نمودن تأثیر این تغییر و تحولات بر نهاد وقف ، گسترش موقوفات و کارکردهای آن در شهرستان خرم آباد دارای اهمیت است . دانستن میزان استقبال مردم از انجام وقف ، عکس العمل واقفان در مقابل سیاست های دولت ،میزان موقوفات انجام شده و سرنوشت موقوفات در این دوره مهم و اساسی است . دیگر موضوعی که ضرورت دارد مورد بررسی قرار گیرد موارد و محور های وقف در این شهرستان است بویژه آنکه سیاست حاکم بر دولت های وقت بر مبنای مبارزه ی همه جانبه با شعائر دینی و اسلامی بوده است.نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد کهتأثیر حکومت پهلوی در موقوفات شهرستان خرم آباد دارای دو جنبه ی منفی و مثبتمی باشد . از یک طرف برقراری نظم و امنیت در این شهرستان ، بخصوص در زمان پهلوی دوم سبب افزایش میزان وقف شد و از طرف دیگر تصویب قوانینمتعدد از جمله : فروش اراضی وقفی و تبدیل به احسننمودن موقوفات و اصلاحات ارضی باعث از بین رفتن بیشتر موقوفات ، بخصوص اراضی کشاورزی شده و همچنین کارکردهای مذهبی نهاد وقف را کاهش و کارکرد های اجتماعی و اقتصادی آن را افزایش داد.

آستان قدس رضوی به عنوان یک قطب مذهبی مهم در مطالعات تاریخ ایران و تاریخ محلی خراسان جایگاه ویژه ای دارد. در ساختار تشکیلاتی این نهاد مذهبی، منصب تولیت بالاترین مقام به شمار می آید. در کنار این منصب، مناصب دیگری چون نایب التولیه، قائم مقام التولیه و ناظر آستانه وجود دارد که صاحبان این مناصب کارگزاران اصلی آستانه اند. بر اساس منابع و اسناد، منصب تولیت در ادوار قبل از دوران صفوی- از همان قرون اولیه پس از شهادت امام رضا (ع)- تحت عنوان نقیب یا نقبا وجود داشته و افرادی از سادات موسوی و رضوی که از نسل امام رضا (ع) بودند با تصدی منصب نقابت، بر امور آستانه نظارت می کرده اند. این منصب از دوران صفوی با عنوان متولی تغییر نام داده و در دوره قاجار تحت عنوان نایب التولیه ادامه ی حیات می دهد و موقعیت متولی در مقایسه با دوره های قبل، تغییر می کند. این تغییر به دلیل موقعیت سیاسی و مشاغل حکومتی است که متولی قبل از عهده دار شدن منصب تولیت برعهده داشته است. مسائلی چون شیوه های انتصاب متولیان، کارکردها و وظایف و عوامل متعددی بر افزایش حوزه ی اقتدار متولیان تأثیرگذارده است. شاید بتوان مهمترین عامل را در نحوه ی تعاملات این منصب با حکومت مرکزی و والیان خراسان جستجو کرد. در رساله ی حاضر تلاش شده به بررسی سیر تطور، نحوه ی انتصاب و کارکردهای منصب تولیت پرداخته شود. در کنار این مباحث تعاملات این منصب با والیان خراسان و حکومت مرکزی نیز مورد بحث قرار گرفته و در انتها عوامل تأثیرگذار بر این منصب مورد تحلیل واقع شده است.روش مورد استفاده برای انجام این پژوهش از نوع روش تحقیق تاریخی است. برای جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای و اسناد موجود در مراکز اسنادی کشور بهره گرفته شده است.

آن چه که در مورد جایگاه زن در ادیان ایران باستان ملاحظه می شود به طور کلی از دو دیدگاه قابل بررسی است: جایگاه زن در ادیان الهی و جایگاه زن در ادیان غیر الهی . آیین زرتشت به عنوان دین الهی ایران باستان متناسب با ادیان الهی دیگر به زن به عنوان مخلوقی هم پایه با مرد نظر دارد. این ادعا از خلال متون دین زرتشتی و قوانین عرفی و اجتماعی آن و همچنین جایگاه زن در عرصه های مختلف اجتماعی و سیاسی و مذهبی و... نمایان می شود. در مقابل، ادیان غیرالهی باستان (زروانی، مهر، مانوی، مزدکی)، زن نسبت به مرد دارای جایگاه نازل تری می باشد. در این ادیان غالبا زن به عنوان موجودی شرور و اهریمنی نمایانده می شود که همواره باعث گمراهی مرد می گردد. نگاه این ادیان تحت تاثیر جهان بینی "مردباورانه ای" بوده که در آن برهه ی تاریخی وجود داشته و این باعث مخدوش شدن چهره ی اصلی زنان می شده است. باتوجه به این که اینجانب از گذشته به دنبال شناخت جایگاه زن ایرانی در دوران قبل از اسلام بوده ام، موجب شد تا به انجام این تحقیق بپردازم. محقق معتقد است که این رساله بدون اشکال نمی باشد و نیاز بیشتری به تحقیق و بررسی دارد.

نویسنده در این نوشتار، طی سه فصل، به بحث درباره "عوامل تقویت کننده شخصیت فرد و اجتماع در جامعه اسلامی"، جایگاه اخلاق و عقیده در این زمینه و همچنین تبیین ارکان فردی، اخلاقی و اجتماعی جامعه اسلامی پرداخته است. در فصل اول، ضمن بیان معنای قوت، قدرت و شخصیت و ترسیم دیدگاه قرآن کریم در این زمینه، نسبت بین اسلام و ایمان بررسی گردیده است. تجزیه و تحلیل اصول و عوامل شخصیت، مانند عقیده، عمل، علم، عبادات و اقتدا به اولیای الهی، اشاره به عوامل تشکیل دهنده شخصیت فرد و جامعه از دیدگاهی عقلی، تربیتی، اخلاقی، قرآنی و روایی، از دیگر نکات مطرح شده در فصل اول می‌باشد. در فصل دوم، پس از تبیین مسأله تکوین شخصیت فرد از منظر نفسانی، عوامل آرامش نفس و موانع آن و معرفت نفس و نقش اعتقاد و عمل در تکوین و تقویت نفس انسانی تحقیق و پژوهش شده و در ادامه، مشکلات و مصایب دنیوی، توجه بیش از حد به مسائل دنیا، عنایت داشتن به مسایل مهم و مصایب بزرگ پیش روی انسان و کسب اجر و ثواب و تأثیر هر یک از آن ها در شخصیت انسان و نیز افزایش یا کاهش آرامش و اطمینان نفس او بحث و بررسی شده است. فصل سوم، از منظری اخلاقی به معرفی شخصیت انسان مسلمان پرداخته و به مفهوم اخلاق، رابطه بین دین و اخلاق، جایگاه اخلاق در دین اسلام اشاره نموده و سپس اهمیت اخلاق در تکوین شخصیت فرد و اجتماع و نقش عقاید در تقویت اخلاق و نیز شخصیت انسانی وی را از منظر قرآن و روایات تجزیه و تحلیل کرده است.