جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «اخلاقیات امر واقعی: کانت، لاکان» نوشته آلنکا زوپانچیچ، بررسی تطبیقی نظریۀ اخلاقی کانت با نظریات روانکاوانه لاکان است. زوپانچیچ، فیلسوف برجسته اسلوونیایی، به این می‌پردازد که چگونه می‌توان این دو متفکر به‌ظاهر متفاوت را در یک گفت‌وگوی سازنده، به‌ویژه از طریق مفهوم «امر واقعی»، قرار داد. اخلاق کانت مبتنی‌بر ایده یک قانون اخلاقی جهان‌شمول و ضروری است. این قانون مشروط به امیال یا تمایلات شخصی نیست، بلکه از خود عقل ناشی می‌شود. به عقیده کانت رفتار اخلاقی واقعی از پایبندی به این قانون اخلاقی ناشی می‌شود که او آن را در یک امر مقوله‌ای گنجانده است: فقط براساس آن اصل عمل کنید که به موجب آن می‌توانید در‌عین‌حال اراده کنید که این قانون به یک قانون جهانی تبدیل شود. محور اخلاق کانت مفهوم خودمختاری است. برای کانت، اخلاقی‌بودن یعنی خودمختار‌بودن و عمل‌کردن بر‌اساس قوانینی که عقل برای خود تعیین کرده است. این خودمختاری اساس کرامت انسانی و ارزش اخلاقی است. از طرف دیگر مفهوم امر واقعی لاکان یکی از چالش برانگیزترین و جذاب‌ترین ایده‌های اوست. واقعی چیزی است که خارج از زبان و نماد است، قلمرویی که در‌برابر ادغام در نظم نمادین زبان مقاومت می‌کند که با تروما و محدودیت‌های تجربه انسانی همراه است. در‌واقع لاکان با تأکید بر نقش زبان در شکل‌گیری سوژه، نظریه‌های فروید را بازتفسیر می کند. میل از نظر لاکان صرفا یک انگیزه بیولوژیکی نیست، بلکه براساس نظم نمادین و میل دیگری شکل می‌گیرد. کار زوپانچیچ در این کتاب به‌دلیل ترکیب خلاقانه این دو چارچوب قابل‌توجه است. او استدلال می‌کند‌ مفهوم لاکان از واقعیت، یک پنجره جدید برای تفسیر مجدد اخلاق کانتی فراهم می‌کند. به بیان او، هم کانت و هم لاکان راه‌هایی را برای اندیشیدن در مورد اخلاق ارائه می‌کنند که بر مفهوم از پیش تثبیت شده‌ای از «خیر» متکی نیست. از نظر کانت، قانون اخلاقی از هیچ مفهوم خاصی ناشی نمی‌شود، بلکه از شکل (صورت) خود قانون ناشی می‌شود. به‌طور مشابه، اخلاق لاکان در‌صدد دستیابی به یک وضعیت هماهنگ از وجود نیست، بلکه شامل رویارویی با واقعیت، هسته غیرممکن امیال ما‌ست. زوپانچیچ با آوردن امر واقعی لاکان در اخلاق کانتی، اهمیت پذیرش محدودیت‌های چارچوب‌های نمادین ما را برجسته می‌کند. کنش اخلاقی، در این دیدگاه، متضمن رویارویی با امر واقعی است، با چیزی که نمی‌تواند به‌طور کامل در طرحواره‌های اخلاقی موجود ما بیان یا ادغام شود.

کتاب فلسفه نقادی کانت، اثری نوشته ی ژیل دلوز است که اولین بار در سال 1963 منتشر شد. این کتاب آموزنده، یکی از درخشان ترین آثار دلوز، و یکی از بهترین مقدمه های کوتاه بر آرا و فلسفه ی امانوئل کانت به حساب می آید. دلوز در این اثر تمرکز خود را بر نگرش شخصی کانت به فلسفه معطوف می کند. در حالی که اکثر مباحث و پژوهش های مربوط به کانت، بر کتاب «نقد عقل محض» و فلسفه ی اخلاقی تمرکز می کنند، دلوز در کتاب فلسفه نقادی کانت، تصویری جامع را از کلیت فلسفه ی نقادانه در اختیار مخاطبین قرار می دهد. این کتاب را باید مشارکتی بسیار مهم و تأثیرگذار در حوزه ی پژوهش های مربوط به امانوئل کانت، و آرا و تفکرات فلسفی این اندیشمند بزرگ آلمانی در نظر گرفت.

کتاب فلسفه نقادی کانت، اثری نوشته ی ژیل دلوز است که اولین بار در سال 1963 منتشر شد. این کتاب آموزنده، یکی از درخشان ترین آثار دلوز، و یکی از بهترین مقدمه های کوتاه بر آرا و فلسفه ی امانوئل کانت به حساب می آید. دلوز در این اثر تمرکز خود را بر نگرش شخصی کانت به فلسفه معطوف می کند. در حالی که اکثر مباحث و پژوهش های مربوط به کانت، بر کتاب «نقد عقل محض» و فلسفه ی اخلاقی تمرکز می کنند، دلوز در کتاب فلسفه نقادی کانت، تصویری جامع را از کلیت فلسفه ی نقادانه در اختیار مخاطبین قرار می دهد. این کتاب را باید مشارکتی بسیار مهم و تأثیرگذار در حوزه ی پژوهش های مربوط به امانوئل کانت، و آرا و تفکرات فلسفی این اندیشمند بزرگ آلمانی در نظر گرفت.

