جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«ایمان» و ماهیّت آن و تفاوت آن با «اسلام» از کلیدی‌ترین مباحث اسلامی به شمار می‌رود که مورد توجّه بیشتر مفسّران و متکلّمان اسلامی قرار گرفته است. از سوی دیگر علاوه بر دو مفهوم «اسلام» و «ایمان»، مقوله‌ی دیگری که در احادیث معصومین علیهم السّلام از جایگاه والایی برخوردار است، مفهوم «یقین» می‌باشد. هدف از این پژوهش بررسی و تبیین مفهوم دقیق سه واژه «اسلام» و «ایمان»، «یقین» از دیدگاه دو مفسّر بزرگ شیعه و اهل سنّت می‌باشد. این تحقیق که از نوع پژوهش‌های بنیادی است با شیوه کتاب‌خانه‌ای به تحلیل و بررسی درون متنی دو تفسیر «مجمع البیان» فضل بن حسن طبرسی و «أنوار التّنزیل و أسرار التّأویل» بیضاوی می‌پردازد و با تکیه بر مطالب تفسیری این دو مفسّر در جست‌جوی موارد اشتراک و افتراق دیدگاه‌های آن‌ها درباره معنا و ماهیّت «اسلام»، «ایمان» و «یقین» و تفاوت آن‌ها با یک‌دیگر و تبیین و بررسی تقدّم و تأخّر مفهومی و ارکان و درجات و مراتب آن‌ها باشد. بنابر نظر طبرسی، «اسلام» به معنی «انقیاد» و «تسلیم» بوده و «ایمان» به معنی «تصدیق» می‌باشد. وی معتقد است که «ایمان» دارای دو رکن اساسی «معرفت» و «تصدیق قلبی» می‌باشد و قابل زیادت و نقصان نیست و «عمل» از حوزه مفهومی «ایمان» خارج است. طبرسی «یقین» را مرتبه عالی «ایمان» و به معنی علم دانستن مسائل مبهم می‌داند که بعد از استدلال نظر توأم با آرامش برای انسان فراهم می‌شود. در مقابل بیضاوی، «اسلام» را «انقیاد» و «دخول در سلامتی» و «اظهار شهادتین» دانسته و «ایمان» را «تصدیق توأم با آرامش» می‌داند و معتقد است که «عمل» جزء ارکان «ایمان» نیست. وی در تبیین ماهیّت «یقین» با طبرسی هم‌عقیده می‌باشد. بنابراین، از برخی جهات دیدگاه این دو مفسّر در تعارض با آیات الهی و روایات معصومین می‌باشد، به طوری که «اسلام» به معنی «اقرار به شهادتین» و «ایمان» به معنی «عقیده قلبی و رفتار عملی» طبق موازین دین شریف است. هم‌چنین ایمان ذو مراتب و امری مشکّک بوده و «یقین» به عنوان مرتبه عالی ایمان تلقّی می‌شود.

