جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تبیین وجودی معرفت، پژوهشی است در باب بنیانهای پیشین معرفت بشری. معرفت بشری، مبتنی بر نوعی حضور و دادگی پیشین اشیاء است؛ اما فهم چگونگی این دادگی پیشین و حضور اشیاء محقق نمی‌شود مگر در پرتو فهم ساختار وجودی انسان و نسبت آن با حقیقت وجود به عنوان بنیان همه ظهورات و تعینات موجودات به منزله متعلقات شناسایی. لذا تبیین وجودی معرفت تلاشی است در جهت فهم این نسبت و چگونگی ابتناء معرفت بر چنین نسبتی. از نظر هیدگر، رابطه معرفتی(رابطه سوبژه‌‌ـ ابژه)، به هیچ وجه بنیان و اساس ارتباط و تعامل انسان با عالم نمی‌باشد. عالَم اولین بار از طریق معرفت بر انسان مکشوف و گشوده نمی‌شود، بلکه انسان واجد نوعی گشودگی پیشین به عالَم است که بنیان خود معرفت نیز بر این گشودگی و انکشاف پیشین استوار است. انسان پیش از آنکه بخواهد نسبت به عالم معرفت پیدا کند در عالم حضور دارد، انسان به هیچ وجه موجودی فرو بسته و محصور نیست بلکه همواره در بیرون از خود، در حقیقت وجود قیام دارد. لذا هیدگر از نام دازاین که بیانگر استعلاء و برونخویشی انسان به سوی وجود است برای نامیدن این نحوه از وجود استفاده می‌کند. از نظر هیدگر در تاریخ متافیزیک غرب، که وی آن را سیر بسط و تثبیت سوبژکتیویسم می-داند، به دلیل غفلت از این رابطه پیشین اگزیستانس یا همان نحوه وجود انسان با حقیقت وجود، و اصل قرار دادن رابطه معرفتی،با نوعی گسست و شکاف عمیق بین انسان و عالَم مواجه می‌شویم که اوج این شکاف را می‌توان در اندیشه دکارت مشاهده کرد. در نتیجه در این سنت امکان وصول به اشیاء فی نفسه در معرفت بشری به سؤالی جدی و چالش بر انگیز تبدیل می‌شود. ملاصدرا نیز در فلسفه خود به هیچ وجه رابطه معرفتی را اصل و بنیان قرار نداده از نظر وی رابطه معرفتی منبعث از نوعی ارتباط وجودی بین عامل معرفت و متعلق معرفت است. وی حتی از این نیز فراتر رفته و اصولا علم و معرفت را نحوه‌ای از وجود و یا عین وجود می‌داند. از نظر وی همانگونه که حقیقت وجود دارای مراتب و درجات متفاوت است، متناظر با آن معرفت و علم نیز دارای مراتب متفاوتی است. در معرفت بشری علم به عنوان نحوه‌ای از وجود، چیزی جدای از وجود انسان و ساختار وجودی وی نبوده و لذا وی علم را نه نوعی ارتباط و اضافه بلکه آن را نوعی اشتداد و کمال وجودی برای انسان می‌داند. از نظر ملاصدرا معرفت بشری ریشه در ساختار وجودی انسان و وابستگی و تعلق وجودی وی به کمال و وجود مطلق دارد.وجود انسان با وجود سنگ، چوب و سایر موجودات در این حقیقت متمایز است که وجود انسان برخلاف سایر موجودات در خود فروبسته و محدود نبوده و همواره به سمت بیرون از خویش التفات دارد. این برونخویشی و التفات وجودی که ریشه در وجود تعلقی انسان دارد، بنیان دادگی و ظهور اشیاء در معرفت بشری است. در فلسفه ملاصدرا می‌توان به نوعی رابطه ماقبل معرفتی بین انسان به عنوان موجود مقید با وجود مطلق و نامحدود اشاره کرد؛ که رابطه معرفتی خود مبتنی بر چنین رابطه پیشینی است. به همین دلیل، هر چند ملاصدرا با پدیده‌ای به نامسوبژکتیویسم مواجه نبوده، امابا نظر به آراء وی می‌توان به نقد سوبژکتیویسم از منظری جدیدپرداخت.

