جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این رساله اولاً: با توجه به ذو مراتب بودن نفس ناطقه و عین الربط بودن او به مبدا اعلی، ثابت می‌شود که عهد وجودی او(عهد عالم ذر) با خالق هستی در تمام مراتبش، شأنی سعی و امتدادی از وجود ذومراتب او با تمایز در مرتبه و شخصیت واحد در تمام مراتب است، لذا نه اینکه این عهد تقدم زمانی بر مرتب? مادی او( نفس) ندارد، بلکه عهد وجودیِ نفس در مراتب فوق طبیعت،تقدم سعی و رتبی بر عالم طبیعت دارد، به عین معیتِ قیومیه؛( دلایل: در نتایج فصل دوم...) و ثانیاً: با توجه به اصل تشکیک در ظهوراتِ وجود و طبق اصل وحدتِ وجود، ابتداً ثابت می‌شود که جبر در پیکر? هستی راه ندارد،( چرا که جبر از تعدد و وحدت عددی شکل می‌گیرد) و بعداً طبق این اصل که «جبر به طور مطلق در کلِ سعیِ عالم وجود» نفی شد، ثابت می‌شود که جبر در مراتب و ظهورات این حقیقت احدی و صمدی(که یک ظهور آن نفس است) نیز مرتفع می‌شود؛ و با توجه به آنچه گذشت، با چند دلیل ثابت می‌شود که نفس ناطقه در پیمان خود در عالم ذر مختار بوده است( نه بدان اختیار که در برابر جبر تعریف می‌کنند، بلکه اختیار ظلّی)، و با چند تقریر نظری? امر بین امرین ثابت می‌شود.(دلایل: در نتایج فصل چهارم).

اغلب مباحث مطرح شده در ذیل این موضوع، میان فرق مختلف کلامی،‌ در ذیل تفسیر آیات قرآن بیان و طرح گردیده است. چرا که به نظر می‌رسد چالش اصلی را ظاهر متضادگونه برخی آیات، ایجاد می‌کند. متکلمین عموماًدر ذیل تفسیر آیات متعددی، وارد بحث از رابطه علم و اراده الهی با اختیار انسان و نحوه گزینش ایمان و کفر، گردیده‌اند و هر یک مواضع و رویکردهای مخالفان خویش را به نقد کشیده و به اثبات دیدگاه‌های خویش پرداخته‌اند؛ با وجود قدرتمندی این نظریه‌پردازان در تبیین مواضع خویش، به دلایل گوناگون، ایشان نتوانسته‌اند تعریف صحیح و سازگار با تمامی اصول وحیانی اسلام، ارائه دهند. و در نتیجه دامنه این بحث به حوزه های دیگر مباحث قضا و قدر و .... نیز کشیده شده است.پویش اصلی این پژوهش، ارائه بیانی روان، درست و سازگار از میان مستندات دین پژوهی، از معنای اختیاری بودن ایمان و کفر، و درنتیجه پاسخ به شبهات این حوزه می باشد. در تبیین مسئله جبری یا اختیاری بودن ایمان و کفر، پس از تبیین معناشناختی کلید واژه‌های "ایمان"، "کفر"، "جبر"، "اختیار"، "تفویض"، از جنبه‌های مختلف، به تفاوت کارکردهای هر یک از این واژگان، در جایگاه‌های مختلف، اشاره گردیده است. چرا که تعیین کارکردهای متفاوت هر واژه در آیات و روایات، در ارائه الگوی نهایی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.در ادامه به بررسیآیات و روایاتی، که با صراحت کافی به بیان عاملی از عوامل موثر در ایجاد ایمان و کفر و یا ثبوت آن دو اشاره می‌کنند، پرداخته‌ایم. سپس علاوه بر طرح و نقد و بررسی آیات و روایات شبهه انگیز در این موضوع، به بیان دیدگاه امامان معصوم، در این زمینه، پرداخته و بر این دیدگاه و نظریه تاکید می‌کنیم.بر اساس این دیدگاه، "اختیاری بودن ایمان و کفر"ـ که عبارت است از: "اعتقاد و باور قلبی صادقانه" (ایمان) و یا هر نوع "عقیده و کردار منکرانه نسبت به طاعت خداوند" (کفر)، برترین گزینه انتخابی انسان و با تمایل وی و با پشتوانه قوا و استعدادهای خدادادیش تحقق می‌یابدـ قابل دفاع می‌باشد.در آخرین گفتار این پژوهش به بررسی آثار و پیامدهای اعتقاد به هر یک از نظریه‌های جبری یا اختیاری بودن ایمان و کفر پرداخته‌ایم.