رساله ای که در پیش رو دارید با عنوان «جایگاه نهی از سوء ظن در قرآن کریم و آسیب شناسی آن در اخلاق اجتماعی» تهیه و تدوین گردیده است. در این رساله آیات و روایات مختلف در مورد یقین، حسن ظن و سوءظن مورد بررسی قرار گرفته و تاثیرات آن بر فرد و خانواده تبیین شده است. مشکل امروز جامعه، هم ریختگی اخلاق اجتماعی در عصر حاضر و ایجاد تنش و بدگمانی و سوء ظن در میان جامعه انسانی و خصوصاً جوامع اسلامی است. لذا اصلاح رفتار نامناسب اجتماعی و تبیین جایگاه اخلاق حسنه اجتماعی بر اساس مبانی و اصول قرآن و روایات ضروری به نظر می رسد. یقین مرتبه ای از مراتب علم و ضد شک و تردید است یعنی اعتقاد جازم و محکمی است که مطابق با عالم حقیقی است. یقین هم به علم و هم به آخرت و قضا و قدر مربوط می شود. با توجه به رابطه و جایگاه علم و یقین با ظن در قرآن کریم می توان گفت که ظن مقدمه علم و یقین است و در صورت اقدام بر اساس ظنون شاهد تزلزل اجتماعی در عرصه های خانواده و حتی جوامع بزرگتر از آن، و در صورت بی توجهی به آن، شاهد غافلگیری و رخداد خطرات از پیش تعیین شده خواهیم شد.سوء ظن یکی از رذائل اخلاقی است که در علم اخلاق مورد بررسی قرار می گیرد، سوء ظن صفتی است که جزء مفاسد اجتماعی به حساب می آید؛ چون اگر سوء ظن در هر جمعی چه اجتماعات بزرگ و چه کوچک مانند خانواده پیش بیاید عواقب بسیار مخربی به دنبال خود دارد. از آنجا که سوءظنیک تفکر انحرافى است تدریجاً در سایر افکار انسانى نیز اثر مى گذارد و تحلیل هاى او نیز از حوادث نادرست مى شود و از رسیدن به واقعیت ها که زمینه پیشرفت و موفقیت است باز مى ماند. بدگمانی به دیگران به دنبال خود بدبینی و رفتاری منطبق با آن نگرش بد را دارد و در بسیارى از موارد به دنبال سوءظن، انسان مرتکب تجسّس و به دنبال تجسّس مرتکب غیبت و گاه تهمت مى شود و مى دانیم غیبت و تهمت یکى از اسباب عدم قبولى عبادت و سستی بنیان خانواده ها و اجتماع است. سوءظن به پروردگار و بدبینى نسبت به وعده هاى الهى آثار مخربى در بنیان ایمان و عقائد انسان دارد و انسان را از خدا دور مى سازد و باعث تجری به گناه و عدم طاقت در برابر سختی ها و امید نداشتن به دعا و عبادت می شود. همچنین انسان را از عنایات الهى محروم مى کند. لذا برای درمان آن باید با استواری در ایمان و بیداری از خواب غفلت و دوری از گناهان و با رسیدن به کمال و بالا بردن درجات معنوی و پرهیز از تجسس، گوش دادن و غیبت دیگران به تکریم و اظهار محبت و احترامهمنوعان خود پرداخت.کلید واژه گان:اخلاق اجتماعی، اخلاق اسلامی، یقین، ظن، حسن ظن، سوء ظن

هدف از این پایان نامه بررسی وتحلیلایماناز دیدگاه غزالی وکی یرکگور است ، وما ارا واندیشه این دو متفکر را در این پایانامهمورد ارز یابی قرار داد ه ایم .با این تفاسیر ما از این منظر تفاوت مختلف را از ایندو شاهد بوده ایم. که درذیل آن را به خلاصه ذکر می نمایم.به عقیده کی یرکگورایمان جهش و خطر کردن است و دلبستگی شورمندانه و بی حدّ حصر به سعادت ابدی است که فقط با انتخاب فرد مومن عملی می‌شود و نه تنها استدلال‌های عقلی نمی‌تواند آن را تایید کند، بلکه چنین استدلال عینی و شواهد کافی ارزش ایمان را می‌کاهد.ایمان باور به پارادوکس است، پارادوکس تجسّد. او ایمان را از سنخ امور انفسی و باطنی می‏داند و از این رو به نظر وی امور آفاقی از جمله استدلال‏های عقلی برای ایمان شایسته نیست و ایمان را والاترین فضیلتی است که انسان می تواند بدان نائل گردد. غزالی ایمان را صرف تصدیق‏ قلبی می‏داند و استدلال عقلی می تواند آن را تایید کند.اما ایمانباید، در قول و عمل تجلی پیدا کند، چون مکمل و متمم آن است. او میاننظر خود و سلف صالح (اهل حدیث) هماهنگی ایجاد کرده‏ و معتقد است که ایمان نوعی نور روشنگر ،فطری است که خدا از سر لطف در قلوب بندگانش می افکند. ایمان گاهی به صورت اعتقادی راسخ و سخت ازحاق ضمیر آدمی می جوشد و قابل توصیف نیست. حتّی ایمان ممکن است در نتیجه مشاهده اثری از انسانی پارسا و نظایر آن تحقّق یابد و ایمان را بر چهار رکن استوار می‏نماید .رکن اول؛معرفت ذات حق، رکن دوم؛صفات خداوند، رکن سوم‏؛افعال خداوند و رکن چهارم هم در سمعیات که شامل اثبات حشر و نشر و عذاب قبر می‏شود و...