در قرن بیستم میلادی دو جریان فکری مهم در غرب ظهور کرد که هر دو واکنشهایی به روند فکری مغرب زمین از رنسانس به بعد بودند. جریان نخست به سنت گرایی معروف شده هرچند خودِ متفکران این نحله ترجیح می دهند آن را حکمت خالده بنامند. این جریان با رنه گنون متفکر بزرگ فرانسوی آغاز می شود. جریان دوم که برآمده از پدیدارشناسی هوسرل و متأثر از علم هرمنوتیک است و در نهایت به فلسفه تطبیقی به معنای خاص آن می رسد، می کوشد تا به گونه ای دیگر راه نجاتی برای جهان مدرن بیابد. متفکر شاخص این جریان هانری کربن است. از سوی دیگر، موضوع سنت و تجددگرایی یکی از مسائل مبتلابه جامعه ماست و از اهمیت کانونی برخوردار است به گونه‌ای که هرگونه فهمی نسبت به این مفاهیم می تواند تاثیرات اجتماعی، سیاسی و اعتقادی بسیاری را به همراه داشته باشد. هدف از این تحقیق، مقایسه دیدگاههای نمایندگان شاخص دو نحله فکری فلسفی یادشده، یعنی رنه گنون و هانری کربن، در خصوص سنت و تجدد است.این تحقیق، با بررسی مبانی اندیشه گنون آغاز می گردد. گنون مابعدالطبیعه محض را که همان حکمت خالده است، تنها راه شناخت صحیح می‌داند و عقل کلی (intellect) را که عامل این شناخت است در مرتبه ای بالاتر از عقل استدلالی (reason) می‌نشاند و بر این اساس به نقد فلسفه های مدرن می پردازد. از سوی دیگر، مبانی اندیشه کربن بر پدیدارشناسی هوسرل و هرمنوتیک هایدگر استوار است که با الهام از حکمت اشراق سهروردی به طرح عالم مثال می پردازد و بر مبنای آن به نقد تفکر مدرن می پردازد. از نظر گنون، جهان متجدد در تقابل کامل با سنت قرار دارد که فردگرایی و سیطره کمیت از مظاهر اصلی این تقابل هستند. گنون، دنیای متجدد را دچار بحران می داند و به نحو قاطع آن را مورد نقد قرار می دهد. از طرف دیگر، سنت از نظر کربن، همان حکمت خالده یا خمیره ازلی به تعبیر سهروردی است که برگرفته از مشکات نبوت است. کربن بر این اساس به مذهب شیعه و فلسفه ایرانی تمایل پیدا میکند. شرق و غرب نیز دو مفهوم اصلی نزد هر دو متفکر هستند که اولی با سنت و دومی با تجدد ارتباط تنگاتنگ دارد. از نظر گنون امروزه نمایندگان زنده سنت را باید در شرق یافت، هرچند سنت در ذات خود فراتر از این دو مقوله است. از نظر کربن شرق معنایی نمادین دارد و مشرقی بودن یعنی رفتن به عمق و باطن که صفت عارفان است. راه رهایی بشر امروز از نظر گنون، نفی مطلق مدرنیته و شناخت سنت اصیل است. از نظر او، انحطاط و تباهی جهان با توجه به تلقی دوری از تاریخ امری محتوم است که در نهایت به ضد سنت و سنت معکوس می رسد اما پیش از فروپاشی کامل، مرحله ترمیم فرامی‌رسد. کربن، اما راه رهایی را بازگشت به عالم خیال و سرچشمه های الهیات اصیل از طریق فراگفتگو و فلسفه تطبیقی می داند. تحقیق حاضر نشان می دهد که اندیشه های گنون و کربن وجوه اشتراک فراوانی دارند، با اینهمه وجوه افتراق مهمی هم در تفکرات آنها دیده می شود. مهم ترین اختلاف میان دیدگاههای کربن و گنون، اختلاف نظر آنها درباره روانشناسی جدید است.