ژیل دلوز، فیلسوف پست مدرن فرانسوی بود که از پیشگامان نحلۀ پست مدرنیسم به حساب می‌آید. کتاب «انسان و زمان آگاهی مدرن» او با زیرعنوان «درسگفتارهای ژیل دلوز دربارۀ کانت» بررسی ایده‌های انقلابی امانوئل کانت، درباره زمان و سنتز (تألیف/ترکیب) است. دلوز پیش‌تر در کتاب «فلسفۀ انتقادی کانت» با فلسفه کانت درگیر شده بود و به تفسیر آن پرداخته بود. کتاب حاضر مجموعه سخنرانی‌های او در دانشگاه ونسان است که حول محور مفهوم زمان و ترکیب در فلسفۀ کانت می‌گردد. دلوز ابتدا تغییر رادیکال کانت در درک زمان را برجسته می‌کند. به طور سنتی، زمان به عنوان تابع حرکت تلقی می‌شد، دیدگاهی که ریشه در فلسفه باستان و کلاسیک دارد. با این حال کانت این رابطه را معکوس می کند و معتقد است که حرکت وابسته به زمان است. این تغییر در نگرش، زمان را از یک مفهوم دایره‌ای که به چرخه‌های طبیعت گره خورده است، به یک پیشرفت خطی تبدیل می‌کند. دلوز از سه تألیف زمان که کانت برای شناخت انسان ضروری می‌داند سخن می‌گوید. تألیف اول شامل درک فوری ابژه است، جایی که ذهن داده‌های حس را در تجارب منسجم ترکیب می‌کند. تألیف دوم به نقش حافظه و تخیل در بازتولید تجربیات گذشته اشاره دارد که امکان تداوم در ادراک را فراهم می‌کند و تألیف سوم شامل شناخت اشیا و رویدادها و ادغام آنها در یک درک کلی واحد است. به بیان دلوز، در همۀ این تألیف‌ها که در نهایت منجر به شناخت تجربی آدمی می‌شوند، نقش زمان برجسته است. علاوه بر این، زمان در زیبایی شناسی استعلایی کانت نیز نقش به سزایی دارد، چراکه عمیقا تحت تأثیر شروط تحلیلی حس، یعنی زمان و مکان، قرار دارد. تحلیل استعلایی کانت نیز که به مقوله های فاهمه اختصاص دارد جز با شرط پیشینی زمان ممکن نیستند. قابل ذکر است که کار دلوز بین رشته‌ای است و از فلسفه، روانشناسی و زیبایی‌شناسی استفاده می‌کند. همچنین تفسیر دلوز از کانت تفسیری بدیع است که در تضاد با تفاسیر سنتی از این فیلسوف بزرگ تاریخ فلسفه قرار دارد.

...تعریف زمان با تعریف مقدار زمان یکی نیست. همان‌طور که تعریف وجود با تعریف مقدار وجود همسان نیست. هایدگر در ابتدای کتاب خود تعریفی از زمان به دست می‌دهد که با "امر شایدی" و "ادراک هستی" توام است. باید دید مراد هایدگر از این دو با تعریفی که از زنان به معنای حقیقی خویش، و نه به معنای زمانی خود که با مقدار زمان یکی انگاشته می‌شود، چیست؟

کتاب حاضر، حاوی نظرات و فلسفة دو فیلسوف بزرگ؛ «کانت» و «هایدگر» دربارة مقولة زمان است. نگارنده در این کتاب ابتدا، تاریخچة مختصری دربارة مفهوم زمان از افلاطون تا هایدگر را ارائه کرده است. سپس در فصل اوّل و دوّم کتاب، زمان در اندیشة کانت و هایدگر را به ترتیب بررّسی کرده، و در فصل سوّم و پایانی کتاب، به مقایسة نظرات آن‌ها با هم پرداخته است. وی در هر فصل ابتدا، فیلسوف مورد نظر را معرّفی کرده است. «امانوئل کانت» در سال 1724 میلادی در «کونیگزبرگ»، از شهرهای پروس شرقی متولّد شد. دوران حیات فکری و علمی کانت را می‌توان به دو مرحلة مشخّص، یعنی قبل و بعد از نقّادی تقسیم کرد. از سال 1770 به بعد کانت به عنوان فیلسوفی مستقل و صاحب مکتب بدیعی در فلسفه، قد علم کرد. همچنین «مارتین هایدگر»، در سال 1889 در روستایی در جنوب غربی آلمان زاده شد. او را از بزرگ‌ترین، مبتکرترین و با نفوذترین متفکّران قرن بیستم محسوب می‌کنند. شاید هیچ فیلسوفی به اندازة او مورد تفسیرهای گوناگون و متفاوت قرار نگرفته است.