جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شرایط نابسامان اجتماعی در دولت از هم پاشیده عثمانی و استعمار دولت‌های اروپایی در قرن نوزدهم، باعث ظهور جریان اصلاح‌طلبی در میان متفکران مسلمان شد. این جریان با جنبش سید جمال الدین اسدآبادی و محمد عبده آغاز شد و از طریق شاگردان ایشان ادامه پیدا کرد. یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین شاگردان عبده، محمد رشیدرضا ( 1935-1865) است که به عنوان نماینده جریان سلفی در دوره معاصر شناخته‌ شده‌است و از جمله آثار برجسته او مجله المنار است. از اینرو در این پژوهش به بررسی تفصیلی آرا رشیدرضا درباره مهترین جریان‌های اسلامی یعنی تصوف و شیعه، و نیز تصویر متفاوت وی نسبت به ملل و نحل نویسان درباره دین یهود و مسیحیت پرداخته می‌شود تا هر چه بیشتر دیدگاه وی در خصوص نحوه بازگشت جامعه به راه هدایت الهی با پیروی از سیره سلف صالح و اصل کتاب و سنت صحیح تبیین شود. در این راه با مراجعه به منابع اصلی و معتبر کوشش شده تا دیدگاه‌ها و راه کارهای اصلاحی وی در خصوص ایجاد وحدت میان فرقه‌های مختلف اسلامی، ایجاد زمینه همزیستی مسالمت‌آمیز با مسیحیان و یهودیان با تکیه بر کتاب مقدس ایشان، بررسی شود. امید است که این تحقیق راهگشای شناخت جریان‌های فکری معاصر جهان اسلام باشد.

چکیده ندارد.

با نگاه به ادیان الهی خصوصاً ادیان ابراهیمی در می یابیم که ادیان متشکل از سه اصل می باشند. این سه اصل عبارت از خدا، معاد و نبوت می باشند.می توان گفت اصلی ترین و حیاتی ترین اصل هر دین نبوت است. اصل نبوت در ادیان الهی از دو منظر اهمیت زیادی دارد، اول اینکه اصولاً اثبات حقانیت دین در گرو اثبات نبی الهی آن دین می باشد. در ثانی متن این ادیان شامل اعتقاد به خدا و معاد و چگونگی آنها بر اساس آموزه های انبیای آن شکل می گیرد، چرا که اصولا دین به عنوان پیام خداوندی بدون نبی غیر قابل شناخت و درک است. به عبارت دیگر حتی سخن گفتن از خدا و معاد نیز در پرتو سخنان و رفتار نبی آن دین است که میسر می شود. بنابراین برای شناخت بهتر ادیان، اولین چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد نبوت در آن ادیان می باشد. در این پژوهش نیز به فلسفه نبوت در کتاب مقدس سه دین بزرگ ابراهیمی اسلام، یهودیت و مسیحیت پرداخته ایم.در این تحقیق به بررسی فلسفی موضوع وحی و نبوت از دیدگاه قرآن و کتاب مقدس در ادیان اسلام،یهودیت و مسیحیت پرداخته شده است به این صورت که ابتدا به جایگاه فلسفی نبوت در این ادیان می پردازیم و با تحلیل و بررسی موضوعات پیرامون آن، اشتراکات و تفاوت های این مفهوم را استخراج می کنیم. تکیه ما در این تحقیق بر قرآن وکتاب مقدس است که اصلی ترین و دست اول ترین کتب مقدس این سه دین به شمار می روند، می باشد. به عبارت دیگر تأکید در این پژوهش، فلسفه نبوت در کتب مقدس این ادیان و نه خود ادیان می باشد. پرسش هایی که مبانی این پژوهش است عبارتند از اینکه آیا تفاوتی بین دیدگاه های این کتبوجود دارد یا خیر؟ در صورت پاسخ مثبت، آیا این تفاوت ها ساختاری و اساسی است یا آنکه جزئی و قابل اغماض است؟ ثانیاً بنابر اعتقاد ما که این سه دین، هر سه از جانب خداست و کاملا وحیانی است، در صورت تفاوت های بنیادین چگونه یکی بودن منبع آنها توجیه می شود؟ به عبارت دیگر آیا این تفاوت ریشه ای و عمیق از جانب خداست و یا در طول تاریخ با مصلحت جویی های جامعه بشری چنین تغییراتی در اصول دینی ادیان بوجود آمده است؟در این تحقیق به بررسی فلسفی موضوع وحی و نبوت از دیدگاه قرآن و کتاب مقدس در ادیان اسلام، یهودیت و مسیحیت پرداخته شده است. همه ادیان ابراهیمی دارای سه اصل مشترک به نام توحید، نبوت و معاد می باشند و دو اصل توحید و معاد و بطور کلی همه شئونات این ادیان بر اساس تعالیم انبیای آن شناخته می شوند.بر این اساس به تبیین ابعاد مختلف وحی و نبوت در قالب چهار بخش معرفی اجمالی ادیان، نبوت در قرآن، نبوت در عهدین و مقایسه آن ها پرداخته ایم.در این راستا سعی بر آن داریم که ابتدا به جایگاه فلسفی نبوت در این ادیان بپردازیم و با تحلیل و بررسی موضوعات پیرامون آن، اشتراکات و تفاوت های این مفهوم را استخراج کنیم.در یک نگاه جامع به بحث نبوت، می توان از چرایی ها در ابعاد نبوت سخن به میان آورد. ازجمله آنها که در این تحقیق نیز مورد توجه قرار گرفته است می توان به معجزه به عنوان راه عقلی در باب اثبات نبوت، عصمت انبیا، تعالیم انبیا و خاتمیت اشاره کرد. البته می باید در خصوص طرح مباحث در نظر داشت که گرچه اساساً نگاه فلسفی در طرح و پرداختن به موضوعات مورد نظر بوده است، اما برای روشن تر شدن موضوع، به بررسی مباحث کلامی مرتبط با آنها از قبیل معرفی ادیان مسیحیت، یهودیت و اسلام، معنای نبی و وحی در کتب قرآن و عهدین، معرفی و شناخت کتاب مقدس و قرآن نیز می پردازیم. از این بررسی برداشت می گردد که در بعضی از ابعاد وحی و نبوت، مفاهیم تنها دارای اشتراک لفظی است و با توجه به اینکه ما معتقدیم این ادیان دارای ریشه مشترک اند، می توان گفت این اختلافات از آنجا ناشی می شود که مسیحیت و یهودیت در طول قرن های متمادی متأثر از ادیان و سنت های غیر الهی نظیر یونان و روم باستان به صورت امروزی در آمده اند و بر اساس نظر پژوهشگران و محققان، کتب مقدس این ادیان نیز در طول قرن ها دچار تحریف های بسیاری در لفظ و معنا شده است.1- آنچه که از این پژوهش بر می آید آن است که بر اساس قرآن و عهدین فلسفه وجودی انبیا هدایت و نجات انسان هاست، با این تفاوت که در عهد عتیق این نجات محدود به بنی اسراییل می شود اما قرآن نجات کل بشریت را در نظر دارد و نظام الهیات پولسی نجات حقیقی و کامل را فقط در گرو مرگ مسیح و ایمان به او می داند.2- در مسیحیت ضرورت وجود نبی آنگونه که در اسلام و یهودیت وجود دارد، مطرح نمی شود. بلکه فیض الهی است که بطور رایگان به بشر داده شده و انسان برای هدایت چندان نیازی به عقل و اختیار خود ندارد.3- مسیحیت و یهودیت از ابتدا آنگونه که امروزه هست، نبوده و در طول زمان در اثر تماس با ادیان و سنت های غیر الهی به صورت امروزی درآمده اند. کتب مقدس این ادیان نیز در طی نسل های متمادی شکل امروزی را به خود گرفته است. بنابراین با وجود اعتقاد به ریشه مشترک با اسلام، در الهی بودن منشأ این تغییرات تردیدهای بسیاری وجود دارد.