فردریش انگلس زمانی گفت «شلی، نابغه، پیامبر، شلی، و بایرون با نکته سنجی درخشانش و طنز گزنده اش بر جامعه حاضر ما بیشترین خواننده ‏های خودرا در میان طبقه پرولتاریا یافته اند. طبقه بورژوا تنها نسخه های یا ابتر یا نسخه های خانوادگی که به تناسب اخلاقیات ریاکارانه ی روز سانسور شده اند یافته است.»(247) این نقطه نظر از دو جهت شاخص است چراکه این ستایش از جانب فیلسوفی بیان شده که عدم اهتمام او به مسائل ماورائی بر کسی پوشیده نیست. این یکی از دلایلی بود که این پایان نامه را برآن داشت تا در مورد معرفت شناسی و متافیزیک در مورد این دو شاعر به تحقیق بپردازد. البته امیید است تا این کار متفاوت از کارهایی که تا کنون در مورد این دو انجام شده به پایان برسانم. این پایان نامه بایرون و شلی در خلا مورد بررسی قرار نمی دهد بلکه چنین می پندارد که آنها حاصل برخورد دو مکتب فکری بزرگ که میراث دینی و فلسفی زندگی غرب را شکل داده اند، بوده اند. یکی از آن دو تجربه گرایی انگلیسی است که تقریباً می تواند گفت با بکن آغاز و در راسل به اوج خود رسید. دیگری ایده‏آلیسم پساکانتی یا ایده‏آلیسم آلمانیست. اوج شکوفایی تجربه گرایی انگلیسی که بنیانهای تفکر دینی را از طریق معرفت شناسی منهدم کرد در نیمه اول قرن هجدهم در آثار تجربه گرایان شاخصی چون جان لاک، جرج برکلی و دیوید هیوم به چشم می خورد. از میان این متفکرین آثار لاک و هیوم مد نظر نگارنده است. دهه آخر قرن هجدهم در آلمان دوره بلوای فلسفی بود. پس از اینکه کانت بنیان های داگماتیسم متافیزیک را از طریق کتاب "سنجش خرد ناب" به لرزه در آورد، متفکرین و دانشوران مختلف از زوایای گوناگون به او حمله کردند. از آنجا که به نظر می رسید او این رسالت را ناتمام گزارده بود، نیاز به یک تمام کننده احساس می شد. این بود که گروهی از متفکرین از جمله فیشته، شلینگ و هگل برخود دانستند که رسالت نا تمام وی را به انجام برسانند که بدان ها ایدآلیست های آلمانی نیز گفته می شود. از میان آنها فیشته و شلینگ مد نظر نگارنده هستند.

اندیشه سنت گرایی یکی از مهمترین مکاتب معاصر است که در کنار مدرنیسم و پسامدرنیسم قرار می گیرد اما این نحله فلسفی علی رغم معاصر بودن بر علیه فلسفه های نوین عمل می کند و به عنوان تفکری ضد مدرنیسم شناخته می شود. سنت گرایان پیروان فلسفه جاودان هستند که به سنت ازلی و عقل شهودی و مابعدالطبیعه عرفانی و اجزای فکری دیگری که از این مبانی نتیجه می شوند، از جمله وحدت متعالی ادیان، معتقدند. از این منظر سید حسین نصر به عنوان یک فیلسوف مسلمان شیعه و ایرانی نیز یکی از مهمترین متفکران جریان سنت گرایی محسوب می شود. نصر از منظری سنت گرایانه به فرهنگ و تمدن اسلامی می نگرد و تفسیری خاص که هماهنگ با مبانی سنت گرایی است از وضعیت تمدنی جهان اسلام ارائه می کند. این رهیافت نصر کاملا با مبانی سنت گرایی که ضدیت با مدرنیته و احیای سنت است هماهنگ است و همین رابطه ایجابی نسبت به سنت و سلبی نسبت به مدرنیته موجب شکل گیری این تفکر است.

چکیده ندارد.

ویتگنشتاین یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان معاصر است که در دو دوره ی تفکر خویش به زبان پرداخته است. او در تفکر متأخر خویش نگاه بدیعی به زبان داشته و سخن از «بازی های زبانی» به میان می آورد که موضوع این رساله است. چنین دیدگاهی مباحث فراوانی را در پیرامون خود دارد و هم چنین لوازم و نتایج بسیاری را به دنبال می آورد؛ در این رساله در پی آنیم تا با امعان نظر بر اندیشه ی ویتگنشتاین متأخر، به ارائه ی سیری منطقی و تشریح و وضوح بخشیدن به دیدگاه او درباره ی زبان و هم چنین به لوازم و نتایج این دیدگاه در حوزه های مختلف بپردازیم.در این راستا ابتدا به ویتگنشتاین متقدم اشاره ای داشته و سپس به ویتگنشتاین متأخر پرداخته و سعی شده تا دیدگاه وی که آن را می توان در مفهوم موجز «بازی زبانی» خلاصه کرد، به زبانی ساده و روشن ارائه شود؛ در این راه به مفاهیمی چون شباهت خانوادگی، صورت زندگی، قواعد و... پرداخته شده استسپس به گسست ها و پیوندهای دو دوره ی اندیشه ویتگنشتاین می پردازیم تا در این مقایسه درک بهتری ازاندیشه ی متأخر وی انجام پذیرد.و سرانجام به لوازم و نتایج دیدگاه ویتگنشتاین متأخر و چگونگیِ حصول آن ها پرداخته شده است؛ به عبارت دیگر سعی بر آن بوده که به لوازم و نتایج دیدگاه ویتگنشتاین متأخر در حوزه های مختلف از قبیل معنا، اخلاق، زیبایی شناسی، دین، جایگاه، وظیفه و کارکرد و نیز روشِ فلسفه و هم چنین مباحث شورانگیز دیگری همانند بحث زبان آرمانی و ایده آل و امکان یا عدم امکان زبان خصوصی و از سویی نیز به بحث امکان شک مطلق پرداخته شود.