این پایان نامه به نسبت شک و یقین و محدوده ی معرفت در آراء ویتگنشتاین متقدم و متأخر می پردازد و در پایان آراء وی را در این زمینه با تکیه بر معرفت شناسی حکمت متعالیه مورد نقد و بررسی قرار می دهد. مساله شک و یقین تمامی آثار ویتگنشتاین، از تراکتاتوس تا در باب یقین را در بر می گیرد. ویتگنشتاین متقدم با ساخت یک نظام فلسفی بر پایه منطق، به حدود معرفت و تعیین مرز معناداری و بی معنایی زبان می اندیشد. او با پذیرش رابطه تصویرگری میان زبان و جهان، عرصه معرفت را به حدود زبان مقید می کند و بدین سان معنادار بودن یک گزاره به تصویر پردازی و واقع نمایی آن وابسته می شود. از آن جا که محتوای گزاره های اخلاقی، دینی، منطقی، ریاضیات، متافیزیک و حتی کل رساله قابل تصویری نیستند ، از عرصه معنا داری خارج و بی معنا یا مهمل انگاشته شده و تنها علوم طبیعی معرفت بخش قلمداد می شوند. ویتگنشتاین در دوره دوم حیات فکری خود از نظریه پیشین عدول می کند و به جای آن نظریه ی کاربردی معنا را مطرح می کند که در آن معنا داری در پیوند با بازی زبانی مطرح می شود. در این نظریه، یک تعبیر هنگامی معنا دار تلقی می شود، که در بازی زبانی خود به درستی به کار رود. بر همین اساس شک و یقین هر کدام بازی زبانی خود را اقتضا می کند. ویتگنشتاین متاخر معرفت و یقین را دو مقوله مجزا از هم دانسته و یقین را مقدم بر معرفت می داند که ریشه در عمل و نه معرفت دارد. به باور وی صورت ابتدایی بازی زبانی یقین است، که بی نیاز از هرگونه توجیه و دلیل است. معرفت شناسی حکمت متعالیه اگر چه از جهت مبانی با رویکرد ویتگنشتاین متقدم مشترک است با این حال از حیث نتایجی که ویتگنشتاین از نظریه تصویری زبان خود می گیرد، با دیدگاههای وی درباره ی گزاره های اخلاقی و الهیات تفاوت دارد. علاوه بر این در ویتگنشتاین متأخر، اگر چه استدلالهایی علیه شکاکیت مطرح می شود، اما به دلیل رویگردانی ویتگنشتاین از رویکرد واقع گرایانه در دوره ی دوم فلسفی خود، مبانی او در مخالفت با شکاکیت با حکمت متعالیه متفاوت است.

معرفت عرفاني يا مكاشفه در نظر امام خميني(س) يكي از ارزشمندترين و معتبرترين معارف بشري است. اين معرفت با ادراك شهودي و حضوري حقيقت خارجي معلوم رخ مي‌دهد. در واقع عارف با ذات و حقيقت شخصي و جزئي اشياء و عوالم وجود اتحاد و اتصال مي‌يابد. محوري‌ترين ابزار كسب اين نوع از معرفت قلب انسان است. عارف در مسير سلوك الي الله پس از تزكيه نفس و تطهير قلب خويش و بهره‌گيري از عوامل مؤثر در كسب معرفت، مقامات و منازلي را طي مي‌نمايد كه به تناسب هر مقام، معرفتي خاص از جانب خداوند بر قلبش متجلي مي‌گردد كه همان معرفت عرفاني مي‌باشد. رابطه دوسويه و ناگسستني معرفت و عمل از جمله مسائلي است كه حضرت امام(س) تأكيد خاصي بر آن دارند. البته موانع و حجابهايي نيز در مسير كسب معرفت عرفاني وجود دارد كه عارف بايد همواره سعي در زدودن و خرق آنها داشته باشد تا در نهايت به بالاترين مقام معرفت يعني لقاء الله و شهود تجليات ذاتي حق نائل گردد. در اين پايان‌نامه به بررسي ماهيت و مراتب معرفت عرفاني و عوامل و موانع كسب آن از منظر امام خميني(س) خواهيم پرداخت.