اعتقاد به وجود شیطان و نیروهای شر در میان ادیان و مذاهب از دیر باز وجود داشته است به همین جهت در متون دینی بسیاری از ادیان و مذاهب پیشین از ابلیس، ماهیت، گستره‌ی کوشش، کنام و زیستگاه، فرجام و راه های مقابله با وی سخن گفته شده که در بسیاری از موارد، مشابه، بلکه همسان و در برخی از موارد متفاوت است در اوستا از شیطان با نام «انگره مینو» و در زبان پهلوی «اهریمن» به معنی دشمن یاد شده است وجود انگره مینو چنان مسلّم انگاشته شده که مدار آموزه‌های زردشت به اعتقاد به خداوندی اهورامزدا و نقش آفرینی دو مینوی هم‌زاد، سپنت مینو(منشأ خیر) و انگره مینو(منشأ شر) در برابر یکدیگر بنا شده است.در بین یهود و مسیحیّت نیز ابلیس موجودی منفی و منفور شناخته می‌شود، بر اساس نوشته قاموس کتاب مقدس، شیـطان در حقیقت موجود و وجـودش از بنی نـوع بشر مشخص‌تر است . در کتاب مقدس ابلیس مترادف شیطانو فرشته دانسته شده که به زبان عبری او را «ابدون» و به یونانی «اپولیون» به معنای نابود کننده می‌خوانند. در تورات، محکومیت شیطان از سوی خداوند از زبان فرشته ای بیان شده است . اگر چه در سِفر پیدایش، عامل فریب آدم و حوا و هبوط آنان از بهشت «مار» معرفی شده ولی در عهد جدید به صراحت ضمن گزارش ماجرای اخراج وی از آسمان ها که به گونه ای متفاوت آمده است مار را همان ابلیس شناسانده است.