رساله حاضر ترجمه ایست از پنج فصل نخست کتاب «فلسفه ی دین هایدگر» نوشته ی بن وِدِر که در سال 2006 به نگارش درآمده است. هدف نویسنده از نگارش این کتاب برملا ساختن تفکر ضمنی هایدگر درباره ی دین از طریق فلسفه ی اوست. و او این کار را به دو شکل انجام میدهد: اول بوسیله ی بررسی سرتاسر نوشته های هایدگر به منظور آشکار ساختن تفکر او درباره ی دین، و دوم بوسیله ی پرسش از اینکه چه نتایجی بر چنین گونه ای از تفکر برای بنیان نهادن یک فلسفه ی دین مترتب خواهد بود. نویسنده در استخراج دیدگاههای فلسفی مرتبط با دین در آثار هایدگر، در سپهری از یک فلسفه ی دین بکار می پردازد.از اینرو، نویسنده در انجام این پروژه ی خود، خود را تنها به نوشته های فلسفی هایدگر محدود می کند. او در این راه، نسبت به رابطه ی هایدگر با دین از چشم انداز سرسپردگی مفروض خود او با دینی خاص، توجهی ندارد و همچنین به بحث درباره ی موضع شخصی او درباره ی آیین کاتولیک یا آیین پروتستان نیز نمی پردازد.

فريدريک دانيل ارنست شلايرماخر(1834-1768)، يکي از برجسته-ترينفلاسفه و الهي‌داناني است که به خاطر تلاش اثر گذارش بر الهيات جديد، بعد از عصر روشنگري، معروف است. وينه تنها، فيلسوف، بلکه همچنين، يک الهي‌دان به‌نام نيز بود. بيشتر آثار فلسفي او راجع به فلسفه دين بود و به خاطر تأثير ژرفي که بر انديشه‌ي مسيحي بعد از دوران خود گذاشت، «پدر الهيات پروتستان جديد» ناميده شد. شلايرماخر، مؤلفه‌هاي اصلي مسيحيت را در كتاب «درباره‌ي دين»، خطاب به تحقيركنندگان فرهيخته‌ي دين، دوباره تفسير مي‌كند. پروسه‌اي را كه در اين كتاب پيش مي‌گيرد، در واقع نجات دين از تحقير و اهانت روشنگري و مخصوصاً شكاكان رمانتيسيسم كه تحقيركنندگان فرهيخته‌ي دين مي‌باشند، است. او در اين كتاب،‌ منكر آن است كه دين را بتوان يكي از صور معرفت دانست يا مبتني بر متافيزيك و يا علم قرار داد. او نيز در كتاب ديگر خود به نام «ايمان مسيحي»، مهمترين مؤلفه‌هاي دينيرا به شيوه‌اي دقيق‌تر و جزئي‌تر توضيح داده است. در اين رساله تلاش بر آن است که نگاهي عميق و در عين حال منصفانه به انديشه فلسفي و ديني او داشته باشيم؛ ما مي‌خواهيم با تمرکز بر دو اثر مهم شلايرماخر، «درباره‌ي دين» و «ايمان مسيحي» به تفسير انديشه‌ي ديني او بپردازيم.