سوئينبرن فيلسوف دين معاصر در آثار خود تلاش كرده است تقرير جديدي از براهين اثبات وجود خدا ارائه دهد. بر اين اساس، وي بايسته هاي معرفتي ويژه اي در خصوص اين ادله بيان ميكند كه از ميان آن ها ميتوان به اقناعي بودن، پسيني بودن، استقرايي بودن و انباشتي بودن اين ادله اشاره كرد. در اين پژوهش سعي كردهايم كه رويكردهاي مزبور به براهين را تبيين و سپس مورد بررسي و نقد قرار دهيم

با توجه به اینکه موضوع علم وآگاهى در همه ی موجودات به ویژه در میان انسانها از اهمیت خاصی برخوردار است، و بررسی آیات قرآن ، نظرات علما ، پژوهشگران و کثرت فراوانى آیات قرآن ،دلیل بر اهمیت ودرخشندگى این موضوع است.از طرفیمهمترین عاملی که می تواند نقیض موضوع علم وعامل سقوط انسان باشد جهل است، جهلی که به معنای بی علمی ، بی عقلی وبی حلمی است و با واژه ی سفههم معناست و انساننادان ،بدون داشتن علم وبا غوطه ور شدن در جهل با عوامل مهم درونی وبیرونی (اعتقادی –رفتاری) ،مراتب جهل وگمراهی را پشته سر گذاشته وبه نهایت پستی می رسد که سخت مورد نکوهش قرآن قرار گرفته است. بنابرایننمایاندن و کشف علم وجهل که دارایچه مرتبه هایست ،منجر بهبهتر زندگی کردن انسان خواهد شد، از جمله اصلی ترین هدفهای پیش روی این پژوهش است. این پایان نامه با توضیح وتعریف واژه علم وجهل ومترادف هاى آن، آغاز شده، سپس با بررسى آیات قرآن ، مشخص گردید که، علم در آیات قرآن کریم بمعناى شناخت ومعرفت ودرک اشیا است و هدیه ی الهى است، که به انسان بی خبر از همه چیز،عطا شده تا خود را از گمراهیوجهلی که مانع مهم در مسیر کمال اوست نجات دهد وبا گذراندن مراحل و مرتبه های علم به سعادت برسد وبا نگاه به آیات علمى قرآن کریم ، واژه هایی چون معرفت ،یقین ،بصیرت وفقه و... با علم هم معنا بوده و در آنها هدفى متعالى نهفته است، وآن هدف چیزى جز هدایت گرى بشر به سوى پروردگار نیست. خداوند می‏فرماید: «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» مجادله / 11.«خدا کسانی از شما را که ایمان آورده‏اند و کسانی را که به آنان دانش داده شده، به رتبه‏هایی بالا می‏برد.» لذا بخش اعظمی از این پایان نامه در مورد مراتب علم وجهل بوده ،علم مورد ستایش قرآن دارای مراتبی است که انسان از اولین مرتبه (مرتبه ی علم الیقین) وعبور از مرتبه ی دوم (مرتبه ی عین الیقین)به مرتبه ی نهائی(مرتبه ی حق الیقین) می رسد وجهل مورد نکوهش نیزمراتبی دارد که انسان از اولین مرتبه (مرتبه جهل بسیط) وعبور از مرتبه ی دوم(مرتبه ی بسیط بسیط) به‌ مرتبه‌ نهائی که آن‌، انکار علم‌ (جهل مرکب)‌است می رسد که تا مهمترین آیاتی که دراین باره درقرآن کریم مطرح گردیده نمایان شده تا دیگران بهتر بتوانندبا آگاهی بیشتر راه سعادت و خداشناسی را طی کنند ان شاء ا...کلید واژه : مراتب علم ، مراتب جهل ، آیات قرآن ،یقین ، جهل ، علم