مراد از عبادت‌ها در این پایان‌نامه نماز‌، روزه‌، حج‌، اعتکاف و زکات است. روند کار‌، این‌گونه است که این عبادت‌ها به ترتیب زمانی از آخر تا اول پیش رفته تا روشن شود که همان عبادت‌هایی که در اسلام - آخرین و کامل‌ترین دین - از طرف خداوند قرار داده شده‌، به ترتیب در دو دین مسیحیت و یهودیت نیز موجود بوده و به عنوان تکلیف‌های بسیار مهم مورد توجه پیامبران بزرگوار این دو دین بوده است. با وجود تغییرات و تحریفات بسیاری که در کتاب مقدس مورد قبول مسیحیان و یهودیان وجود دارد‌، می‌توان گفت که این عبادت‌ها هرچند در زمان حال بسیار کمرنگ شده‌، اما به نوعی در میان پیروان این دو دین وجود دارد یا حداقل‌، در کتاب ایشان اشاره‌هایی به این عبادت‌ها شده است.هم‌چنین برای تکمیل و تأیید موضوع مورد بحث‌، بخشی هم درباره‌ی عبادت‌های دیگر پیامبران الهی (‌غیر از سه دین ذکر شده‌) بیان شده و شواهدی از آیات و احادیث نیز آورده شده است.

در این رساله سوال اصلی اینست که آیا اندیشه عصمت در بین پیروان ادیان توحیدی مورد قبول هست یا نه. این مجموعه مشتمل بر یک مقدمه چهار فصل و خاتمه می باشد. در مقدمه بحث های پیشگفتار اهمیت موضوع سابقه تاریخی اهداف روش تحقیق و موانع عنوان شده است. فصل اول راجع به کلیات مفاهیم می باشد که در آن واژه عصمت از جنبه لغوی و اصطلاحی مترادفات عصمت متضادهای آن بررسی شده و نیز بحث اکتسابی یا موهبتی بودن عصمت صورت گرفته که بحثی دامنه دار در میان متکلمین است. فصل دوم این فصل اختصاص دارد به عصمت در دین یهود در این فصل ضمن معرفی دین یهود نسبت های ناروایی که به ساحت مقدس انبیاء داده شده ذکر شده است و ذکر تاریخ پیامبران در این رساله به خاطر روشن ساختن مساله عصمت است چون در دین یهود و مسیحیت هیچ کتاب مستقلی راجع به مساله عصمت موجود نمی باشد و ما اندیشه عصمت را در لابلای نوشته های یهودیان مورد بررسی قرار دادیم. فصل سوم این فصل راجع به عصمت در مسیحیت است در این فصل نیز بعد از معرفی اجمالی مسیحیت بحث عصمت انبیاء گذشته عصمت حواریون و نویسندگان عهد جدید و عصمت حضرت مریم عیسی علیهم السلام و مصون بودن کتاب مقدس از خطاء و خطاناپذیری پاپ ها براساس اسناد شوراهای واتیکان یک و دو آورده شده است. فصل چهارم این فصل مختص عصمت در دین اسلام است. در این فصل اختلافات بین فرقه های اسلامی راجع به عصمت مورد بررسی قرار گرفته و با دلیل دیدگاه درست طرح شده است. نیز بحث هایی از قبیل انواع عصمت فرشتگان عصمت امامان زمان عصمت موهبتی یا اکتسابی بودن عصمت و ... با ذکر ادله کافی عنوان گردیده است. خاتمه نتیجه گیری: در این بخش نتیجه بحث عصمت در ادیان توحیدی ذکر شده است.

رساله حاضر با عنوان «مقایسه اندیشه توحید در ادیان ابراهیمی» در صدد تبیین جایگاه توحید در ادیان ابراهیمی و مقایسه آن برآمده است. در این راستا به مهم ترین مباحث الهیاتی و توحیدی در ادیان یهود، مسیح و اسلام و از جمله توحید در عهدین و به خصوص به مسأله تثلیت و نیز به مقایسه اشتراکات و اختلافات توحید پرداخته است. رساله موجود برای نیل به اهدافش در ضمن پنج فصل ارایه گردیده است.فصل اول به کلیات و مفاهیم پرداخته است. در فصل دوم خدا در آیین یهود مورد بررسی قرار گرفته و به اسماء و صفات خدا در عهد عتیق، وحدت و یگانگی خدا و ملّی بودن آن و نیز به عقاید یهود در قرآن اشاره شده است. فصل سوم به توحید در دین مسیحیت اختصاص یافته و به مطالب مهمی در مورد تثلیث از جمله عوامل رویکرد مسیحیت به این اندیشه، تثلیث و عهدین، تثلیث و شوراهای جهانی و در پایان به نقد و بررسی آن پرداخته شده است. در فصل چهارم توحید از دیدگاه اسلام مطرح گردیده، دلایل توحید، اقسام و مراتب توحید مورد بحث قرار گرفته است. در فصل پنجم که آخرین فصل نیز خواهد بود، با توجه به اینکه توحید در ادیان ابراهیمی در فصلهای جداگانه قبلاً مورد بررسی قرار گرفت. در این فصل به بررسی تطبیقی، جمع بندی مطالب و مقایسه آن پرداخته شده است؛ اشتراکات و اختلافات ادیان ابراهیمی در باب توحید، صفات الهی، اقسام و مراتب توحید بازگو و مقایسه گردیده است.