بررسی و تبیین و توجیه عقل و دین و ارتباط بین سلسله مباحث مربوط به آن به خصوص در تعلیم و تربیت یکی از موضوعات اساسی مورد نظر فلاسفه تربیتی است. از میان مسائل گوناگون فلسفه تعلیم و تربیت توجه به مبانی معرفت‌شناسی و روش آموزش و یادگیری در تعلیم و تربیت از مهمترین مسائل به شمار می‌آید، چرا که جایگاه روش‌های آموزش و یادگیری در تعلیم و تربیت از اهمیت خاصی برخوردار است. لذا ایجاد ارتباط بین عقل و دین و پیدا کردن دلالت‌های تربیتی آن امری سهل الوصول نخواهدبود. اهمیت بررسی ارتباط و نشان دادن دلالت‌های تربیتی آن می‌تواند پاسخگوی سوال‌های پژوهشی ما باشد که در واقع هدف اساسی انجام این پایان‌نامه است.در این پایان‌نامه سعی شده است، تا ضمن طی مراحل تحقیق از جمله بیان مسئله، جستجو در ادبیات تحقیق، به طرح اندیشه‌های ابن‌رشد و نقد آن از منظر جوادی آملی بپردازیم و سپس به تجزیه و تحلیل فرضیه‌ها و نتیجه‌گیری مبادرت نمائیم و با برقراری ارتباط مفهومی بین مفاهیم معرفت‌شناسی و روش‌شناختی مربوط به هر فرضیه، روش تحلیل- توصیفی را به کار بگیریم. در این روش ابتدا مفاهیم مربوط به عقل و دین استخراج و دسته‌بندی و توصیف شده‌اند و سپس بین مفاهیم، ترکیب و ارتباط برقرار می‌گردد. در مرحله بعد دیدگاه ابن رشد نسبت به عقل و دین و ارتباط میان آن دو مورد بررسی قرار می‌گیرد و بدون پیش داوری و اعمال نظر از منظر جوادی آملی مورد نقد قرار می‌گیرد و نهایتاً با نتیجه‌گیری (پاسخ به سوالات تحقیق) خاتمه می‌یابد.

چکیدهبحران شناخت در در انتظار گودوی ساموئل بکتنرجس جعفری لنگرودیهدف تز حاضر ردیابی بحران شناخت در در انتظار گودوی بکت می باشد که نشان دهنده ی بحران هرگونه دانستن و دریافتی است. اوج این بحران در نمایشنامه، خودش هدف نیست؛ بلکه می تواند مقدمه ی بحث ایده آلی برای پیدا کردن یک استرتژی مناسب در نمایشنامه باشد. از آنجایی که زمینه ی هستی شناختی دنیای گودو در بحران است، شخصیت ها پیوسته با سرگشتگی مواجه می شوند و تنها با شک و ابهام پیش می روند. محقق سعی دارد دریابد چگونه بحران شناخت را در نمایشنامه ردیابی کند و دریابد آیا این بحران معادل ابهام است یا نه. و اگر آنها معادل هستند، سپس آیا نسبت دادن پوچ گرایی مطلق به نمایشنامه منصفانه است یا نه. بعلاوه، آیا زبان وسیله ای برای ایجاد کردن بحران است؟ وچرا شخصیت های نمایشنامه توانایی ایجاد یک ارتباط دقیق با زمان و مکان را ندارند؟ با در نظرگرفتن تمامی این سوالات، محقق بحران زبان، هویت، زمان و مکان را که کاملاً بهم مرتطبتند، بررسی میکند. در واقع، بحران شناخت حکایت از ماهیت ساختار شکن نمایشنامه ی بکت دارد و برای تأکید بر این، محقق سایه ی فلسفه های مختلف و به ویژه، سوالات متافیزیکی مختلف، رگه های ابسردیستی یا غیر ابسردیستی را ارائه می کند که حادتر شدن دیدگاه شک گرایانه ی شخصیت ها نسبت به پیرامونشان را نشان می دهد. علاوه بر این، زبان متشکل از صدا و سکوت است و در این ارتباط، کلمات زبان بدون کمک سکوت به بحران منجر می شوند؛ بنابراین، سکوت دیگر در مقایسه با صدا دیگری نیست. سرانجام، در نمایشنامه تنها چیزی که از پدیدارشناسی شخصیت ها نشأت میگیرد معرفت شناسی شک گرایانه است؛ به طوری‌که هرگونه جستجوی عمدی برای دانش و کاوش برای بررسی دقیق زمان و مکان، شک زمانی و مکانی رابرجسته و شک گرایی را تشدید میکند. در آخر، با وجود اینکه شخصیت ها دچار روزمرگی و بی اصالتی هستند، آنها آرزوی رهایی ازروزمرگی را دارند که حاکی از این مسئله میباشد که دنیای گودو بین بی اصالتی و اصالت نوسان دارد.کلیدواژه‌ها: ابسرد، سرگشتگی، شناخت، معرفت شناسی، اگزیستانسیالیزم، متافیزیک، شک اندیشی