معضل استقرا از مهم ترین و دشوارترین مسائل فلسفی است که با حل آن بسیاری از معضلات فلسفی حل می شوند و استنتاج های علمی توجیه پذیر می شوند. برتراند راسل، یکی از فیلسوفان بزرگ تحلیلی قرن بیستم، تلاش کرده است معضل استقرا را حل کند.از نظر راسل معضل استقرا پرسش از چگونگی توجیه احکام کلی، قوانین علّی، و معرفت غیر مستقیم است. او توسل به اصل یک نواختی طبیعت را برای حل این معضل کافی نمی داند؛ از نظر او چارۀ کار پذیرش اصل استقراست. بنابر اصل استقرا، هرچه تعداد موارد اقتران الف با ب بیش تر باشد احتمال اقتران همیشگی الف با ب بیش تر خواهد بود و هرگاه تعداد موارد اقتران به اندازۀ کافی باشد احتمال اقتران همیشگی الف با ب قریب به یقین می شود.به اعتقاد راسل، اصل استقرا نه قابل اثبات تجربی است و نه قابل اثبات عقلی، بلکه این اصل را باید به استناد بداهت ذاتی اش و درنهایت به دلیل نتایج آن پذیرفت. بنابه نظر راسل اصول فرامنطقی یا اصول موضوعۀ پنج گانه باعث می شوند احتمالِ تعمیم به یقین نزدیک شود. سرانجام راسل خاطرنشان می کند هرچند استقرا به ما یقین نظری (منطقی و ریاضی) نمی دهد، اما احتمال قریب به یقین ناشی از آن بیش تر از یقین ناشی از جزم مابعدالطبیعی است.

بدون تردید، ایمان یکی از مهم ترین و سرنوشت سازترین مقوله های مرتبط با انسان است، چراکه انسان ها دغدغه ای مهم تر و دیرپاتر از نیل به سعادت و رستگاری و نیک فرجامی ندارند و ایمان سنگ بنای سعادتمندی و رستگاری انسان است. نخستین مسئله - و شاید مهم ترین مسئله - دربارۀ ایمان چیستیِ معنا و مفهوم آن است.این مقاله درصدد تبیین معنا و مفهوم ایمان در حکمت متعالیه است. بررسی دقیق آثار فلسفی و کلامی ملاصدرا و شاگردان مکتب صدرایی نشان می دهد که ایمان از نظر آنها، به ویژه از نظر صدرالمتألّهین، برابر با علم – به معنای تصدیق منطقی یا یقین علمی و جزمی – است و چیزی غیر از آن نیست. ولی تحقیق و بررسی متون و منابع دینی و دیدگاه سایر حکما و متکلمان اسلامی دربارۀ مقولۀ ایمان ومسائل مرتبط با آن خلاف نظر آنها را به اثبات می رساند و ایمان را جدای از علم و چیزی فراتر از آن نشان می دهد. این مقاله، ضمن ارائۀ معنا و مفهوم درست ایمان، درصدد کشف نظر حکمت متعالیه دربارۀ ایمان به معنای اشاره شده و نقد و بررسی آن است. بدین منظور، نخست، جایگاه فلسفیِ بحث از ایمان و پس از آن، معنای لغوی واژۀ ایمان تبیین می شود و سپس، با استفاده از عبارات مکتوب بجامانده از بنیانگذار حکمت متعالیه و برخی از شاگردان بی واسطه و باواسطۀ او، دیدگاه آنان دربارة مفهوم و ماهیت ایمان استخراج و ارائه می شود و پس از آن، نقطه-نظرات آنان بررسی و در ادامه، یافتۀ نگارنده در این باره با استناد به دلایل عقلی و نقلی بیان می گردد. بنابراین، پرسش اصلی پژوهش حاضر این است: ماهیت ایمان در دیدگاه حکمت متعالیه چیست؟